Kara Cuma (Black Friday) her sene kasım ayının sonlarına doğru gerçekleşen bir alışveriş etkinliğidir. Artık Kara Cuma ya da Efsane Cuma isimleri altında, büyüklü küçüklü neredeyse bütün alışveriş siteleri indirim etkinlikleri düzenliyor.
Etkinliğin etkisi, internet yaygınlaştıkça ülkemizde de iyiden iyiye yüzünü artmaya başladı. N11, Hepsiburada gibi e-ticaret siteleri, Boyner gibi giyim mağazaları, Teknosa, MediaMarkt gibi teknoloji marketleri ve oyuncuların yakından tanıdığı Steam platformu da Kara Cuma ya da Efsane Cuma olarak adlandırılan Black Friday kervanına katılıyor.
İndirimler günü Black Friday ne zaman?
Aslına bakacak olursak Black Friday, ABD'de hasat zamanı bittiğinde ailelerin geleneksel olarak birbirlerine şükran sundukları, dinî bir anlam da taşıyan Şükran Günü tatilinin hemen ertesi günü düzenleniyor. Şükran günü ise her sene kasım ayının dördüncü perşembesi kutlanıyor. Yani Kara Cuma da her sene kasım ayının son cuma gününe denk geliyor.
İndirim kampanyalarının ne zaman gerçekleştiği ise başka bir konu. Artık çoğu platformda çetin rekabet koşulları gereği kampanyalar kasım aylarının son cuma gününden önce başlıyor, birkaç gün sonrasına kadar devam ediyor. Buradan hareketle çoğu internet sitesi, mağaza ve ticaret merkezinde 24 Kasım gününden 2-3 gün önce ortama göz atmakta fayda var. Ayrıca indirimler takip eden pazar gününe kadar devam edebilir.
Kara Cuma (Black Friday) tarihçesi:
İlk ortaya çıkışı:
Kara Cuma ismi nereden geliyor? Bu soruyu cevaplayabilmek için yaklaşık 150 sene öncesine gitmemiz gerekiyor. Black Friday kültürü, çoğu insanın düşündüğünden daha da önceleri oluşmaya başladı. Nitekim ilk zamanlarda adı böyle değildi.
Peki indirimlerin yapıldığı bir güne neden “kara” diyorlar? 19. yüzyıla dönüyoruz. Dönemin ABD Başkanı Abraham Lincoln, verdiği resmi kararla Şükran Günü’nün kasımın son perşembesi kutlanacağını açıklıyor. Zamanla bu tarih, ABD için yılbaşı sezonu için bir gayri resmî başlangıç tarihi halini aldı. Büyük markalar, özel gün için etkinlikler düzenlemeye başladılar.
Tarihler 2 Aralık 1905’i gösterdiğinde, Kanada’da tarihin ilk Noel Baba geçit töreni düzenlenmişti. Zamanla ABD’de bulunan büyük firmalar ve market zincirleri de kendi geçit törenlerini düzenlemeye başladılar. Kapital düzen içinde toplum tarafından anlam verilen özel bir gün, en büyük rekabet aracı haline geldi.
Hatta ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt ile kampanyaları düzenleyen şirketlerin arası bile açıldı. Gel zaman git zaman krizin etkileri geçiyordu. 1941'de ise kriz olsun ya da olmasın nihai karar verildi. Her yıl kasım ayının son haftası kutlamalar yapılacaktı.
1950’lerde ise çalışanlar arasında yeni bir furya başladı. İnsanlar Şükran Günü’nden sonraki cuma günü için hastalık yalanı söyleyerek işlerinden izin almaya başladılar. Bu sayede Şükran Günü’nü hafta sonu ile birleştirerek kendilerine 4 günlük bir tatil vermiş oluyorlardı.
Aynı zamanda cuma günleri işyerleri açık olduğu için hastalık yalanıyla tatilini uzatan insanlar alışverişlerini de o günlerde yapıyorlardı. Bu alışkanlıklar bir zaman sonra akım haline geldi, çoğu işyeri artık yalan izinleri takip edememeye başladı. Böylece bir süre sonra cuma günleri ücretli izin günleri olarak ilan edildi.
