Avrupa Birliği bir süredir dijital ortamda hizmet veren teknoloji şirketlerini mercek altına almış durumda. Bu bağlamda; tüketicinin hem kişisel verilerinin korunması hem de rekabet ortamının sağlanabilmesi için çalışmalar yapan yetkililerin hayata geçirdikleri kanunlardan bir tanesi de "Dijital Piyasalar Yasası"ydı. Hatta birkaç gün önce sizlerle paylaştığımız bir haberimizde, Microsoft ile Apple'ın Avrupa Birliği ile anlaşabilmek için harekete geçtiklerinden bahsetmiştik.
Bugünse konuyla ilgili yeni bir gelişme yaşandı. Avrupa Birliği Komisyonu, Dijital Piyasalar Yasası kapsamında "eşik bekçisi" olarak anılacak ürün ve hizmetleri resmen açıkladı. Yapılan açıklamalara baktığımızda Microsoft, Apple, Meta, Google ve Amazon gibi dünya devlerinin bu listede yer aldıklarını görüyoruz. Az sonra tamamını aktaracağımız şirketlerin, ilgili hizmetleri ile ilgili çalışmalar yapmaları ve Avrupa Birliği yasalarına uygun hale getirmeleri gerekiyor.
Ama önce: "Eşik bekçisi" tam olarak nedir?
Geçmişte daha çok medya ve basınla ilgili bir terim olan eşik bekçisi, insanlara neyin gösterilip neyin gösterilmeyeceğinin karar verilmesini sağlayanlar otoriteler için kullanılıyordu. Bu kavram, dijital ortamda ise kullanıcıya daha çok kişiselleştirilmiş sonuçların gösterilmesi ile ilgili olarak kullanılıyor. Bilirsiniz, sosyal medyada bir konuyla ilgili içerikleri beğenmeye başlarsanız, sonraki aşamada sürekli o konuyla ilgili paylaşımlar görmeye başlarsınız. İşte bunun yapılmasına eşik bekçiliği deniyor.
Avrupa Birliği'nin Dijital Piyasalar Yasası, eşik bekçilerini bazı kategoriler altına aldı. Gelin hep birlikte, Avrupalı uzmanlar tarafından oluşturulan kategorilere ve hangi markaların bu kategoriler altında eşik bekçisi olarak ilan edildiklerine yakından bakalım.
Avrupa Birliği'nin belirlediği kategoriler ve eşik bekçisi ilan edilen şirketler:
Avrupa Birliği'nin eşik bekçisi olarak ilan ettiği şirketler:
- Alphabet (Google çatı şirketi)
- Amazon
- Apple
- ByteDance (TikTok geliştiricisi)
- Meta (Eski Facebook)
- Microsoft
Avrupa Birliği'nin belirlediği hizmet kategorileri:
- Sosyal medya
- Aracılar
- Reklamlar
- İşletim sistemleri
- İnternet tarayıcıları
- Arama motorları
- Video paylaşım platformları
- Mesajlaşma hizmetleri (N-IICS)
Peki hangi şirketin hangi hizmeti, eşik bekçisi olarak ilan edildi?
Sosyal medya kategorisinin eşik bekçileri:
- TikTok
- Linkedln
Aracı hizmetlerde eşik bekçileri:
- Google Maps
- Google Play
- Google Shopping
- Amazon Marketplace
- App Store
- Meta Marketplace
Reklamlar kategorisinde eşik bekçileri:
- Amazon
- Meta
İşletim sistemleri kategorisinde eşik bekçileri:
- Android
- iOS
- Windows
İnternet tarayıcıları kategorisinde eşik bekçileri:
- Chrome
- Safari
Arama motorlarında eşik bekçileri:
- Google Arama
Video paylaşım platformlarında eşik bekçileri:
- YouTube
Mesajlaşma platformlarında eşik bekçileri:
- Messenger
Yukarıdaki hizmetlere baktığımızda, Google'ın diğer tüm markalardan daha fazla kategoride eşik bekçisi olduğunu görüyoruz. Şirket, hemen her kategoride kendisine yer bulmayı başarmış durumda. Microsoft'u sadece Windows, Apple'ı ise iOS, Safari ve App Store nedeniyle gördüğümüz liste, şu an için tam anlamıyla son halini bulmadı. Avrupa Birliği, bazı ürün ve hizmetler için soruşturma başlatıldığını açıkladı.
Apple ve Microsoft'un bazı hizmetlerinin eşik bekçisi olup olmadığı araştırılacak!
