Beslenme tüm insanların temel hakkıdır ancak besinlerin değerleri ve içerikleri hakkında doğru bilgiyi almak da en az beslenme hakkı kadar önemlidir.
Gıdaların üzerindeki etiketler aslında besinlerin kimliği gibidir, siz bunları okudukça neyi yiyip içtiğinizi de bir nevi tanımış olursunuz. Tabii bizim ülkemizde besinlerin ürün içeriklerini okuma alışkanlığı pek yaygın değil, okusak da zaten çoğunlukla doğru okumuyoruz. Bir de ufak bir parantez açmak isteriz, bu içerikte yazan bilgilerin hepsi ele alınan ürünlerin üzerinde yazan etiketlerden derlendiği için siz de bakıp teyit edebilirsiniz. O halde gelin bazı ürünlerin içeriklerinin aslında öyle olmadığını birlikte görüp bilinçlenelim.
Meyve aromalı ve yapay tatlandırıcılı içeceklerde meyve oranı yok denecek kadar az.
Has meyve sularında %100 oranda meyve vardır ancak meyve suyu olarak satılan ve içindeki meyve oranı %10 olan içecekler meyveli içecek kategorisine girer. Ayrıca bu tip içecekler şeker, asit, aroma, renklendirici ve koruyucu katkı maddesi de içerir. Keza meyve nektarları da %100 meyve içermiyor; resimde gördüğünüz markadaki şeftali nektarı %0,5, portakal nektarı %25, elma nektarı %16 ve üzüm nektarı %0,6 oranda meyve içeriyor. Yani bu içecekleri birbirinden ayıran en önemli detay meyve oranı. ''Meyve suyu alıyorum'' diye gidip aromalı ve meyve oranı oldukça düşük olan içecekleri alıyor olabilirsiniz.
Peki Fanta'nın sadece %3 oranda portakal içeriyor olması gerçeğine ne demeli?
Bir kutu Fanta, 24,1 gram ilave şeker içeriyor; yani bu yaklaşık olarak 12 küp şeker demek. Ayrıca bu üründe yapay aroma verici, mısır şurubu (fruktoz) ve renklendirici bulunuyor. Velhasıl Fanta, portakal aromalı gazoz olarak bilinen bir ürün ama içerisindeki portakal oranı oldukça düşük.
Knorr tavuk bulyonda sadece %0,05 oranda tavuk olduğunu biliyor muydunuz?
Knorr tavuk suyu bulyonu, 3'lü, 6'lı, 12'li veya 24'lü paketlerde satılır. Ayrıca bir paketteki tek adet bulyon 10 gram şeklindedir. Ürünün ambalajı “Bulyonlarımızda kesik ya da sakatat eklenmemiş lezzetli etler kullanılır. Etlerimiz haşlanıp kurutulur” ifadelerini içeriyor ancak üründeki tavuk oranı onbinde 5. Bu, bir ton bulyonun içinde 5 gram tavuk eti olması anlamına geliyor.
10 gramlık bir tek bulyonda 0,005 gram, yani bir gramın 2000'de biri kadar tavuk eti olduğunu da eklemeden geçmeyelim. Bu üründe tavuk etinden çok tatlandırıcı, tuz, şeker ve baharatlar bulunuyor. Ürün etiketine detaylı baktığınızda 100 gram üründe 49,3 gr tuz olduğunu görürsünüz. Bu da yemeklerinize bulyon yerine yarısı tuz olan bir ürün katmışsınız anlamına gelir. Bir de yemeği yaparken ekstradan eklediğiniz tuzu düşünün. Yemeklerinize bulyon atarken ekstradan çok fazla tuz atmamanız iyi olabilir. Ayrıca ürünün 100 gramında 19 gram palm yağı bulunduğunu da ekleyelim.
Gelelim limonatalara...
