Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de büyük etki yaratan COVID-19 virüsü, ülkemizde ilk defa 3 boyutlu olarak görüntülendi. Elazığ’da Fırat Üniversitesi Doktor Öğretim Üyesi Ümit Çelik ve ekibi tarafından 3 boyutlu olarak görüntülenen COVID-19, virüsün yapısını analiz etmemizi sağlayacak. Özellikle virüs için geliştirilecek aşı ve ilaç çalışmaları için önemli bir veri olması beklenen 3 boyutlu görüntüler, ODTU tarafından geliştirilen atomik kuvvet mikroskobu kullanılarak yakalandı.
ODTU Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Oral’ın desteğiyle TESİD ödülü alan yerli ve milli atomik kuvvet mikroskobu kullanılarak yakalanan 3 boyutlu COVID-19 görüntüleri, tüm dünyada da bir ilk olma özelliği taşıyor. Yapılan açıklamaya göre dünyada şu ana kadar koronavirüs araştırmalarında atomik kuvvet mikroskobu kullanılmamıştı.
COVID-19’un tüm dünyada bir tehdit haline geldiğini söyleyen Fırat Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Ümit Çelik, “Biz de bilimsel açıdan bir katkı sunabilmek amacıyla koronavirüsü milli imkanlarla geliştirilen atomik kuvvet mikroskobu ile hedefledik ve bunu başardık. Projede yerli ve milli imkanlarla üretilmiş atomik kuvvet mikroskobunu kullandık. İstanbul Teknik Üniversitesi’nde (İTÜ) yaptığım doktora ve yüksek lisans çalışmalarında biyomoleküllerin kendi doğal ortamlarında görüntülenebilmesi için atomik kuvvet mikroskobu geliştirme çalışmaları yapmıştım. Yaklaşık olarak bu alanda 15 yıllık bir tecrübemiz mevcut, bundan dolayı koronavirüsü de biz bu tekniği kullanarak görüntüleyebileceğimize inanıyorduk ve bu çalışma neticesinde görüntülemiş olduk” ifadelerini kullandı.
COVID-19’u görüntülemek için önce izole edilmesi gerekiyor
COVID-19’un 3 boyutlu görüntülerini yakalamayı başaran Çelik, virüsün görüntülenebilmesi için izole edilmesi gerektiğini söyledi. COVID-19’un Türkiye’de farklı üniversiteler tarafından izole edildiğini söyleyen Çelik, bunlardan birinin de Fırat Üniversitesi, Virüs Biyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Şükrü Tonbak ve ekibi tarafından gerçekleştirildiğini belirtti. “Aslında ben, bu virüs ortaya ilk çıktığında nasıl görüntüleyebiliriz diye düşünüyordum, ancak virüse ulaşmak çok kolay olmuyor, yani virüsün izole edilmiş olması gerekiyor. Sonrasında rektör hocamızla görüştüm ve virüsün üniversitemizde de izole edildiğini öğrendikten sonra Şükrü hocamla çalışmalara başladık. Yüksek güvenlikli laboratuvarda görüntülemeyi başardık.” dedi.
COVID-19, cam ve plastik yüzde görüntülendi
Koronavirüsün cam ve plastik yüzeylerde yaklaşık 2-3 hafta boyunca aktif olarak kalabildiğini söyleyen Çelik, yakaladıkları görüntülerde birçok virüsün görülebildiğini, vatandaşların bu sebeple yüzeylere dokunurken dikkatli olması gerektiğini söyledi. Çelik, açıklamalarının devamında şu ifadelere yer verdi:
“Bilindiği üzere koronavirüs ilk defa Rusya tarafından elektron mikroskobu ile görüntülenmiş oldu. Elektron mikroskopla görüntüleme zıtlığını arttırmak için virüs boyanıyor, sonrasında kesit alınıyor ve bu kesitler dondurularak görüntülenmiş oluyor. Tabi böyle bir çalışma yaptığınızda kesitleri görüyorsunuz. Sonrasında veriyi 3 boyutlu ya da ortalama bir virüs şekli elde etmiş oluyorsunuz. Tabi bu çalışmada kabaca virüsün yapısını elde etmiş oluyorsunuz ama artık görüntülediğiniz virüs gerçek bir virüs değil. Bizim kullandığımız tekniğin amacı ise biyomolekülleri, yapıları bozmadan ve virüsleri öldürmeden direkt görüntülenebilmesine olanak sağlıyor. Dolayısıyla herhangi geliştirilecek aşı veya ilaç çalışmalarında direkt ortama verilerek virüs üzerinde ne gibi etkileri olduğu görüntülenebilir. Bundan dolayı çalışmanın bu şekilde bir önemi söz konusu. Biz bu ilk çalışmada virüsleri yüzeye damlatıp kuruttuktan sonra görüntüledik. Virüsleri biyolojik sıvı altında görüntülenmesi çok daha önemli. Mevcut çalışmadan sonra sıvı altında bu virüsleri görüntülemeyi hedefliyoruz.”