Tarihin bazı dönemleri hariç çok uzun yıllardır 1 hafta 7 gün, 1 ay da yaklaşık 30 gün olarak kabul ediliyor. Uzun yıllardır bu şekilde kullandığımız için de pek çok kimse hafta neden 7 gün ya da ay neden 30 gün diye sormamıştır. Sorguladığımız zaman ise bu kavramların günümüzden binlerce yıl önce yaşamış Babilliler ve Antik Romalılara kadar uzandığını görüyoruz.
Takvimlerin oluşma süreci aslında o dönem yaşamış insanların ay ve yıldız hareketlerini izlemesi ile başladı. O dönemin temel bilim araçları ile gökyüzünü izleyen insanlar, belirli döngüler olduğunu keşfetmiş ve yaşadıkları zamanı bu döngülere uygun bir hale getirmişlerdir. Elbette, araya siyasi kararların girdiğini de söylemek mümkün. Ay ve hafta nasıl oluştu gelin biraz daha yakından inceleyelim.
Haftalar neden 7 günden oluşuyor?
Haftaların neden 7 günden oluştuğunun yanıtı için günümüzden binlerce yıl önce, milattan önce 1890’lı yıllarda yaşamış Babil medeniyetine gitmeliyiz. Var oldukları dönem bölgenin en etkili gücü olan Babilliler, bilim konusunda da önemli çalışmalara imza atmış ve gökyüzünü uzun yıllar incelemişlerdir.
Babilli gözlemciler Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn olmak üzere 7 temel gök cismi üzerinde çalışmalar yaptıkları için 7 sayısı onlar için büyük önem arz etmekteydi. Bu önemli sayıyı hafta olarak belirlediler ve bu haftalar üzerinden 28 günlük aylar belirlediler.
Babilliler güzel bir sistem kurmuş gibi görünse de aslında bu 7 sayısı ne Güneş döngüsüyle ne de oluşturdukları ay düzeniyle uyumluydu. Her şeye rağmen o dönem Babil devletinin bölgenin en büyük gücü olması nedeniyle bu sistem hızla yaygınlaştı.
Haftanın 7 gün olması nasıl yayıldı?
Ay sisteminin nasıl oluştuğuna geçmeden önce bu düzensiz 7 gün düzeninin nasıl yayıldığına bakmak gerekiyor. Dediğimiz gibi her şey bilim ile değil siyasetle de ilişkili. Uzun yıllar boyunca Babil devleti elinde tutsak kalan Yahudiler, haftanın 7 gün olduğunu bu dönemde kabul ettiler.
Bu sistem kısa süre içinde yakın kültürler olan Persler ve Yunanlılar tarafından da kabul edildi. Yüzyıllar sonra Büyük İskender’in yayılmacı politikaları nedeniyle 7 günlük hafta sistemi Hindistan’a ve oradan da Çin’e ulaştı. İmparator Konstantin’in milattan sonra 321 yılında 7 günlük hafta sistemini Roma Haftası olarak kabul etmesi ve pazar gününü tatil ilan etmesiyle birlikte bu sistem günümüze kadar gelmiştir.
Aylar neden 28, 30 veya 31 gün oluyor?
Günümüzde kullanılan Gregoryen takvim ya da diğer adıyla Miladi takvim, 4 Ekim 1582'de kabul edilmiştir. Buna göre Hz. İsa’nın doğumu milat, yani 1. yıl olarak kabul edilmiş ve 1 yıl, 365 gün 6 saat olarak belirlenmiştir. Yılda yalnızca 10.8 saniyelik bir hata payı olduğu için en doğru kabul edilen takvim sistemi budur.
1 yılda 365 gün 6 saat olduğunu Antik Romalılar Ay döngüsü sayesinde keşfettiler. Ancak kendilerine ilk olarak 10 aylık bir yıl sistemi belirlediler. Yani 60 gün havada kaldı. Martius, Aprilis, Maius, Junius, Quintilis, Sextilis, September, October, November ve December adı verilen bu ayların adları Latince sayılardan geliyordu.