Limonatalar yaz aylarının vazgeçilmez içeceklerinden biri. Peki marketlerde satılan limonataların içerisindeki limon oranı kaç derseniz, bu içeceklerde limon aroması vermesi için doğal aroma vericilerin kullanıldığını söyleyebiliriz. Ancak bu oran %10 civarıdır, yani çok yüksek değil. 250 ml'lik tek bardak limonatada 30 gram ilave şeker yani yaklaşık 15 küp şeker bulunuyor. Aslında serinlemek için içtiğimiz bu ürün şekerden ibaret; ayrıca içerisinde protein, lif ve yağ yoktur.
Peki Indomie Tavuk Aromalı Hazır Noodle'ın içinde hiç tavuk yok desek... Ki zaten burada "tavuklu" demek yerine "tavuk aromalı" denilerek kelime oyunu yapılmış.
Bu ürünün içerisinde %2 oranda yapay tavuk aroması bulunuyor. Yani tavuklu diye yediğiniz bu ürün aslında vegan. Bu gıdanın içerisinde glüten, emülgatör, renklendirici, tuz, palm yağı, kabartıcı, kıvam arttırıcı, potasyum karbonat (asitlik düzenleyici) şeker, maya, çeşitli baharatlar ve aroma verici de mevcut.
Algida Max Twister Forest dondurmada ise süt %1, meyve ise %0,4 orandadır.
Dondurma dendi mi aklınıza sütten yapılan bir yiyecek geliyordur. Ancak gördüğünüz gibi bu ürünün içerisindeki süt miktarı ve böğürtlen aroması oldukça düşük. Velhasıl bu yiyecekte de bir sürü yapay tatlandırıcı olmasının yanında süt kreması, su ve şeker gibi bileşenler mevcut.
Bari nar ekşili sos bize bunu yapmasaydı...
[VIAIMAGE][IMAGE:/images/editor/default/0003/72/fe0fa965fab949e08742527e49011c30d463331c.jpeg][/IMAGE][VIA:Temsili Nar Ekşisi Sosu][/VIA][/VIAIMAGE]
Nar ekşisi deyince çoğu kişinin aklına içinde %100 nar suyu olanlar gelebilir ancak markette satılan her ürün maalesef bu oranı taşımayabiliyor. Mesela markettekilerin çoğunda nar suyu konsantresi oranı %30. Üstelik bazen üzerinde doğal ürün olduğu yazsa dahi ürün etiketinde glukoz şurubu kullanıldığını görebiliyoruz. 24 Mart 2023 itibarıyla neyse ki artık yasaklandı.
Birleşik Krallık'ta 500 kişiyle yapılan bir çalışmada, sağlıklı beslenme ve besin etiketlerinde yazan bilgileri okuyup dikkate alma arasında bir ilişki olup olmadığına bakılmış. Eğitim düzeyi yüksek olan katılımcıların, besin etiketlerini inceledikleri ve besinlerdeki yağ-şeker oranını önemsedikleri tespit ediliyor. Araştırmada, ürün içeriğini okuma yüzdesinin, kişilerin gelir ve eğitim durumlarının artmasıyla paralel biçimde arttığı görülüyor.
Velhasıl ürün etiketini doğru okumak, neyi tükettiğinizi bilmeniz açısından gereklidir. Bu da son kullanma tarihine, üretim tarihine, üreticiye, ürünün içeriğine, kalorisine ve besleyiciliğine dikkat etmek anlamına geliyor. Yine ufak bir not düşelim: Hiç kimseye buradaki gıdaları tüketmeyin demiyoruz. İsteyen istediği gıdayı tüketebilir. Zaten burada anlattıklarımız ürün ambalajlarında yazan, herkesin kolayca ulaşabileceği bilgilerdir.
Kaynaklar: Gıda Bilgi, Lab Medya, A101, Twitter, Gıda Dedektifi, Gıda Dedektifi 2, Migros, Migros 2, Migros 3, Coca Cola, Gastrofest, YouTube, Behance