Uzun yıllardır bilgisayarlarımızda kullandığımız BIOS arayüzleri son zamanlarda köklü değişikliklere uğradı. UEFI olarak kısaltılan yeni bir kontrol arayüzü, modern anakartlarda kullanılmaya başlandı.
Her ne kadar BIOS ve UEFI birbirinden farklı teknolojiler olsa da UEFI, hem BIOS’un görevlerini ve daha fazlasını yaparak bu eski sistemin yerini alması için geliştirildi. UEFI nedir, ne işe yarar ve nasıl kullanılır, gelin hep beraber Windows 10 üzerinde öğrenelim.
UEFI Nedir?
Uzun yıllardır bilgisayarlarımızda kullandığımız BIOS, belki de bilgisayar dünyasında günümüze kadar en az değişen özellik. Anakartta yer alan 16 bitlik düşük bir işletim sistemi olan BIOS’ta başlatma seçenekleri ve bazı donanım aygıtlarının kontrolü gibi oldukça basit işlemler yapılabiliyordu. Fakat son yıllarda ortaya çıkan Birleşik Genişletilebilir Ürün Yazılımı Arayüzü (UEFI), eski nesil BIOS ekranlarının yerini almaya başladı.
Anakart üzerinde bulunan OnBoard Flash bellek içerisinde yer alan, aşina olduğumuz klasik 16 bitlik BIOS ekranına göre daha göze hitap eden ve daha kolay bir arayüze sahip olan UEFI’de BIOS’ta yapabildiğiniz işlemleri daha kolay bir şekilde halledebiliyor ve hatta sadece mavi ekran ve yazılardan oluşan klasik BIOS ekranın aksine grafikler ve görsellerle desteklenmiş UEFI arayüzünü mouse ile kontrol edebiliyorsunuz.
UEFI ne işe yarar?
Kendi başına bir işletim sistemi olarak düşünebileceğimiz UEFI üzerinden kullanıcılar; işlemci sıcaklıklarını, fan hızlarını, sistemde bulunan depolama alanlarını, dâhili ekran kartı ayarlarını ve işlemci ayarlarını kontrol edip düzenleyebiliyor. Ayrıca modern anakartların UEFI ekranlarından “overclock” işlemleri dâhi yapılabiliyor.
Sistemde bulunan tüm depolama alanlarına erişilebildiği UEFI’de, bilgisayarın başlatma öncelikleri ayarlanabiliyor ve tüm listelenen disklere daha önce BIOS’ta olduğu gibi 2 TB sınırlaması olmadan tek parça hâlinde de erişebiliyor.
Peki 2 TB sınırlaması nedir? Windows'ta kullanılan NTFS dosya sistemi sayesinde eski BIOS ekranlarında, sistemde bulunan disklerin yalnızca 2 TB alana kadar olanı listelenebiliyordu. Bu yüzden eğer 2 TB üzeri bir diskiniz varsa bunu düzgün olarak yapılandıramıyordunuz. Fakat UEFI ile birlikte gelen GUID Bölümleme Tablosu (GPT) ile birlikte UEFI kullanıcılara, 2 TB'tan büyük disk bölümleri oluşturmasına izin veriyor.
Ayrıca bunların yanı sıra kullanıcılar, anakartlarında bulunan 64 bit mimarisi kullanan RAM’lerinin frekans hızlarını yine UEFI üzerinden arttırabiliyor. Örnek verecek olursak; eğer anakartınıza 3200 Mhz hızında bir RAM takmışsanız bu RAM, siz UEFI ekranında düzenleme yapmadıkça 3200 MHz yerine daha düşük bir temel frekans hızında çalışacaktır. Basitçe UEFI arayüzüne ulaşarak birkaç tıklamayla RAM hızınızı belirtilen 3200 MHz bandına çekmeniz mümkün.
Windows 10’da UEFI ekranına nasıl girilir?
- Adım #1: Başlat menüsünden “Ayarlar” uygulamasını açın.
- Adım #2: Ayarlar menüsünden “Güncelleştirme ve Güvenlik” menüsüne girin.
- Adım #3: Sol barda bulunan “Kurtarma” menüsüne girin.
- Adım #4: “Şimdi Yeniden Başlat” butonuna tıklayın.
- Adım #5: “Sorun Gider” seçeneğine girin.
- Adım #6: “Gelişmiş Seçenekler” kısmına giriş yapın.
- Adım #7: “UEFI Donanım Yazılımı” seçeneğine tıklayın.
- Adım #8: “Yeniden Başlat” seçeneğine tıklayın ve işlem tamam.
Adım#1: Başlat menüsünden “Ayarlar” uygulamasını açın.
Başlat menüsüne tıkladığımızda açma/kapatma düğmesinin hemen üzerinde bulunan ayarlar simgesine tıklayarak Ayarlar menüsüne erişebilirsiniz.
Adım#2: Ayarlar menüsünden “Güncelleştirme ve Güvenlik” menüsüne girin.
Ayarlar uygulamasına girdikten sonra karşınıza çıkan listeden “Güncelleştirme ve Güvenlik” menüsüne giriş yapın.
Adım#3: Sol barda bulunan “Kurtarma” menüsüne girin.
“Güncelleştirme ve Güvenlik” menüsünün sol kısmında listelenen özellik seçeneklerinden “Kurtarma” kısmına giriş yapıyoruz.
Adım#4: “Şimdi Yeniden Başlat” butonuna tıklayın.
Kurtarma menüsünde karşımıza çıkan “Gelişmiş Başlangıç” ibaresinin altında bulunan “Şimdi Yeniden Başlat” butonuna tıklıyoruz. Bu aşamada bilgisayar kendini yeniden başlatacak ve bizlere bazı seçenekler sunacak.
Adım#5: “Sorun Gider” seçeneğine girin.
Bilgisayarımız kendini yeniden başlattıktan sonra direkt olarak açılmak yerine bize bazı seçenekler sunacak. Bu ekranda “Sorun Gider” (Troubleshoot) seçeneğine tıklıyoruz.
Adım#6: “Gelişmiş Seçenekler” kısmına giriş yapın.
Sorun Gider kısmına tıkladıktan sonra yine bize iki seçenek sunulacak. Burada “Gelişmiş Seçenekler” (Advenced Options) kısmına giriş yapıyoruz.
Adım#7: “UEFI Donanım Yazılımı” seçeneğine tıklayın.
“Gelişmiş Seçenekler” kısmında Windows bize birçok farklı seçenek sunacak. Bu menüde “UEFI Donanım Yazılımı” (UEFI Firmware Settings) kısmına tıklıyoruz.
Adım#8: “Yeniden Başlat” seçeneğine tıklayın ve işlem tamam.
Son olarak UEFI Donanım Yazılımı kısmına girdikten sonra Windows tekrar yeniden başlatma isteyecek. Yeniden Başlat seçeneğine tıkladıktan sonra artık Windows kendini direkt olarak UEFI ekranında başlatacak.
UEFI nasıl kullanılır?
Bir önceki başlıkta verdiğimiz adımları takip edip UEFI ekranına geldikten sonra UEFI kullanımı, hangi ayarları yapmak istediğinize göre değişebilir. Her markanın anakartının farklı bir UEFI arayüzü kullandığını da belirtmekte fayda var. Bu nedenle yapmak istediğiniz işlemleri kesin olarak belirledikten sonra, anakartınızın resmi sitesindeki belirli anakart modeli ve UEFI arayüzü için özel olarak hazırlanmış yönergeleri takip etmek en sağlıklı seçenek olacaktır.
MSI, ASUS ve ASRock gibi anakart üreticilerinin kendi resmi sitelerinde anakart modelleri için UEFI BIOS güncellemeleri, kullanım detayları ve dil paketleri bulunuyor. MSI’ın A320M-A PRO anakartı modelinden örnek verecek olursak, bu anakarta veya başka bir MSI anakarta sahipseniz basitçe MSI’ın resmi sitesinde anakart modelinizi bulup dil paketlerini indirebilir ve UEFI arayüzünü Türkçe bir şekilde rahatlıkla kullanabilirsiniz.