Dünya Ticaret Örgütü’nün 2017’de birçok plastik de dâhil olmak üzere belli türdeki katı atıkların ithalatını yasaklamasıyla Çin’in verdiği karar sonrası diğer ulusal ekonomiler, uygulanabilir geri dönüşüm yolları bulmak için kafa patlatmaya başladılar.
Çin’in yabancı geri dönüşüm kabulü teklifini reddetmesi sonrası Endonezya ve Filipinler de Asya devini takip etmişti ve bu ülkeler arasına en son Kamboçya da katıldı. Güney Asya ülkesi temmuz ayında plastik atıklarını ABD ve Kanada’ya geri gönderme kararı aldı.
Plastikleri yakmak
Hollandalı bir araştırmacı, zengin ülkeler tarafından geniş çapta uygulanan şu an ki geri dönüşüm atığı modeline karşı çıkanlar arasında. Vrije Ünveristesi Profesörü Raymond Gradus, düşük dereceli plastiklerin yakılarak yok edilmesinin eğer ki doğru yapılırsa zararlı olmadığını ve günümüzdeki plastik krizi için uygulanabilir ekonomik ve çevresel bir çözüm sergileyeceğini iddia etti.
Katı atık değerlendirme seçenekleri analizini gerçekleştiren Gradus, “her ülkenin plastik almaması gerektiğini” düşündüğünü söyledi. Gradus, bazı ülkelerin düşük standartlara sahip olduğunu ve bunun geri dönüşüm ve yakma işlemlerinde büyük problemler oluşturabileceğini ki bazı örneklerde plastiklerin sonunun çevrede ya da okyanusta olma ihtimalinin artabileceğini söyledi.
Gradus’un bakış açısına göre ihracat yapan zengin ülkeler, plastiklerin doğru bir şekilde yakıldığını araştırmalı ve bunun peşine düşmeli. Katı atıkların; Birleşik Krallık, İsveç ve Hollanda gibi ülkeler tarafından doğru bir şekilde yakılması daha düşük bir CO2 emisyonu sağlar ve plastiklerin açık havada yakılması gibi kirli yakılmaların önüne geçer.
Geri dönüştürmek mi yoksa yakmak mı?
Düşük dereceli plastiklerin sonunun Asya ülkelerinde ya da Türkiye ve Mısır gibi ülkelerde olduğunu söyleyen Gradus, “Plastik ayrıştırma oldukça pahalı. Fazladan birçok kamyona ihtiyacınız var. Ayrıca kaldırımlardan plastikleri toplayacak altyapıya ihtiyacınız var. Yeni bir altyapı yatırımı yapmanız gerekiyor.” dedi.
Plastik atıklar için taşıma maliyeti, ton başına 4 euro ve toplama maliyeti ise ton başına 56 euro olarak hesaplanıyor ve toplamda ton başına 60 euro gibi bir rakam ortaya çıkıyor. Plastik atıkların geri dönüşümü, toplanması ve taşınmasının maliyeti Hollanda gibi ülkelerde ton başına 408 euroya denk geliyor ki bu da atık yakılmasına göre %580’lik bir maliyet artışını gösteriyor.
Plastiklerin yakılması aslında çok da yeni bir fikir değil. 2016 rakamlarına göre Avrupa’daki plastik atıkların %42’si yakılarak yok ediliyor. Çin’deki Wuhu Ekoloji Merkezi’ne göre Çin de bu sürece sıcak bakıyor ve 100 yeni çöp fırını inşa etmeyi planlıyor. Ancak plastik yakma konusunda her ülke bu kadar iştahlı olmuyor. Bu ülkelerden bir tanesi de ABD. ABD’deki kentsel katı atıkların sadece %12,5’i yakılıyor. Ayrıca ABD’de 1997 yılından bu yana sadece bir tane yeni çöp fırını kurulmuş durumda.
Gradus’a göre zengin ülkelerin yakım işlemini halletmesi için yapması gereken şeyler bulunuyor. Örneğin güneydeki bazı Avrupa ülkelerinde bulunan çöp fırınlarının kalitesi, Gradus’un akıllı yakım tanımına uymuyor. İlk olarak bu uyumsuzlukların halledilmesi gerekiyor.
Çöp fırınları tamamen zararsız değil
Yakım işlemi birçok ülkede oldukça tartışmalı bir konu. Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi (Center of International Environmental Law, CIEL) tarafından yayınlanan bir rapora göre Etiyopya’dan Birleşik Krallık’a kadar birçok ülkede yeni çöp fırınlarının kurulması muhalif seslerin çıkmasına sebep oldu.
Raporun yazarlarına göre atık yakımı emisyonunun hali hazırda gözden kaçamayacak kısa ve uzun vadeli etkileri bulunuyor. Çöp fırını endüstrisi, bu işlemlerde oldukça gelişmiş emisyon kontrol teknolojisi kullanıldığını iddia etse de zararlı cisimlerin havaya ulaşması mühendisler tarafından tamamen elemine edilemez.
Bazı ülkelerdeki daha yeni çöp fırınlarında bez filtre, elektrostatik tutucu ve temizleyici gibi hava kirliliğinden koruma teknolojileri kullanılıyor. Ancak bu filtreler, çok küçük parçacıklar gibi tüm zararlı emisyonlardan da koruyamayabilir.