60 günü bir şekilde kurtarması için milattan önce 700 yılında Ocak ayından önce Decemvirs, Ocak ayından sonra ise 29 günlük Februarius eklendi. Milattan önce 46 yılında Julius Caesar tarafından yapılan son düzenleme ise Şubat ayını 4 yılda bir 29 gün, diğer ayları ise 30 ve 31 gün yapan sistemi getirdi. Sextilis ayı daha sonra Augustus Caesar'ı onurlandırmak için Augustus olarak değiştirildi.
Tarih boyunca kullanılan takvimler nelerdir, hangi tür takvimler vardır?
- Fars takvimi, otuz günlük 12 aydan oluşan 360 günlük bir takvimdi ve her altı yılda bir 13. ay ekleniyordu.
- Zerdüşt takvimi, milattan önce 650 - 330 yıllarında kullanılan 30 günlük 12 aydan oluşan bir takvimdi.
- Pers takvimi, 11. yüzyılda Ömer Hayyam tarafından oluşturulmuş ve inanılmaz bir şekilde 365.24219858156 günlük nokta atışı bir ölçüm ile hazırlanmıştır.
- Antik Atina takvimi, 29 - 30 günlük 12 aydan oluşuyor ve 1 yıl, 364 gün sürüyordu.
- Helenistik takvim, milattan önce 312’den 15. yüzyıla kadar Avrupa’da kullanılmış ve her 8 günde bir Pazar günü olarak belirlenmiştir.
- Çin takvimi, milattan önce 770 yılında kullanılmış ve 1 yıl, 360 günlük 10 ay olarak belirlenmiştir.
- Hindu takvimi, milattan önce 5. yüzyılda oluşturmuş ve 1 yıl, 365 güneş gün olarak belirlenmiştir.
- Antik Roman takvimi, 1 yılı 10 ay ve 304 gün olarak belirlemiştir.
- İzlanda takvimi, 10. yüzyılda oluşturulmuş ve 1 yıl, 52 hafta 364 gün olarak belirlenmiştir.
- Yuan Hanedanı dönemi Çin takvimi, 13. yüzyılda oluşturulmuş ve 1 yıl, 365.2425 gün olarak ölçülmüştür.
- Maya takvimi, 1 yılı 260 gün süren iki döngü üzerinden hesaplamıştır.
- Hicri takvim, Hz. Muhammed’in hicreti ile başlar ve 1 yıl, 12 ay 355 gün olarak belirlenmiştir.
- Miladi takvim, Hz. İsa’nın doğumu ile başlar ve 1 yıl, 365 gün 6 saat olarak belirlenmiştir.
Sıradışı takvim türleri:
- Cava takvimi, 1633 yılından beri Endonezya Cumhuriyeti’nde Hicri ve Miladi takvim ile birlikte kullanılır.
- Jokyo takvimi, 1684 yılından beri Japonya’da kullanılan Güneş takvimidir.
- Fransız takvimi, Fransız Devrimi ve Paris Komünü döneminde kullanılmış ondalık sistemden oluşan takvimdir.
- Bahai takvimi, Bahai inancına sahip kişiler tarafından kullanılan ve 1 yılın 19 ay olarak belirlendiği takvimdir.
- Hicri Güneş takvimi, İran ve Afganistan’da 1925 yılından beri kullanılan ve yılbaşını Nevruz olarak kabul eden takvimdir.
- Patafizik takvim, patafizik akımının kurucusu Alfred Jarry tarafından oluşturulan ve 1 yılın 29 günlük 13 ay olarak belirlendiği takvimdir.
- Hint ulusal takvimi, Hindistan’da yerel bölgelerde kullanılan ve yılı Sessizlik Günü ile başlatan takvimdir.
- Discordian takvimi, Discordian inancına sahip kişilerin kullandığı ve 1 yılı 73 günlük 5 mevsim üzerinden belirlemiş takvimdir.
- Kuzey Kore takvimi, ülkenin kurucusu Kim II-Sung’un doğumu ile başlar ve 1997 yılında beri kullanılmaktadır.
Hafta neden 7 gün ve ay neden 30 gün gibi merak edilen sorular üzerinden takvim sistemlerini inceledik ve takvim türlerinden bahsettik. Tarihin farklı dönemlerinde, farklı bölgelerde olsa bile insanların benzer takvimler kullanması gerçekten şaşırtıcı.
