Hem tarih hem de bilimle harmanlanmış bu hikâyenin gerçeği ne?
Teknoloji bu kadar ilerledikten sonra neden Greenwich değişmedi, bilim insanları gerçekten doğru yeri mi seçmişti?
Her şey bir meridyenle başladı.
Greenwich yani “Başlangıç Meridyeni”, hepiniz bildiği üzere 0 derece boylamının geçtiği yer ve bu çizgi Dünya’yı doğu ve batı yarım küre olarak ikiye bölüyor.
Ancak bir meridyeni 0 derece olarak belirlemek düşündüğümüzden daha karmaşık bir süreç, hele ki eski zamanlarda.
19. yüzyılın ortalarına kadar her ülke, hatta her şehir kendi yerel saatini kullanıyordu.
Bunun ne demek olduğunu düşünün, tam bir kaos. Trenler gecikiyor, ticaret karmaşaya dönüşüyor, uluslararası iletişim ise bir çıkmaza sürükleniyordu.
Dünyanın nakliyede öncü uluslarının kullandığı 11 farklı başlangıç meridyeni vardı. Örneğin Londra’da 12.00 olan zaman, Birmingham’da 12.04, Liverpool’da ise 11.56’ydi. Hâl böyle olunca da tren tarifelerini düzenlemek imkânsızdı.
Karmaşaya son vermek için 1884’te Washington’da Uluslararası Meridyen Konferansı düzenlendi.
Greenwich’in yıldızı burada parladı. İngiltere'nin Greenwich kasabasında bulunan Kraliyet Rasathanesi (Royal Observatory), dönemin denizcileri ve astronomları için dünya çapında bir referans noktası hâline gelmişti.
İngilizlerin denizcilikte öncü olması da Greenwich haritalarını bu işin kalbi yaptı.
Peki, neden Greenwich?
Kral II. Charles tarafından Kraliyet Rasathanesi kurulmuştu. Rasathanenin amacı denizcilik için hassas haritalar oluşturmak ve denizcilerin uzunluk hesaplamalarını kolaylaştırmaktı. O dönemde tabii ki okyanuslarda kaybolmamak için en önemli şey, zamanı doğru şekilde bilmekti.
Rasathanede geliştirilen "Greenwich Mean Time" (GMT) ise denizcilerin güvenle sefer yapmasını sağladı. Bir nevi dünyanın ilk "evrensel saati" burada doğdu.
Tüm dünyada kullanımı tabii ki biraz zaman aldı.
Sanayi devrimiyle trenler ve telgraf sistemleri gelişse de kaosun hız kesmesi hemen olmadı. Greenwich saati önce İngiltere genelinde yaygınlaştı.
Ancak Türkiye, Rusya, Portekiz ve Hollanda’nın küresel zaman dilimi standardına geçmesi 20 yıldan fazla sürdü. Fransa ise kendi astronomik mirasıyla gurur duyuyordu ve 1911’e kadar Paris Gözlemevi’ni kullanmaya devam etti.
1972’de ise GMT’den UTC’ye geçildi.
Greenwich Ortalama Saati (GMT), 1972’de yerini Eşgüdümlü Evrensel Zaman’a (UTC) bıraktı.
UTC için referans noktası 0 derece boylam olarak kalıyor ancak GPS gibi teknolojik gelişmeler sayesinde 0 derece boylam için daha kesin bir konum belirlendi ve 1984’te kabul edildi.
Bugün aslında bilimsel ölçümler de GPS kullanılarak yapılıyor ve Greenwich’in orijinal konumu kullanılmıyor ama bu hatanın etkisi oldukça az.
Gerçek Başlangıç Meridyeni sadece 102 metre doğuda.
Yeni konum, daha doğru ve artık kullanılan bir çizgi ancak o dönemdeki bilim insanlarının, sınırlı araçlarla çalışmalarını unutmamak gerek.
İki çizginin de birbirinden sadece 102 metre uzaklıkta olması aslında onların sıkı çalışmalarının çok güzel bir kanıtı. Eski çizgi hem tarihi hem de bilimsel olsa da yenisi de Dünya’nın karasal, okyanus ve atmosfer sistemde giderek daha doğru bir navigasyon olarak alınıyor.
Ama bu yine de eski çizgiyi göz ardı edeceğimiz anlamına gelmiyor. Sonuçta yüzyıllardır bilinen ve kabul edilmiş bir gerçek de var.
Bunları da inceleyebilirsiniz: