Bir ülkenin sermaye piyasasının gelişmişliği o ülkenin ekonomik sistemi açısından önemlidir. Sermaye piyasası gelişen ve gelişmekte olan ülkelerde şirketler, daha kolay kaynak bularak ekonominin büyümesine de katkı sağlarlar.
Bunlara ek olarak sermaye piyasalarının gelişmiş olması piyasaya güven duyan yatırımcı sayısını da olumlu etkiler. Böylece uzun dönemde tasarrufların artışı beklenir.
Sermaye piyasalarının uzun dönemde katkılarının bu denli çok olması nedeniyle, Türkiye’de Halka Arz Seferberliği adı altında bir çalışma başlatılmıştır. Bu seferberlik; İstanbul Sanayi Odası, Borsa İstanbul, TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) ve SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) arasında 07.08.2008 tarihinde imzalanan protokol ile başlamıştır.
Halka Arz Seferberliği ile hedeflenen neydi?
Bu seferberliğin asıl amacı, borsada işlem gören Türk firma sayısını artırmaya yönelikti. 2008’de yapılan bu protokol ile 2023 yılında halka açık firma sayısının 1000’e, borsadaki yatırımcı sayısı ise 8 milyon kişiye ulaşması hedeflenmişti.
Bu protokolle birlikte 2010 yılından itibaren halka arz edilen şirket sayısında ciddi artış görülmüştür. 2022 sonunda halka açık olan firma sayısı resmî olarak 482 iken günümüzde bu içerik hazırlanırkenki tarih olan 18 Kasım 2023 tarihinde ise 529 olarak karşımıza çıkıyor.
Günümüzde halka arzların da etkisiyle borsaya olan ilgi bir hayli artmış durumda; öyle ki geçtiğimiz hafta açıklanan verilere göre TAB Gıda’nın arz olduğu hafta 8,3 milyon yatırımcı bulunurken güncel verilere göre bu sayının 8 milyon 156 bine indiğini görüyoruz.
Bu düşüşün de sebebi, endeksin bir nebze düşmesi ve yeni halka arzların erken tavan bozması şeklinde yorumlanabilir. Çünkü bilinçsiz yeni yatırımcının hayal ettiği sürekli tavan tavan giden halka arzlardı.
Öyle ki son 1 ayda milyonu aşan yatırımcının birçoğu kulaktan duyma bilgi ile borsamıza giriş yaptığından, halka arzlar tavan bozduğunda bir panikle hemen satış pozisyonu alıyorlardı. Daha da ilginci bunu yapan çok fazla insan olduğu için bu emir gerçekleşmiyor ve hisse büyük olasılıkla taban taban görüyordu.
Dünyadaki seçili ülkelerdeki halka açık şirket sayısına baktığımızda ortaya bu şekilde bir tablo çıkıyor. (2022)
| ABD | Türkiye | Hindistan | İsrail | Fransa | İngiltere | İspanya | Almanya | İsveç |
| 4800 | 482 | 5085 | 613 | 1160 | 2914 | 3288 | 758 | 787 |
Geçen yıla ait olan bu tablo verilerinde ülkelere göre borsalarda işlem gören şirket sayısı karşımıza çıkıyor. Son zamanlarda özellikle Türkiye’de her ay halka arz olan bir sürü şirket olduğunu düşünsek de borsamız diğer ülkelere göre “halka açık” şirket sayısı anlamında epey geride diyebiliriz.
Bir de Türkiye'de 2004-2023 yıllarında her yıl toplam halka arz edilen şirket sayısının karşılaştırılmasına bakalım.
| 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| 12 | 9 | 15 | 9 | 2 | 2 | 22 | 27 | 47 | 20 |
2009 yılından itibaren halka arz çalışmaları tam gaz başlamış, 2010 yılına gelindiğinde onlarca şirket halka açılmıştır.
| 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| 14 | 6 | 2 | 3 | 11 | 6 | 8 | 52 | 40 | 47(+) |
Pandemi döneminin başında halka arzlar durma noktasına gelmişti. Bu dönemde birçok şirket, halka arz planlarını ertelemiş ve normalleşme dönemiyle birlikte birçoğu 2021 ve 2022 yıllarında halka arz olmuşlardı.
Ayrıca bu yılın bitmesine 1 aydan daha fazla gün kalmasına rağmen şimdiden 47 şirketin halka arz olduğunu belirtmiş olalım. Bu sayı biraz daha artacaktır.
2010-2014 yıllarında da günümüzdeki gibi halka arz furyası vardı.
| Yıl | Halka Açılan Şirket |
İflas Eden Şirket Sayısı |
Enflasyonun Altında Getiri Sağlayan |
Endeksin Altında Getiri Sağlayan |
| 2010 | 26 | 3 | 14 | 14 |
| 2011 | 24 | 4 | 10 | 10 |
| 2012 | 32 | 5 | 8 | 12 |
| 2013 | 20 | 4 | 2 | 3 |
| 2014 | 13 | 1 | 2 | 2 |
| TOPLAM | 115 | 17 | 36 | 41 |
Halka arzlara olan ilginin zirveyi gördüğü bu zamanlarda uzmanlar uyarı yapmaya devam ediyor. Habertürk’ten Rahim Ak, şimdiki halka arz fırtınasının bir benzerinin 2010-2014 arasında meydana geldiğine dikkat çekerek, sonuçların yatırımcı için iyi olmadığını söylemişti.
Bunu söyleme sebebi ise 2010-2014 arasındaki halka arz furyasında halka açılan 117 şirketin 17’sinin iflas ettiği ve geriye kalan birçoğunun uzun vadede enflasyon altında getiri kazandırdığı gerçeğiydi.
Bu yıllarda arz olup yatırımcısını mağdur ederek tarihe karışan o şirketlerin bazıları ise şunlardı:
- Ericom Telekomunikasyon
- Ataç İnşaat
- Mango Gıda Sanayi
- Uyum Gıda
- Latek Lojistik
- Aksel Yatırım Holding
- Atlantik Petrol Ürünleri
- Arbul Entegre Tekstil
- Plaspak Kimya
- Bakanlar Medya
- Bimeks
İçerik serimizin birinci bölümünde Bimeks'in batış hikâyesini detaylıca ele almıştık.
İkinci bölümünde ise Raks'ın hikâyesini anlatmıştık.
Peki, bu yıllarda arz olup iyi kazançlar getirenler şirketler yok muydu; tabii ki vardı.
2013’te halka arz edilenler başta olmak üzere Teknosa, Tümosan, Jantsa, Orge Elektrik, Koza Altın, Aksa, Gözde Girişim gibi şirketlerin yatırımcılarına kazançları yüzde 1000'leri aşarak enflasyonunun katbekat üstünde getiri sağlamışlardı. En yüksek getiriyi ise 2014’te halka arz edilen Politeknik Metal yüzde 28 binle sağladı.
Halka arzlar ile ilgileniyorsanız okumanızı önerdiğimiz diğer içeriklerimiz:
