Şimdilerde kafanızı çevirseniz, illa ki bir tane oyuncu telefonu görüyorsunuz. Aslında onların sıradan akıllı telefonlardan çok da farkı yok. Sıvı soğutma sistemi, “ışıklı mışıklı” gövde tasarımı, bazen konsola dönüşmesini sağlayan aparatlarıyla tam bir “pazarlama” hilesi olarak karşımızdalar.
Peki ya 2000’li yılların başında durum böyle miydi? Hayır, tüketim alışkanlıklarımız daha farklıydı. Zaten o zamanlar bir telefonu akıllı kılan özelliklere sahip işletim sistemleri yoktu. Google sadece bir arama motorundan ibaretti. Apple bir bilgisayar üreticisiydi ve yeni yeni adını dünyaya duyuruyordu.
Nokia ise tam bir efsaneydi. Her çıkardığı telefon büyük sükse yaratıyor, diğer üreticileri gazete kuponuyla telefon satmaya zorluyordu. Pazar payı %90’ların üzerine kadar çıkmıştı. Bu başarısı kasasını doldurunca, kolları sıvadı Nokia…
7 Ekim 2003’te karşımıza böyle bir şeyle çıktı:
Nokia N-Gage!
Dönemin tuşlu telefonlarına o kadar alışmıştık ki Nokia N-Gage’in bu sıra dışı tasarımı, hepimize tuhaf gelmişti. Satışa çıktığı ilk iki hafta da firmanın açıklamalarına göre N-Gage, tam 400 bin adet sattı!
Şimdilerde aynı miktarda telefonu Xiaomi gibi firmaların dakikalar içerisinde sattığını görüyoruz. Nitekim 2000’li yıllar için 400 bin çok büyük bir rakamdı. Zira insanların telefondan beklentileri hala bu kadar üstün değildi. Hatta “aynı özellikleri ucuza sunan” telefonlara kimse ihtiyaç bile duymuyordu. Hele hele bir oyun telefonuna, tıpkı bir konsol gibi özel oyunlar üretilen bir telefona ihtiyaç duyan insan sayısı çok çok azdı.
Bir de oldukça pahalıydı be Nokia N-Gage... 300 dolara satışa çıkmıştı. O zamanlar insanların bir telefona 100 dolar bile zor verirlerdi:
Nokia, ilk iki haftada 400 bin adet N-Gage sattığını açıkladı. Firmanın insanların gözündeki güvenirliği o kadar yüksekti ki bir süre boyunca bu durum neredeyse hiç sorgulanmadı.
Reklamlar gözünüze komik görünebilir, ancak o zamanlar insanları çılgına çevirmişti. Çoğu insan, şimdilerde Google Stadia'yı gördüğü gibi heyecanlanmıştı.
Nokia vazgeçmedi, gazı kökledi. İnsanlar o yıllarda, dalga geçer gibi şu oyunları telefonda oynadılar:
- Asphalt Urban GT, Urban GT 2
- Bomberman
- Call of Duty
- Civilization II
- Colin McRae Rally 2005
- FIFA Football 2004
- FIFA Football 2005
- Moto GP
- Pocket Kingdom
- Rayman 3
- Red Faction
- Snakes
- Sega Rally
- Spider-Man 2
- The Elder Scrolls Travels: Shadowkey
- The Sims Bustin' Out
- Tom Clancy's Ghost Recon: Jungle Storm
- Tom Clancy's Splinter Cell: Chaos Theory
- Tom Clancy's Splinter Cell: Team Stealth Action
- Tomb Raider
- Tony Hawk's Pro Skater
- Warhammer 40,000: Glory in Death
- WWE Aftershock
- X-Men Legends
- X-Men Legends II: Rise of Apocalypse
Ama kaç insan oynadı bu oyunları? Nokia’ya göre ilk iki haftada 400 bin! Biraz bekleyin...
Bu listedeki oyunların her birisi konsol oyunu gibiydi. Oyunlar kendi kutusunda, kendisine özel bir hafıza kartıyla satışa çıktı:
2003 yılındaki ilk başarısının ardından Nokia 2004’te N-Gage QD adında yeni bir model çıkardı. Amacı Nintendo gibi oyun devlerine kafa tutmaktı.
Sadece bu telefona özel 50’den fazla oyun piyasaya sürüldü...
Ama tuhaf şeyler dönüyordu, birileri kokuyu aldı. Gerçekler her zamanki gibi ortaya çıkmayı bekliyordu:
Nokia’nın diğer cihazlarda yakaladığı başarı su götürmez bir gerçekti. N70, N95 ve Express Music gibi seriler gerçekten milyonlarca insana ulaştı.
Nitekim N-Gage cihazlarının satışları konusunda şüphe uyandıran durumlar vardı. Bağımsız pazar araştırma şirketleri olan Chart-Track ve Arcadia Research, Nokia’yı ve satışlarını incelemeye başladı. Sonuç tam bir fiyaskoydu:
Nokia N-Gage ilk iki haftada 400 bin adet satılmamıştı! Bu rakam, firmanın sadece satış noktalarına gönderdiği ürün sayısıydı. Araştırmalara göre ilk 2 haftada ABD’de 5 bin adet, İngiltere’de ise sadece 800 adet N-Gage satılmıştı.
Aradan geçen 2 yıllık süreçte Nokia’nın sürekli yanıltıcı bilgiler verdiği anlaşıldı:
Gerçekler anlaşılmadan 1 yıl önce, dönemin Nokia CEO’su Jorma Ollila (yukarıda), aslında önemli bir açıklama yapmış, ne kadar başarılı olduklarına 2005’te karar vereceklerini söylemişti. Amacı büyük ihtimalle piyasadaki negatif yorumların önüne taş koymak, kamuoyunu ve basını oyalamaktı.
Nokia’nın başarısız olmaması gerekiyordu. Üzerindeki baskı giderek artıyordu.
Hatta gerçekler ortaya çıkmadan yine 1 yıl önce Nokia, bir basın açıklamasında "2004 sonuna kadar 6 milyon(!)" N-Gage ulaştırmayı hedeflediğini bile söylemişti. Bırakın 2004 sonunu, 2007 yılının sonuna kadar Nokia hedefinin ancak yarısına ulaşabildi. 2007 sonuna kadar sadece 3 milyon N-Gage cihazı ürettip satış noktalarına gönderebildi.
Üstelik bu üretim seviyesi, satışlara neredeyse hiç yansımadı.
Nokia, 2007 yılının sonuna kadar Asya’nın ücra köşelerinde N-Gage satışını sürdürdü. Bu süre zarfında E3 2006’da bile yeni oyunlarla boy göstermeyi görev bildi. Satamadığı cihazın, son derece maliyetli tanıtımını yapmayı sürdürdü. En sonunda baskıya dayanamadı, beklentisinin sadece 3’te 1’i kadar satış yapabildiğini doğruladı.
Bu süre zarfında üretilen 2 milyon oyun kopyası da çöp oldu. 50’den fazla oyun, firmanın N-Gage markasının fişini çekmesiyle tarihin karanlık sularına karıştı.
Peki Nokia, neden bu oyunda kaybeden taraf oldu? Neden gerçekler yıllar sonra fark edildi?
O dönemlerde ülkemizde ya da yurt dışında teknoloji basını bugünkü kadar gelişmiş değildi. İnsanlar, güvendikleri başarılı firmaları doğru bilgi kaynağı olarak görürlerdi. Bu durum o büyük şirketlerde yaygın bir hastalığa neden olurdu...
Bu hastalığa hala olduğu gibi “büyüklük hastalığı” adı verilirdi. Pazar payı %90’lara kadar ulaşan Nokia gibi şirketler, başarılarından dolayı doğru adım attıklarını düşünürlerdi. Bu düşünce, firmaları zamanla her atılan adımın “doğru” olacağı gibi bir yaman bir yanılgıya sürüklerdi. Bu megalomanlığın sonucu ise genelde acı olurdu.
