Evren, yüzyıllardır insanların sayısız araştırma yapmasına neden olmuştur. Mezopotamya uygarlıkları, Yunanlılar, Mayalar, İnkalar ve Aztekler, özellikle Güneş Sistemi ile ilgili çok önemli çalışmalara imza atmıştır. Günümüzde, Güneş Sisteminde birbirinden farklı boyutlara ve konumlara sahip sekiz gezegen olduğu kabul edilmektedir.
Güneş’e en yakın dört gezegen olan Merkür, Venüs, Dünya ve Mars, kayalık bir yüzeye sahip oldukları için genellikle ‘karasal gezegenler’ olarak adlandırılır. Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün gibi gezegenler ise karasal gezegenlere göre çok daha büyük boyutlara sahip olmalarından dolayı ‘Jovian gezegenler’ olarak adlandırılır. Gelin hep beraber, bu gezegenlere daha yakından baktığımız ve ‘Güneş’e en yakın gezegen hangisidir?’ gibi soruları cevapladığımız yazımıza geçelim.
Güneş’e en yakın gezegen hangidir?
Merkür, Güneş’e ortalama uzaklıklar bakımından en yakın gezegendir. Güneş’ten yaklaşık 58 milyon km (0,39 AU) uzaklıkta olan gezegen, buna rağmen Güneş Sistemindeki en sıcak gezegen değildir. Bu unvanı Venüs elinde tutmaktadır. Sekiz gezegenden en küçüğü olan Merkür, 2.440 km yarıçapa sahiptir. Ay’dan biraz daha büyük ve Jüpiter’in uydularından biri olan Ganymede’den daha küçüktür.
Atmosferi çoğunlukla oksijen, sodyum, hidrojen, helyum ve potasyumdan oluşmaktadır. Gezegenin ilk kez ne zaman keşfedildiği tam olarak bilinmemekle birlikte, ilk kez 17. yüzyılda gökbilimciler Galileo Galilei ve Thomas Harriot tarafından teleskoplar ile gözlemlenmiştir.
Merkür’ün özelliklerini inceleyelim:
- Güneş’e en yakın gezegendir
- Güneş Sistemindeki en küçük gezegendir
- Demir çekirdeğin soğuması nedeniyle her geçen gün küçülüyor
- Güneş Sistemindeki en fazla kratere sahip gezegendir
- Güneş’in yörüngesinde diğer tüm gezegenlerden daha hızlı döner
- Merkür, adını Roma ticaret tanrısından almıştır
- Merkür’de bir gün Dünya’da 59 güne eşittir
- Hiçbir uydusu yoktur
- Gece ve gündüz arasında muazzam sıcaklık farkları vardır
Güneş Sisteminin en ilginç gezegenlerinden biri olan Merkür, özellikleri ile oldukça dikkat çekmektedir. Güneş’e en yakın gezegen olmasının yanı sıra, Güneş Sistemi’ndeki en küçük gezegendir. Romalılar, diğer gezegenlerden daha hızlı hareket ediyormuş gibi göründüğü için, ticaret ve iletişim tanrıları olan Merkür’ün adını vermişlerdir. Diğer gezegenlerden çok daha hızlı dönen Merkür’de bir yıl sadece 88 Dünya günüdür.
Küçük boyutu, düşük yerçekimi ve Güneş’e yakınlığı nedeniyle, hiçbir uydusu yoktur. Oldukça zayıf atmosferi nedeniyle Merkür’de gündüzleri yüzey sıcaklığı 427 °C'ye ulaşabilirken, geceleri -173 °C’ye kadar düşebilmekedir. Çok yavaş bir şekilde küçülmeye devam eden gezegen, dört milyar yıl öncesine göre yaklaşık 14,48 km daha küçük olduğu tahmin ediliyor. Gökbilimciler bunun, sahip olduğu demir çekirdeğin soğuması nedeniyle gerçekleştiğine inanıyorlar.
Peki Güneş’e en uzak gezegen hangisidir?
Neptün, yaklaşık 4,5 milyar km ile Güneş’e en uzak gezegendir. NASA verilerine göre Neptün, Dünya’nın kütlesinin 17 katından fazla ve Dünya’nın hacminin yaklaşık 58 katıdır. Tarihin en önemli gökbilimcilerinden olan Galileo Galilei, Neptün’ü bir uzay cismi olarak tanımlayan ilk insanlarda biriydi, ancak yavaş hareket etmesinden dolayı onun bir yıldız olduğunu düşünmüştü.
Güneş’e olan uzaklığı nedeniyle çıplak gözle görülemeyen Neptün, şimdiye kadar sadece Voyager 2 uzay aracı tarafından görüntülendi. Neptün’ü yaklaşık 4400 km uzaklıktan gözlemleyen uzay aracı, Neptün’ün manyetik alanı, atmosferi ve birkaç uydusu hakkında bilgi topladı. Ayrıca, Neptün’ün üzerinde yer alan ve gittikçe büyüyen Büyük Karanlık Noktasını da keşfetti.
Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin Güneş’e yakınlığına göre sıralaması:
- Merkür
- Venüs
- Dünya
- Mars
- Jüpiter
- Satürn
- Uranüs
- Neptün
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Merkür, yaklaşık 58 milyon kilometre ile Güneş’e en yakın gezegendir. Bu küçük gezegen, Güneş’e oldukça yakın olduğu için tüm gezegenler arasında en ince atmosfere sahiptir. Güneş’ten ortalama 108 milyon kilometre uzaklıkta yer alan Venüs, en yakın ikinci gezegendir. Dünya, 149,60 milyon kilometre ile Güneş’e en yakın üçüncü gezegen konumundadır.
Son yıllarda birçok çalışmaya konu olan Mars ise 228 milyon km ile en yakın dördüncü gezegendir. Fakat, Goldilock Bölgesi’nden (Yaşanabilir Bölge) çok uzakta olduğu için, Dünya’da olduğu gibi bir yaşamın gelişemeyeceği tahmin ediliyor. 778 milyon km ile Güneş’ten en yakın beşinci gezegen olan Jüpiter, dolaylı olarak Dünya da dahil olmak üzere yedi gezegeni asteroitlere karşı bir miktar koruma özelliğine sahiptir. Güneş’ten 1,4 milyar km uzaklıkta yer alan Satürn, en yakın altıncı gezegendir. Hemen ardından, 2,9 milyar km ile Uranüs gelmektedir. Güneş’e 2,9 milyar uzaklıkta bulunan Neptün, Güneş Sistemindeki en uzak ve en soğuk gezegendir.
Peki tüm bu ölçümler neye göre yapılıyor?
Bir gezegen ile Güneş arasındaki ortalama mesafeyi tanımlamak için ‘Astronomik Birim’ kullanılır. Bu mesafe yaklaşık 150 milyon kilometre olup, yaklaşık 499 ışık saniyesine eşittir (Işığın boşlukta 499 saniyede kat ettiği mesafedir). Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı ise 1 AB olarak kabul edilmektedir.
Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş’e olan uzaklıkları, izledikleri yörüngelerine ve kütle çekimine bağlı olduğu için sürekli olarak değişmektedir. Yani, bu mesafeler ortalamalara göre belirlenmektedir. Günümüzde bu mesafelerin ölçülebilmesi çeşitli teknikler ve matematiksel yöntemler kullanılmaktadır.