Artık herkes için fazlasıyla sıradan bir araç olan klavyelerde, aslında göründükleri kadar basit olmayan bazı sembollere rastlarız. Bilgisayarlarımızdaki gibi fiziksel, akıllı telefonlarımızdaki gibi dokunmatik klavyelerde bu semboller çoğu dil ve kültür için aynı amaçlarla kullanılıyor. Ancak bugün nerede ve nasıl kullanıldıklarından ziyade, klavyedeki sembollerin gerçek anlamlarına değiniyoruz.
Dünya çapında ortak bir dil olan emojiler gibi, söz konusu sembollerin de kökeni aslında bilgisayarlardan da öncesine dayanıyor. Örneğin e-posta adreslerimizde bulunan "@" sembolü, insanların hayatına internetten de bilgisayarlardan da önce girmişti. Gelin yaygın olarak kullanılan sembollerin anlamlarına birlikte bakalım.
Klavyedeki sık kullanılan semboller:
- Ve işareti (&)
- Kesme işareti (‘)
- Yıldız işareti (*)
- Her biri işareti (@)
- Kısa çizgi (-)
- Dolar işareti ($)
- Ünlem işareti (!)
- Sayı işareti (#)
- Tırnak işareti (“)
- Eğik çizgi (/)
Ve işareti (&) :
(&) işareti aslında Latince kökenli bir sembol ve tarihi oldukça eskiye dayanıyor. Türkçe'de “ve” anlamına gelen İngilizce'de “and” kelimesini sembolize eden bu ifadenin Latince'deki karşılığı ise “and per se and" olduğu düşünülüyor. Türkçe ve İngilizce'de ise bunun karşılığı aslında sadece "ve" değil, "kendi kendine" gibi anlamları bulunuyor.
İç içe geçmiş iki S harfine benzeyen sembol, önündeki ve arkasındaki iki kelimeyi birbirine bağlar ve Latin yazımının başladığı tarihten beri kullanılır. Yani M.Ö. 500'lü yıllardan bu yana... Bugün de kültürlendik. Neyse devam edelim.
Kesme işareti (‘):
Kesme işareti, tırnak işareti olarak bildiğimiz (‘) sembolü. Dilimizde çoğunlukla özel isimden sonra gelen ekleri ve rakamdan sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılan kesme işareti, İngilizce ve diğer dillerde kısaltmalar için de sıkça kullanılır. Mesela “I do not” cümlesini kısaltmak için kullanarak “I don’t” cümlesini oluşturabilirsiniz.
Aynı şekilde çoğul ve iyelik eki olarak da kullanılıyor İngilizcede: 5’s ya da Jill’s gibi. Kesme işareti aynı zaman matematikte bölme işlemini de sembolize eder. Ayrıca HTML kodlarında da sıkça kullanılan bir semboldür. Genel kanı kesme işaretinin yazının bulunduğu dönemden bu yana farklı amaçlarla kullanıldığı yönünde.
Yıldız işareti (*):
Tahmin etmek için Einstein olmaya gerek yok, bu sembol de ismini ve görüntüsünü, asında çıplak gözle görülebilen yıldızlardan alıyor. Bunun nedeni eski gökbilimcilerin ve matematikçilerin, gökyüzünü yalnızca çıplak gözle görebilmeleridir. Çıplak gözle gördükleri yıldızlara büyük değer veren eski bilim insanları, yıldız işaretini ilk olarak matematikte çarpma işlemini sembolize etmesi için kullanmışlardır.
Yazı alanında girdiği zaman da yıldız işareti aynı önemini sürdürmüş ve düzeltmeler, uyarılar, önemli noktalara dikkat çekme gibi amaçlarla kullanılmıştır. Gökyüzünde bir yıldız gördüğünüz zaman heyecanlandığınız gibi herhangi bir yazıda da (*) sembolünü gördüğünüzde de heyecanlanmalısınız çünkü orada mutlaka önemli bir şey var demektir.
Her biri işareti (@):
Elektronik çağın en büyük nimetlerinden e-postaları yıllardır kullanıyoruz, ancak @ sembolünün geçmişi çooook daha eskiye dayanıyor. Bu sembol, İngilizce “each” yani “her biri” anlamına geliyor. İnternet öncesi dönemde, özellikle perakende satıcıların sıkça kullandığı bir işaretti.
Bizim kültürümüzde çok yeri yoktu ancak özellikle batı ülkelerinde bir tabelada hâlâ "5 dolar @ 3 dergi” gibi bir yazı görebilirsiniz. Bu da aslında söz konusu 3 derginin her birinin 5 dolar fiyata sahip olduğunu ifade ediyor. Yani dergilerin toplam fiyatı aslında 15 dolar. Tabii yurt dışına dergi değil de başka şeyler alacaksanız, bu sembolün anlamını bilmemek cebinizden fazla para çıkmasına neden olabilir.
Kısa çizgi (-):
Klavyemizdeki en sık ve farklı alanlarda kullanılan sembollerden biri olan kısa çizgi ya da tire sembolü, Orta Çağ’da kullanılmaya başlandı. Aslında Türkçe'de olduğu gibi Latince'de de tire olarak biliniyor. Günümüzde de pek çok yerde aynı isimle kullanılıyor.
Tire sembolü modern Orta Avrupa’da yerini eğik çizgiye bıraktıktan sonra, 18. yüzyıl'da İngiltere'de sayısal aralıkları ifade etmek için kullanıldı. Örneğin saatlerden ya da tarihlerden konuşacak olursak, bugün Türkiye'de de çoğu yerde kullanıldığı gibi 09.00 - 15.00 ya da 15 - 18 Mart gibi örneklerden söz edebiliyoruz. Fazla önemli değil, ancak yine de bir yerlerde bulunsun diyeceğimiz bilgilerlee devam ediyoruz.
Dolar işareti ($):
Dünya piyasalarında en yoğun kullanılan para birimlerinden biridir dolar, bilirsiniz. Kanada ve Avustralya gibi farklı ülkelerin kendilerine ait dolarları olsa da "dolar" denilince ve "dolar işareti" görünce, aklımıza ilk gelen Amerikan Doları’dır. Yaygın olarak kullanılan bu sembol ise diğer ülkelerin değil, sadece Amerikan dolarının sembolüdür.
Tarihi kökenine baktığımızda ilk kullanımın 1800’lü yılların başlarına kadar uzandığını görüyoruz. O dönemlerde ise İngiliz kolonilerinin ele geçirdiği Kuzey Amerika'da, İspanyolların para birimi Peso kullanılıyordu. Günün birinde bağımsızlık kazanmak isteyen Amerikalılar ise kendi para birimlerini Peso'dan esinlenerek kurdular. Peso'nun kısaltması olan PS iç içe geçti ve bugün bildiğimiz dolar sembolü meydana geldi. Eminiz ki bu bilgiyi bugün pek çok ABD'li bile bilmiyordur.
Ünlem işareti (!):
Pek çok sembol gibi ünlem işaretinin de kökeni Latincedir. Latince, coşkulu sevinç yaşamak anlamına gelen IO kelimesinden geiyor. Rivayetlerden birine göre IO kelimesindeki "O" harfi içi dolu olarak I harfinin altına eklendi ve yazı dilinde alandan tasarruf edildi.
Diğer bir rivayete göre "O" harfi olmadan yamuk bir "I" harfi ile yazılmaya başlandı ve zaman içinde evrimleşerek IO kelimesi bugünkü sembol halini adlı. Ünlem işareti zaman içinde kendi başına bir anlam kazanarak günümüze kadar kullanılmaya devam etti.
Sayı işareti ya da sosyal medyadaki karşılığı ile hastag (#):
Halk arasında daha çok "kare" olarak bilinen bu sembol, sayı işareti ya da "karma" gibi isimler de alıyor. Sembolün kökeni de diğer çoğu sembolde olduğu gibi Birleşik Krallık. Dergi ve gazete gibi süreli yayınlarda bu sembol, ilgili yayının sayısını ifade ediyor (Örn: #35, yani 35. sayı gibi). Ayrıca ağırlık birimi olarak pound kullanılan bölgelerde sayı sonuna getiriliyor (Örn: 35#, yani 35 pound gibi).
Matematikte ve programlama dillerinde de kullanılan (#) sembolü, günümüzde artık Twitter ve diğer sosyal medya platformlarındaki hashtagleri sembolize ediyor. Tarihi ise kesme işareti gibi belirsizlikler içerisinde. Kısaca bu sembolü de icat edenler İngilizler değil ancak dünyaya yayan dil İngilizce.
Tırnak işareti (“) :
Tırnak işareti, günümüzde bir metin içerisinde başkasına ait olan bir sözü belirtmek için kullanılıyor. Ancak kökeni, Avrupa ve ABD'deki zaman ifadelerinin yazımına kadar dayanıyor. Örneğin 9" kullanımı 9 inçlik uzunluğu belirtiyor. Zaman dilimlerindeki kullanımı ise 10" yani 10 saniye anlamına geliyor. Buradan çıkan sembol, zamanda söz alıntılarıyla da Türkçe gibi çok farklı Latince kökenli alfabelerdeki yerini aldı.
Eğik çizgi (/) :
Ortaçağ’da kullanılan, Latince virgula ve tire olarak isimlendirilen iki sembolden türediği düşünülüyor. Esas kullanım şeklini ve adını alması 18. yüzyıl İngilteresinde oldu (Arkadaş bu İngilizler de ne kadar sembol varsa... Neyse devam).
Sonraki dönemlerde de İngilizce konuşulan tüm ülkelere yayıldığını söyleyebilir. Günümüzde internet sitelerinin uzantılarının detaylarını ayırmak için en sık kullanılan sembol. Farklı şekillerde görünen türleri olsa da, temel olarak klavyede gördüğünüz şekil (/) en yaygın kullanımdır. Eğik çizgi ayrıca tarih ayırmakta; 19/02/1950, hız belirtmekte; 150 km/sa, bölme anlamında; 1/4 kullanılıyor.
Bilgisayar, telefon ve tablet klavyelerimizde gördüğümüz, eski dönem gülen yüz emojilerimizin vazgeçilmezleri, sıkça kullandığımız semboller, anlamları ve hikayeleri bu şekilde. Pek çoğunun kökeni Latinceden geldiği için Latin alfabesi kullanılan dillerde zaten bilinen bu semboller, dünyanın globalleşmesiyle birlikte diğer alfabe türünü kullanan dillerde de yerleşmiştir ve günümüzde insanların ortak dillerinden biri haline geldiler.