Peki "Kara Cuma" ismi nereden geliyor? Cevap: Dünyanın en büyük ekonomik krizi
Biraz daha geçmişe gidelim. Tarih 24 Ekim 1929. Borsa çok büyük yatırımcıların desteğine rağmen yüzde 12’lik bir düşüş yaşadı. Büyük Buhran krizinin başlangıcı olarak kabul gören bu tarihi güne medya "Kara Perşembe" ismini vermişti.
1961, "Kara Cuma" isminin ilk kez kullanıldığı yıl oldu. Ancak bu isim markaların zoruna gitti, çünkü yılın en iyi satış yaptıkları zamanlardan birisi, “kara” kelimesiyle anılmaya başlamıştı. Kötü isim, kötü algı nedeniyle satışların düşeceğinden korktular.
Buraya kadar her şey tamam. Ancak "kara" kelimesi neden bir inanç için önemli bir gün ile yan yana geldi? Hele hele aynı gün insanlar çılgınlar gibi alışveriş yapıyorken? Kara Cuma, yani İngilizcesi ile Black Friday, aslında güne ABD polisinin verdiği bir isim.
Daha spesifik olmak gerekirse, Philadelphia polisinin verdiği bir isim demek daha doğru. Hatta Philadelphia polisinin verdiği isimler arasında Black Saturday (Kara Cumartesi) de bulunuyor. Ancak kendisine ait bir alışveriş günü hakkı, eski alışkanlıklardan dolayı Kara Cuma’ya tanınmış.
Peki polisin bu işle ne alakası var? Koskoca polis departmanı neden böyle bir güne isim vermiş? Çünkü bu günler polisler için gerçekten kâbus gibi geçen günler oluyor. Şükran Günü’nden sonraki iki gün (cuma ve cumartesi) özellikle trafik sıkışıklığı nedeniyle polislerin gözünü korkuyor. Yani nasıl bizde Kurban ve Ramazan bayramlarında yoğun trafik oluyorsa, ABD ve benzer kültürler için de Şükran Günü trafik var demek.
Aslına bakarsanız perakendecilerin bu konuya negatif yaklaşmakta hakları var. Çünkü "kara" kelimesi medya tarafından hep çöküşleri ifade etmek için kullanılıyor, insanlara eski kriz gönlerini hatırlatıyordu. Hatta yıllar sonra yaşanan ve Türkiye dahil bütün dünyayı etkisi altına alan 1987 Dow Jones Borsası krizi, "kara gün" olarak akıllarda yer etmişti. Medya bu krizin yaşandığı zamanları "Kara Pazartesi" olarak isimlendirmişti. Ayrıca bu olay borsa tarihinin bir günde gördüğü en büyük düşüş oldu.
Hangi açıdan bakacak olursanız olun, "kara" kelimesi tüm kültürler tüm toplumlar için kötü olan şeylerle eş değerdi. Firmalar kara günlerden korkuyorlar, insanlar da endişe duyuyorlardı. Taa ki pozitif bir anlama kavuşana dek...
Kara Cuma olgusu pozitif bir anlama nasıl kavuştu?
Siyah, muhasebeciler için olumlu anlam ifade eden bir renktir. Bunun hikayesi, çok eski zamanlara dayanıyor. Kısaca özetleyelim: Muhasebeciler defterlerinde kârı belirtmek için siyah, zararı belirtmek için de kırmızı mürekkep kullanıyorlardı. Bunun sebebi bu iki rengin dönemin en kolay ulaşılabilir renkleri olmasıydı.
Yani burada kaderin bir cilvesi var. Muhasebecilerin gözünde, Kara Cuma bir taraftan da kârlı cuma olarak geçiyor. Perakendeciler de Kara Cuma kalıbını bir şekilde kendi taraflarına çekmeyi başararak, müthiş bir satış stratejisine imza attılar. Böylece Kara Cuma kâbus olmaktan çıkıp, toplumun gözünde de alışveriş ve indirim anlamı taşımaya başladı.
Kara Cuma (Black Friday) günü yaşanan şiddet olayları:
Kara Cuma isminin polisler tarafından koyulduğunu söylemiştik. O zamandan bu zamana polisler açısından pek değişen bir durum olmadı. Hatta 2010 yılından sonrası polisler için gitgide daha da zor Kara Cuma’lar getirdi.
Hatta Kara Cuma’lar o kadar şiddetli geçmeye başladı ki The New York Daily News attığı bir başlıkta bu günden “Black-eye Friday”, yani Kararmış Göz Cuma diye bahsetti. -morarmış göze bir gönderme olarak-
Kara Cuma zamanı yaşanan şiddet olayları o kadar göze batmaya başladı ki, hangi eyaletlerin en şiddetli ve hangi eyaletlerin en güvenli bölgeler olduğuyla alakalı araştırmalar bile yapılmaya başlandı.
Yapılan araştırmaların sonucunu merak ediyorsanız kısaca özetleyelim: En şiddetli eyaletler arasında Arkansas, Tennessee, West Virginia, North Carolina ve Alabama yer alıyor. En güvenli eyaletler ise Vermont, Oregon, Rhode Island, Pennsylvania ve Wisconsin.
Kayıtlara göre en kötü Kara Cuma 2008 yılında yaşandı. ABD’nin en büyük market zincirlerinden biri olan Walmart’ta, alışveriş yapmak isteyen kalabalığın altında ezilen bir vatandaş hayatını kaybetti.
İnsan, indirim uğruna yaşanan şeyleri gördükçe hayret etmeden duramıyor. Kara Cuma bir pencereden bakıldığı zaman gerçekten yılın en güzel zamanlarından biri. Ancak bir diğer pencereden bakıldığında ise gözünü hırs bürümüş insanların birbirlerine yaptıkları şeyler kan donduruyor.
ABD'nin BİM'i Walmart’ta yaşanan ölçüsüz Kara Cuma şiddeti olayları:
Walmart, Kara Cuma’da en şiddetli olaylara ev sahipliği yapan müessese. Bunun sebebi, Walmart’ın Kara Cuma’larda bazen gerçekten indirimde sınır tanımıyor olması. İstatistiklere bakıldığında, son 10 yılda Kara Cuma’da yaşanan şiddet olaylarının yüzde 57,1’i Walmart’ta gerçekleşiyor.
Bu olaylardan birini örnek verelim. Aklınızda bulunsun, bu ABD’de yaşanan en masum örneklerden biri. 2011 yılının Kara Cuması’nda Los Angeles Walmart’ın teknoloji bölümünde, bir insan %60 indirimle Nintendo Wii alabilmek için kalabalığa biber gazı sıktı.
2009 yılında ise Kaliforniya Walmart’ta garip bir olay gerçekleşti. Alışveriş yapmaya gelen kalabalık o kadar çığırından çıktı ki, mağaza polis tarafından korunmak zorunda kaldı. Bu olay da yukarıdaki örnekte olduğu gibi mağazanın teknoloji bölümünde, sabahın erken saatlerinde gerçekleşti. Mağaza ise birkaç saat sonra kapatıldı.
2012 yılının Kara Cuma’sı ise Florida Walmart’ta kötü olaylara ev sahipliği yaptı. İndirim peşinde koşan kalabalığın mağazaya kalıcı hasarlar vermesi Kara Cuma zamanı alışılmış bir şey. Ancak bu sefer, yalnızca bir park yeri hakkında tartışan insanlar birbirlerini vurdular.
Şiddet tabii ki kötü bir şey. Biz de bu tarz olayları elimizden geldiğince az dile getirmeye gayret ediyoruz. Ancak bunları bir kenara bırakırsak, Black Friday Walmart vs. Zincirlikuyu Metrobüs Durağı karşılaşmasında kim galip gelirdi bunu da merak etmeden duramıyoruz.
Kara Cuma’nın bilançoya etkisi nasıl?
Kayıtlara bakıldığı zaman, tüketicilerin yılbaşı döneminde yaptıkları alışverişlerin yarısını Kara Cuma günü yaptığı görülüyor. Yılbaşı döneminin kasım ve aralık aylarını kapsadığı düşünülürse, bu oranın gerçekten tek bir güne sığması inanılmaz. Şimdi isterseniz bilançoyu sene sene inceleyelim.
2008 yılında, 2007 yılına göre yüzde 4,6’lık bir düşüş yaşandı. Bu, Ulusal Perakende Federasyonu’nun (NRF) 1992 yılından beri tuttuğu kayıtlarda yaşanan ilk düşüştü. Normalde her sene yüzde 3,4’lük bir artış yaşanıyordu.
2009 yılı da istatistiklere karşı gelerek yalnızca yüzde 0,3’lük bir büyümeye ev sahipliği yaptı. Tüketiciler ortalama olarak kişi başı 373 dolar harcadı. Tüketicilerin yılbaşı dönemi genelinde yaptığı toplam harcama ise 673 dolar oldu.
2010 yılında satışlarda adeta geçen yılları unutturacak bir artış yaşandı. Kara Cuma sona erdiğinde, 2009 yılına oranla yaşanan artış yüzde 5,2’yi buldu. Kara Cuma ve takip eden hafta sonunda toplamda 45 milyar dolarlık alışveriş yapıldı.
2011 yılında, alışılmışın dışında bir satış stratejisi izlendi. Bu bağlamda çoğu mağaza Şükran Günü’nün akşam saatlerinde satışa başladı. Bu süreçte yapılan satışlar da Kara Cuma gününe dâhil edildi.
Toplamda 12,3 milyar dolar satış sağlandı. 2010 yılına oranla yüzde 2,3 artış yaşandı. Yılbaşı dönemi içerisinde yapılan bütün alışverişler bazında yaşanan artış ise yüzde 4,6 oldu.
2013 yılında hem internet hem de mağazalar üzerinden Kara Cuma ve takip eden hafta sonu içerisinde yapılan alışverişlerin toplamı 57,4 milyar doları buldu. Bu sayı, 2012’de 60 milyar doları bulmuştu.
Bu düşüşün sebebi, çoğu tüketicinin Kasım ayında internet üzerinden Kara Cuma için erkenden başlatılmış indirimlerden faydalanması oldu. Diğerleri ise Kara Cuma döneminde daha büyük indirimler bulma umuduyla beklediler.
Ulusal Perakende Federasyonu, 2013 itibarıyla Kara Cuma satışları hakkında açıklama yapmayı bıraktı. Bunun yerine yılbaşı döneminde yapılan bütün alışverişleri kapsayan raporlar hazırlamaya başladı.
Kara Cuma Türkiye’de ne zamandır kutlanıyor?
Kara Cuma olgusu ülkemizde Avrupa ülkelerine kıyasla daha geç vücut buldu. Bunun en önemli sebeplerinden biri, yukarıda bahsettiğimiz oluşum süreciyle ortak paydada buluşan bir kültürümüz olmaması.
Ancak 21. yüzyıl itibarıyla iletişim çağında olmamız gerçeği, Kara Cuma’nın ülkemize giriş yapmasını sağladı. Özellikle 2000’li yıllardan sonra yabancı yatırımcıların ülkemizde daha aktif bir rol oynamaya başlaması, Kara Cuma kültürünü Türkiye’ye getiren en önemli faktörlerden biri.
Türkiye’de Kara Cuma indirimleri ne durumda? Ülkemizde bu isim ve kampanyalar nasıl karşılanıyor?
ABD topraklarında Kara Cuma günleri yapılan indirimlerin gerçekten haddi hesabı yok. Yukarıda bahsettiğimiz şiddet olaylarından birinde Nintendo Wii oyun konsolunun yüzde 60 indirimle satılıyor olması dikkatinizi çekmiş olabilir.
Ülkemizde ise indirimler bu seviyelere ulaşmadı. Evet, Kara Cuma zamanı yılın geri kalanında uygulanan indirimlere oranla daha büyük indirimler uygulanıyor. Ancak bu indirimlerin ABD’de yapılan indirimlere uzaktan bile yaklaşmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
“Bana her gün Kara Cuma” dedirtecek internet alışverişi tüyoları:
İnternetten alışveriş özellikle son yıllarda gitgide popülerleşen bir olgu haline geldi. Öyle ki bazı firmalar mağazalarında yer vermedikleri indirimleri internet üzerinden sunmaya başladılar.
