Modern insan, geçmişin izlerini taşıyan ayaklı bir kütüphane gibi, ancak çoğu toplum bunun farkına henüz varamadı. Küresel bilime öncülük eden gelişmiş toplumlar, bilimin bir çıktısı olan teknolojiyi inşa etmeye devam ediyorlar.
Antik zamanlarda insanlar, gökyüzüne bakıp gördükleri şeylerle kendi mitolojilerini kurdular. Sonra bitmek tükenmek bilmeyen bir merak başladı. Sorguladık, sorguladıkça öğrendik. Öğrendikçe geliştirdik, geliştikçe daha da fazla merak ettik. Yeni araçlar icat ettik, içinde bulunduğumuz bu döngüye de bir isim verdik: Teknoloji.
Evet, biliyoruz. Bugün çoğu insan teknolojiyi akıllı cihazlardan ibaret sanıyor. Teknoloji, çok daha öncesinde, insanoğlunun kendi bedeni haricindeki farklı nesneleri kullanmak istemesiyle başladı. Avlandık, avlanırken gücümüz yetmeyince elimize sopalar aldık, uçlarını keskinleştirdik, ardına yay yerleştirdik. Ateş yaktık, dumanıyla haberleştik. Binlerce yıl sonra ateşe bile şekil verdik, ısındık.
Bilim sayesinde bugün yeryüzünde olmadığımız zamanlarda bile neler gerçekleştiğine dair önemli kanıtlar elde ediyoruz. Teknoloji tarihini anlamak için de insandan öncesine kısa bir bakış atmak gerekiyor.
Webtekno, bu eşsiz yolculuk sırasında yaşanan dönüm noktalarını size aktaracağı yeni yazı dizisi TeknoTarih’e başlıyor. Gelin hep birlikte, 4 milyar yıllık serüvene hızlı bir yolculuk yapalım.
4 MİLYAR YIL ÖNCE: Hayatın kaynak kodları
Bundan yaklaşık 4 milyar yıl önce ilk metabolik organizmalar, nükleik asitleri birer biyolojik yazılım gibi kullanmaya başladılar. Tuhaf kodlar ortaya çıkmaya başladı. Yaşamın çeşitlenmesi için biraz daha zaman geçmesi gerekiyordu.
2 MİLYAR YIL ÖNCE: Düşünen canlıdan bir adım öncesi
İlk canlı metabolizmalar, sadece hücre zarı ve çekirdeğinden oluşan canlılardı. Bundan 2 milyar yıl önce modern bilimin “ökaryot” olarak adlandırdığı, karmaşık yapılar ortaya çıktı. Artık yaşam komplike bir hal almıştı. Ökaryotlar, sanki organik birer bilgisayar gibiydiler.
570 MİLYON YIL ÖNCE: Yaşamın güvenlik duvarı
Doğadaki çeşitli minerallerle ürettikleri kabuklarla, kendilerini korumaya çalışan ilk gelişmiş organizmaların sayısı artmaya başladı.
500 MİLYON YIL ÖNCE: İlk nefesler
Dev ve kabuklu gövdesiyle nam salan, akrebe benzer bu canlılar; bazı kabuklarını bir nevi nefes almak için kullandılar. Bilim camiasına göre akciğer organının kökeni bu canlılardı. Yaşam daha da karmaşıklaşmaya, hayatta kalmak isteyen türlerin savaşına sahne olmaya başladı. Bu savaş türler arasında ve türlerin kendisiyle olan bir savaştı. Gelişmek, uyum sağlamak zorunda kaldılar.
3.3 MİLYON YIL ÖNCE: Yapay değil, doğal zeka
Afrika'nın doğusunda, Büyük Rift Vadisi olarak bilinen bir bölgede yer alan Turkana Gölü’ndeyiz. Düşünebilen bir canlı formu olan insan, bu göl çevresinde yaşamını sürdürdü. Daha iyi yaşamak için alete, birtakım araçlara ihtiyaç duydu. Taşları kullanmaya başladı, ortaya bugün Oldowan olarak bilinen ilkel aletler çıktı.