Nokia’ya da bu hastalıktan muzdaripti. Bir oyun telefonuna odaklanırken, diğer başarılı cihazlarının becerilerini geliştirmeyi unuttu ya da atladı. Güçlü bir yazılımcı olmayı önemsemedi. Symbian adındaki işletim sistemlerinde takılı kaldı.
2007, bir başka devin sahneye çıktığı yıldı. Apple iPhone ile gerçekten de piyasanın kökünü kazıdı. Sadece 1 yıl sonra Android'i gördük. Bu sırada Nokia, 5800 gibi dokunmatık ve dikey ekranlı modellerini piyasaya sürdü, insanlara akıllı telefon deneyimi satmaya çalıştı. Başarısızlık kaçınılmazdı.
Nokia’nın kendisini daimi bir lider olarak görmesi, onun sonunu hazırlamıştı. Yapıtığı milyarlarca dolarlık üretim yatırımlarının karşılığını görememeye başladı.
Nokia’nın oyun listesinde, hep dev şirketlerin yapımları olması dikkatinizi çekti mi?
Nokia, yeni yazılımcı ve geliştiricilere fırsat tanıyan bir sisteme sahip olamadı. Yeni bir ekonomi, yeni bir pazar yaratamadı.
N-Gage faciasının ardından Nokia, tam anlamıyla olmasa da büyük ölçüde piyasadan silindi. Hatta 2010’lu yılların başında hiç hareket edemedi. iOS ve Android’in ya da Apple ve Samsung’un yükselişinin ardından, Nokia’nın pazar payı büyük bir hızla eridi. Son bir umut, Microsoft ile anlaştı. Ancak olmadı, o plan da tutmadı…
Meydan boş kaldı, Xiaomi adında adını bile duymadığımız bir firma geldi, alternatif üretici koltuğuna oturdu. Yılların haberleşme sistemleri geliştiricisi Huawei, alternatifler arasından çıkıp ABD’de yasaklanmasına rağmen dünya devleri arasına katıldı.
Yıl oldu 2019...
Nokia, şimdilerde ne konuda farklılaşacağını bilemeyen bir firma konumunda. Artık dünyanın en iddialı cihazlarını üretse bile satış yapabileceği güçlü bir dağıtım ağına sahip değil. Tüm ticari yollar, artık başka firmalara ait. Bu savaşta adını anmamız için ne yazık ki mucizelere ihtiyacımız var.
Evet, şimdi kafamızı nereye çevirsek bir oyuncu telefonu görebiliyoruz, ancak her yerde bir Nokia göremiyoruz.
Nokia'nın keşke efsaneleşen telefonlarını günümüz standartlarına yakışır bir şekilde yenileyecek gücü olsa... Artık o da zor bir durum.
Umarız Nokia, yakında hepimizi iyi bir yönde yanıltır.
Not: İçerikte okuduklarınız, Nokia'nın en büyük başarısızlıklarından birinin perde arkasına dair basına yansıyan haberlerin derlemesidir. Çıkarımlarımız, farklı kaynaklardan alınan bilgiler, rekabete yönelik sektörel analizlerle desteklenerek oluşmuştur. Nokia hiçbir zaman o dönemdeki iddialara dair net açıklamalarda bulunmadı. Diğer Nokia telefonlarında yaşamaya devam eden N-Gage platformu ise 2009 yılında resmi olarak sonlandırıldı.
-
Teknoloji dünyasının perde arkasına dair araştırmalarımız devam edecek. Merak ettiklerinizi sormayı unutmayın, ilginiz için teşekkürler.
Kaynaklar: Nokia N-Gage / Wikipedia 1, 2, 3 - Reuters / 2 Kasım 2009, Softpedia