Bizler de bazılarını Kara Cuma günü de kullanabileceğiniz ancak asıl Kara Cuma dışı zamanlarda ucuzu yakalamanızı sağlayacak tüyolardan bahsedelim istedik. İşte en faydalı internet alışverişi tüyoları.
Dinamik ücretlendirmeye karşı önlem alın:
Bu tüyo her internet sitesi için geçerli olmuyor. Ancak dinamik ücretlendirme yöntemini kullanan sitelerde size çok büyük fayda sağlayacak. Öncelikle dinamik ücretlendirmenin ne olduğunu söyleyelim. Kısaca şöyle özetleyebiliriz: İnternet siteleri sizin alışkanlıklarınızı geçmişiniz aracılığıyla öğrenerek size özel yüksek fiyatlar sunabiliyorlar.
Bunun önüne geçmek için de yapmanız gereken şey çok basit. İlk olarak tarayıcınızın çerezlerini silmeniz gerekiyor. Sonrasında geçmişinizi de temizlerseniz bu yöntemden kurtulmanız daha da kolaylaşacak. Eğer temizlik yapmak istemiyorsanız, gizli pencere kullanmanız da bir çözüm olacaktır.
Ürünleri sepetinizde bekletin:
Bu tüyoyu uygulayabilmek için ilk olarak alışveriş yapacağınız internet sitesinden bir üyelik almış olmanız gerekiyor. Üyeliğiniz varsa, almak istediğiniz ancak fiyatı yüksek gelen bir ürün için beklerken, bu ürünü hesabınızda bulunan sepette bekletin.
Bu sayede satıcılar sizin bu ürünle ilgilendiğinizi ancak muhtemelen fiyatından dolayı beklediğinizi düşünerek, size özel kampanya üretebiliyorlar. Böyle bir durumda e-posta adresinize bildirim yollanıyor.
Alışveriş yaptığınız siteleri sosyal medya üzerinden takip edin:
Sık sık alışveriş yaptığınız internet sitelerini Twitter, Facebook ve Instagram gibi mecralar üzerinden takip etmek bazen çok faydalı olabiliyor. Hem anlık indirimler hem de yeni ürünler hakkında hızlıca bilgi sahibi olabiliyorsunuz.
Ancak bu tüyonun önemli olmasının en büyük sebebi başka. Bazı alışveriş siteleri sosyal medyadaki takipçilerine özel erken indirimler ve indirim kuponları yayınlayabiliyor. Bunları yakalayınca hatırı sayılır indirimler elde edebiliyorsunuz.
E-posta bildirimlerine abone olun:
Gelen kutunuzda her kampanya için farklı bir e-posta bulunması bazen rahatsız edici olabiliyor, biliyoruz. Ancak bu maalesef indirim kovalamak istiyorsanız katlanmanız gereken bir gül dikeni.
Çünkü sitelerin e-posta listelerine kaydolmadığınız takdirde gerçekten işinize yarayabilecek indirimlerden de haberdar olamıyorsunuz. Eğer kampanya e-postalarının yarattığı kalabalığı sevmiyorsanız, tanıtım amaçlı gönderilen e-postaları farklı bir klasörde tutmayı deneyebilirsiniz.
Kara Cuma, dünyanın dört bir yanında büyük bir coşkuyla karşılanıyor. Yeri geliyor internet siteleri kilitleniyor, yeri geliyor mağazalar kapatılıyor. İnsanlar mağazaların açılışından saatler önce kapılarda kuyruk oluyorlar. Çünkü gerçekten de yılın en ucuz zamanlarından biri.
Bizler de Kara Cuma nedir, Black Friday ne demek, neden kutlanıyor, istatistikler ne durumda ve benzeri sorulara cevap veren bir yazı hazırlamak istedik. Dileriz sorularınızın hepsine cevap bulabilmişsinizdir.
İçeriğimizi bitirmeden önce, Kara Cuma’nın resmî olarak 24 Kasım’da başladığını hatırlatalım. Herkes pozisyon alsın. Zira günü geldiği zaman indirimler arasında bir mermiden bile daha hızlı geçiş yapabilirsiniz. :)