1.7 MİLYON YIL ÖNCE: Daha fazlası
Taşlar tek başlarına yetersiz gelmeye başladı. Daha gelişmiş insanlar, artık bu taşlara şekil vermeye başladılar. Ortaya bugün Acheulean olarak bilinen keskinleştirilmiş taş aletler çıktı. Artık insanlar, bu taşlarla baltalar ve çeşitli kesici aletler üretebiliyorlardı.
1.5 MİLYON YIL ÖNCE: İlk kıvılcım
Daha önceleri, insanlar bir şekilde ateşle temas kurmuş olmalıydılar. Yakıcı, can acıtan ve ürkütücü gelen bir şeyi hemen benimseyemediler. Bulunan en eski kalıntılar, Afrikalı Homo ergasterlerin, ateşi 1.5 milyon yıl önce kontrol altına almaya başladıklarını gösteriyor. Ateşi kontrol etmek, insanın bilişsel gelişimi için büyük bir devrimdi.
500 BİN YIL ÖNCE: Bir yuva lazım
Bilinen en eski sığınak (Chichibu), bir kulübe şeklinde olup bundan 500 bin yıl önce Japonya’da inşa edilidi. İnsanın ilkel ataları, artık mağara gibi doğal yapılar sayesinde korunma güdüsünden uzaklaşmaya başladı. Yuvasını kendisi kurmalıydı.
400 BİN YIL ÖNCE: Yaşamak için öldür
Günümüze kadar ulaşan en eski mızraklar, bugün Almanya olarak bildiğimiz topraklarda bulundu. Hala Schöningen Mızrakları adıyla korunuyorlar.
100 BİN YIL ÖNCE: Sanat
Güney Afrika’daki Blombos Mağarası'nın duvarlarında, bilinen en eski çizimler ve semboller yer alıyor. İnsan, artık düşüncesini farklı araçlarla duvarlara yansıtmaya başlamıştı. Yani hayali gerçeğe dökme ihtiyacı duyuyordu.
50 BİN YIL ÖNCE: Kıtaları keşfetmeye çok yakın
Avustralya’da yaşayan o dönemin insanları, uzun yolculukları kısaltmak için bir yol keşfettiler. Birileri ağaçların suda batmadıklarını görünce, işin içine hayal gücünü dahil etti. Bilinen ilk sandalların bizim de üyesi olduğumuz Homo sapienslerin ürünü olduğu tahmin ediliyor.
30 BİN YIL ÖNCE: Dostluk
İnsanlığın en büyük gelişimlerinden birisi tarımdı. Bundan 30 bin yıl önce ekinlerini korumak isteyen insanlar, bunun için farklı türlerle dostuk kurmaya başladılar. İlk evcil köpekler bu tarihlerde ortaya çıktı. İnsanların aletlerle olan etkileşimini kolaylaştırdılar. Hayvanlarla iletişim kurmak, insanlığın en büyük inovasyonu olabilirdi.
26 BİN YIL ÖNCE: İnşaat
Bilinen en eski planlı modern insan (Homo sapiens) yapısı, 20 bin yıl önce Batı Avrupa’da inşa edildi. Ondan 17 bin yıl sonra bugün, bizim Çatalhöyük olarak bildiğimiz ilk yerleşim yeri kurulacaktı. Çatalhöyük, bildiğiniz üzere Türkiye sınırları içerisinde yer alıyor
20 BİN YIL ÖNCE: Tasarruf
Ishango Kemiği olarak bilinen tuhaf bir alet bulunduğunda, 20 bin yıl öncesine tarihlendi. Bu da söz konusu aletin bilinen en eski uzunluk ölçüm aracı olduğunu ortaya çıkarttı. Belki daha önceleri insanlar uzunlukları farklı yöntemlerle ölçüyorlardı, ancak bu alet daha eskisi bulunana dek bir dönüm noktasını temsil edecek.
12 BİN YIL ÖNCE: Demirin tuncu
İnsan, demiri dövüp şekillendirmeye başladı. Örneğin, demir başlıklı baltaların tarihi bu zamana dek uzanıyor.
10 BİN YIL ÖNCE: Sembol
Göbeklitepe, bugün Türkiye’nin sınırlarında bulunan bir başka kültür mirası. Burası, modern insanlık tarihinin en eski tapınağı, toplanma merkezi. Bilim insanları hala bölgeyi araştırmaya devam ediyorlar.