Avrupa Birliği Konseyi tarafından yapılan açıklamada, Microsoft'un Bing, Edge ve Reklamlar hizmetleri ile Apple'ın iMessage ve iPadOS işletim sistemi için pazar araştırması yapılacağı belirtildi. iPadOS için başlatılan araştırma 12 ay, diğer ürün ve hizmetler için başlatılan araştırma ise en fazla 5 ay içerisinde tamamlanacak. Avrupalı yetkililer, bu araştırmalarda bahsi geçen ürün ve hizmetlerin eşik bekçisi olup olmadığının anlaşılmasını sağlayacaklar. Araştırma Microsoft ile Apple'ın aleyhinde sonuçlanırsa, şirketlerin bu hizmetler için de hareket etmesi gerekecek.
İncelenen ancak eşik bekçisi olmadığı tespit edilen ürün ve hizmetler de bulunuyor!
Dijital Piyasalar Yasası kapsamında eşik bekçisi olması gereken ancak şirketler tarafından sunulan delillerle eşik bekçisi listesinde yer almayan bazı ürün ve hizmetler de var. Yapılan açıklamaya göre eşik bekçisi olma koşullarını taşımalarına rağmen eşik bekçisi olarak kabul edilmeyen ürün ve hizmetler şöyle:
- Google Gmail
- Microsoft Outlook
- Samsung Internet (tarayıcı)
Eşik bekçisi ilan edilen şirketler, bundan sonra ne yapacak?
Avrupa Birliği tarafından eşik bekçisi olarak ilan edilen şirketlerin, listeye girmelerine yol açan ürün ve hizmetler için belirli düzenlemeleri 6 ay içerisinde hayata geçirmeleri gerekiyor. Bu düzenlemeler, Dijital Piyasalar Yasası maddelerinde açıkça belirtiliyor. Ayrıca listeye sonradan girebilecek potansiyel ürün ve hizmetler için de geliştiricilerin nelerden kaçmaları gerektiği tüm detayları ile anlatılıyor. Buna göre;
Eşik bekçisi ilan edilen şirketlerin alması gereken aksiyonlar:
- Üçüncü taraf ürün ve hizmetlerle uyumlu hale gelmek. Gerekirse ortak çalışmalar yürütmek.
- İş ortaklarının oluşturulan verilere erişebilmelerini mümkün kılmak.
- Platformlarda reklam veren şirketlere, bağımsız doğrulamalar yapmalarını sağlamak amacıyla araçlar geliştirmek.
- İş ortaklarının üçüncü taraf kaynaklarla anlaşabilmelerine imkân tanımak.
Eşik bekçisi olmak istemeyen veya yasalara uyumlu hale gelmek isteyen şirketlerin yapmaları gerekenler:
- Kendi ürün ve hizmetinin reklamını, rakip firmalardan daha fazla yapmamak. Rakiplerin benzer hizmetlerine de olumlu yaklaşmak.
- Tüketicilerin diğer platformlarla iletişim kurmalarını engellememek.
- Önceden yüklenmiş yazılımların kaldırılabilmesine imkân tanımak.
- Kullanıcının etkin iznini almadan reklam amacıyla veri toplamamak.
Avrupa Birliği kurallarına uymayan teknoloji şirketlerini neler bekliyor?
Az önce Microsoft, Meta, Amazon, Alphabet, ByteDance ve Apple'ın eşik bekçisi olarak ilan edildiklerinden bahsettik. Yani bu şirketler için 6 aylık zaman dilimi başlamış durumda. Peki bu şirketler, ilgili düzenlemeleri yapmaz ve Avrupa Birliği Komisyonu'na detaylı bir rapor sunmazlar ise ne gibi yaptırımlarla karşılaşacaklar?
Dijital Piyasalar Yasası'na göre eşik bekçisi şirketi ilan edilen ancak hiçbir aksiyon almayan şirketler, önce küresel gelirlerinin yüzde 10 kadarlık bölümü için para cezası ile karşılaşacaklar. Düzenlemeler ikinci 6 aylık süreçte de yapılmazsa, bu kez küresel gelirin yüzde 20'si üzerinden cezai işlem uygulanacak. Şirket buna da yanıt vermezse bu kez bir markanın Avrupa Birliği ülkelerinde hizmet vermesinin engellenmesine kadar yaptırımlarla karşılaşacak.
Avrupa Birliği teknoloji şirketlerini neden bu kadar zorluyor?
İçeriğimizin başında da belirttiğimiz gibi Avrupa Birliği'nin teknoloji şirketlerini köşeye sıkıştırmasının temel nedenlerinden bir tanesi, adil bir rekabet ortamı oluşturmak. Ayrıca kullanıcıların da çeşitli dayatmalarla karşı karşıya kalmalarının engellenmesi için oluşturulan Dijital Piyasalar Yasası, dijital dünyada ekonomik darboğaz oluşmasını engellemek ve tüm geliştiricilerin ürün ve hizmetlerini kullanıcılara ulaştırabilmelerini sağlamak için sert kurallar içeriyor.
Kaynaklar: Avrupa Birliği Komisyonu (1), Avrupa Birliği Komisyonu (2)