4000 YIL ÖNCE: Matematik
Sümerler, tarihin en eski gelişmiş matematik aracını icat ettiler. Bugün o aracı, ilkokul öğrencilerinin çantasına koyulan abaküs olarak biliyoruz.
2400 YIL ÖNCE: Drone
Platon’un arkadaşı olan filozof ve matematikçi Tarantolu Arhitas, tarihin ilk uçan cihazını icat etti. Bugünün en tartışmalı aletlerinden olan dronelar, aslında düşünüldüğünden de eskiler.
2100 YIL ÖNCE: Bilgisayar
Antikythera Mekanizması, günümüze kadar ulaşmış en eski mekanik yapılardan birisidir. Hala ne amaçla icat edildiği bilinmiyor.
MÖ 27: Hız tutukusu
Romalı bilim insanları, ahşap mekanizmalarla ilk hız göstergesini icat ettiler. Amaçları, yolların uzunluklarını ve birim zamanda gidilen hıza göre, ne kadar sürede hedefe ulaşacaklarını anlamaktı.
MS 100: Makine
İskenderiyeli alaylı mühendis Hero, “aelolipile” adı verilen ve Hero’nun Motoru adıyla anılan bir teknoloji geliştirdi. Bu makine, buharla çalışan günümüz makinelerinin atası sayılıyor.
MS 132: Deprem
Çin bilgesi Zhang Heng, bulunduğu topraklardaki insanların, ailesinin ve dostlarının o topraklar sarsılınca ölmesinden çok sıkılmıştı. Heng, tarihin ilk erken deprem uyarı sistemi olan “sismoskop” adında bir cihaz geliştirdi. Amacı, sarsıntıların nereden başladığını belirlemek, şiddetlenmeden önce haberdar olmaktı.
9. YÜZYIL: Uçma merakı
Endülüs’te yaşayan bilim insanı Abbas ibn Firnas, uçma girişiminde bulunan ilk insan oldu. Kaynaklara göre bu uçuş denemelerinde ölümü, nispeten olsa da merakından gerçekleşti. Ayrıca ağır yaralanıp, ömür boyu ağrılar yaşadığına dair iddialar da var. Diğer buluşları arasında büyüteç gibi işlevsel araçlar olduğunu belirtelim.
MS 1232: Yaşamak için daha çok öldür
Çin’de barut icat edildi ve silah olarak kullanılmaya başlandı.
MS 1606: Ulaşım
İspanya’da ilk buharlı su pompası üretildi, ilk sanayi devriminin temelleri atıldı.
MS 1769: Otomobil:
Fransız Nicolas Joseph Cugnot, buhar motoruyla ilk kendi kendine çalışan otomobili, yani kişisel aracı üretti. Bu bir devrimdi, şimdi trafik adında sorunumuz var.
MS 1822: Adam olacak makineler
Charles Babbage, geleceğin bilgisayarlarının temelini atacak bir cihaz üretmeye çalıştı. Kendisi, projesini tamamlayamadan vefat etse de sonraki bilim insanları için büyük ilham kaynağı oldu.
MS 1827: Anılar
Joseph Niepce, ilk modern fotoğrafı çekti.
MS 1860: Kısalan mesafeler
Fransız mühendis Etienne Lenoir, yakıt olarak gaz kullanan ilk içten yanmalı motoru geliştirdi.
MS 1890: Ekranlar
Joseph ve Louis Lumiere filmleri dev perdelere yansıtan projektörler geliştirdiler ve ilk sinema salonlarını açtılar. Onların kıvılcımı, ekran teknolojilerinin sürekli gelişmesine neden oldu.
MS 1903: Kanatlar
Wright kardeşler, havadan daha ağır olan bir nesneyi, havayı kullanarak başarılı bir şekilde uçurdular. Sadece 15 yıl gibi bir zamanın ardından iki kanatlı araçlar, savaşlarda insanları öldürmek için kullanıldılar.
MS 1931: Süper bilgisayarlar
Colombia Üniversitesi’nde kurulan IBM, süper bilgisayarlar çağına girmemizi sağladı. İlk cihazlar, günümüz hesap makinelerinden bile daha beceriksiz olan devasa bilgisayarlardı.
MS 1944: Yaşamak için daha uzaktan öldür
Alman mühendisler, V-2 ya da Vengeance olarak bilinen ilk uzun mesafeli balistik füzeyi icat ettiler. Bu füze, uzaya kadar çıkabilen ilk insan yapımı cihazdı. Başka insanları vurmak için geliştirildi.
MS 1947: Çiplerin atası
Üç girişimci mühendis ve bilim insanı John Bardeen, Walter Brattain ve William Shockley, günümüz elektronik devrelerinin en büyük güç kaynağı olan “transistör” bileşenini icat ettiler. Bugün, akıllı telefon çiplerinin içinde milyonlarca trasistör var.
MS 1950: Lazerler:
Bilim insanları Charles Townes ve Arthur Schawlow, lazer teknolojisini geliştirdiler. 30 yıl sonra lazerler, göz ameliyatlarında kullanılacak kadar gelişmişti.
MS 1951: Nükleer şeyler
Atomu parçalayabilme yetisini kazandıktan sonra durmadık. ABD’nin Idaho eyaletinde yer alan deneysel amaçlı ve EBR-1 isimli nükleer reaktör, enerji üretimi açısından büyük bir buluş olarak varsayıldı. İnsan enerji ihtiyacını, gözüyle göremediği atomlardan çıkartmaya başladı.
MS 1954: Işık hızı
Hindistanlı fizikçi Narinder Kapany, fiber optik kablo ve iletişim teknolojisini geliştirdi.
MS 1956: Uzay rekabeti
Sovyetler, Sputnik adını verdikleri ilk uyduyu uzaya gönderdi. Soğuk düşman ABD, cevap vermeye hazırlanıyordu.
MS 1969: Ay ve İnternet
NASA, Apollo 11 göreviyle uydumuz Ay’a ilk insanlı uçuşu gerçekleştirdi. Aynı yıl ABD’li kuruluş Arpanet, internet devriminin temellerini attı.
MS 1973: Mobil ve ortak ağlar
Martin Cooper, elle taşınabilir ilk telefonu üretti. Sonradan adı cep telefonu oldu. Aynı yıl ethernet teknolojisinin temelleri atılmaya başlandı.
MS 1976: Kişisel bilgisayar
Apple ilk kişisel bilgisayar modeli Apple 1’i üretti. IBM, Apple ile rekabet edebilmek için benzer ürünler tasarlardı. Bilgisayar, kişisel eşyalar olma yolunda ilerlediler.
MS 1980: Kuantum bilgisayar
Günümüzde hala üretimi zor olan kuantum bilgisayarların üzerine en kapsamlı araştırmalar, bu dönemde başladı. Gelecekte Charles Bennett, Paul Benioff, Richard Feynman ve David Deutsch gibi isimleri, yaygınlaşması beklenen süper güçlü bilgisayarların mucidi olarak tanıyacağız.
MS 1989: WWW
World Wide Web, yani “www” Tim Berners-Lee tarafından hayata geçirildi. İnternet, tarihin en önemli buluşlarından birisi haline geldi.
MS 1997: Şifreniz neydi?
Wi-Fi protokolü, kablosuz internet bağlantısı için küresel çapta bir standart haline geldi.
MS 2007: Akıllı telefon
Apple, ilk iPhone modelini tanıttı. Dünya, ilerleyen yıllarda artan rekabetle akıllı telefonlarla tanıştı. Bugün telefonların içerisinde harici olarak yapay zeka çipleri bulunuyor.
MS 2013: Hız kovanları
Elon Musk, Hyperloop adı verilen teknolojiyi açıkladı. Karasal ulaşım, bu teknoloji ile şekil değiştirmeye başladı.
MS 2016: Nano şeyler
Üç nano teknoloji uzmanı kimyacı, elektronik devreleri moleküler boyutlarda inşa etmenin kapıların aralayan çalışmalarıyla Nobel Kimya Ödülünü aldılar.
MS 2018: Mars'a yolculuk
Elon Musk, özel uzay teknolojileri kuruluşu olan SpaceX şirketinin BFR roketiyle Mars yolcuğu öncesinde denemelere başlayacağını duyurdu. BFR, Japon bir milyarderin yanında 8 sanatçı ile birlikte, Ay'a gidip gelecek. Asıl yolculuklar bu testten sonra başlayacak.