Sık sık olmasa bile iyi hissettiğimiz zamanlarda da hekiminizin önerdiği aralıklarda kan tahlili yaptırmalı ve vücudunuzda neler olup bittiğini öğrenmelisiniz. Çünkü kan testi sonuçlarında görülen her bir değer, aslında vücudumuzdaki bir organın sağlığı ya da genel işleyiş hakkında bilgi verir. Örneğin HCT kısaltması ile bilinen hematokrit, kanınızdaki kırmızı kan hücrelerinin oranınıölçerek oksijen aktarımının ne durumda olduğunu gösterir.
İçindekiler
Temelden başlayalım, hematokrit HCT nedir?
Ağzımızdan ya da burnumuzdan aldığımız nefes ile akciğerimize giren havanın içindeki hayati öneme sahip oksijen, kanımızda en yüksek sayıda bulunan hücre olan alyuvarlar yani kırmızı kan hücreleri tarafından diğer organlara ve vücudumuzun geri kalanına aktarılır. Bu kırmızı kan hücrelerine eritrosit ve RBC de denilmektedir. Alyuvarlar aynı zamanda atık karbondioksiti taşıyarak dışarı atılmasını da sağlarlar.
İşte vücudumuzun temel oksijen ihtiyacını karşılaşmaktaki en önemli göreve sahip kırmızı kan hücrelerinin oranı hematokrit ya da kısaca HCT değeri olarak gösterilir. HCT, alyuvar oranının dolaşımdaki kana oranını ifade eden bir değerdir. Örneğin 100 ml kanda 35 ml kırmızı kan hücresi varsa HCT değeri yüzde 35 olarak gösterilir.İdeal HCT değeri kaç olmalı?
- Yenidoğan bebeklerde yüzde 55 ile yüzde 68 arasında
- Yetişkin erkeklerde yüzde 42 ile yüzde 54 arasında
- Yetişkin kadınlarda yüzde 38 ile yüzde 46 arasında
Kişiden kişiye ve sahip olunan hastalıklara ya da özel durumlara göre değişse de yenidoğan bebeklerde, erkeklerde ve kadınlarda ideal HCT değeri bu şekildedir. Yenidoğan bebeklerde yüksek olan HCT değeri zaman içinde normal değerlere inecektir. Çoğu zaman HCT değeri erkeklerde daha yüksek olarak ölçülür ancak bu durumun farklı nedenlere bağlı istisnaları görülebilir.
HCT düşüklüğü neden olur, ne anlama gelir?
- Kan kanseri
- Anemi türleri
- Dalak büyümesi
- Tiroid bozuklukları
- Böbrek fonksiyonlarını etkileyen hastalıklar
- Gebelik
- Hemoliz
- Damar yaralanmaları
- Demir eksikliği
- Bakır eksikliği
- Folik asit eksikliği
- B6 eksikliği
- B12 eksikliği
Eğer yapılan kan tahlili sonuçlarında HCT değeriniz ideal aralığın altında bir değere sahipse bu durum HCT düşüklüğü olarak adlandırılır. Bunun anlamı, vücudunuzun her yerine yeterli miktarda oksijen taşınmıyor demektir. Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıksa da temelde vücudun kırmızı kan hücresi üretemediği ya da kaybettiği durumlarda görülmektedir.
HCT düşüklüğü belirtileri:
- Sürekli halsiz, bitkin, yorgun hissetme
- Ciltte solgunluk
- Saç dökülmesi
- Nefes darlığı
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kalp atışlarında düzensizlik
- Huzursuz ruh hali
- Uykusuzluk
Kişiden kişiye ve sahip olunan hastalığa göre değişiklik gösterse de HCT düşüklüğü yaşayan bir kişide bu belirtilerden biri ya da birkaç tanesi bir arada görülebilir.
HCT düşüklüğüne ne iyi gelir?
- Kırmızı et
- Balık
- Yumurta
- Süt ve süt ürünler
- Yeşil yapraklı sebzeler
- Folik asit yönünden zengin gıdalar
- Demir yönünden zengin gıdalar
- B12 yönünden zengin gıdalar
- Düzenli egzersiz
- Düzenli uyku
HCT düşüklüğü durumunun nedeni bir hastalık değil de geçici bir durum ya da yaşam tarzınız ise bu besinleri tüketerek sağlığınızı olumlu yönde etkileyebilirsiniz. Durumunuza göre hekiminiz gıda takviyesi verebilir ya da kan nakli yapılmasını uygun görebilir.
HCT yüksekliği neden olur, ne anlama gelir?
- Yüksek rakımlı bir bölgede yaşamak.
- Kalp hastalıkları
- Damar hastalıkları
- Sigara içmek
- Böbrek fonksiyonlarını etkileyen hastalıklar
- Uyku apnesi
- Çok susuz kalmak
- Ağır egzersiz yapmak
- Karbonmonoksit zehirlenmesi
- Kortizon ilaçları
- Doping kullanımı
Eğer yapılan kan tahlili sonuçlarında HCT değeriniz ideal aralığın üstünde bir değere sahipse bu durum HCT yüksekliği olarak adlandırılır. Bunun anlamı, vücudunuzun oksijen - karbondioksit dengesini sağlayamadığı için normalden daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesidir. Yani HCT yüksekliği durumunda vücut yeterince oksijen alamamaktadır.
HCT yüksekliği belirtileri:
- Eklem ağrıları
- Göğüs ağrısı
- Avuç içlerinde hassaslık
- Karın ağrısı
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Uykusuzluk
- Kulak çınlaması
- Normal dışı kaşınmalar
Kişiden kişiye ve sahip olunan hastalığa göre değişiklik gösterse de HCT yüksekliği yaşayan bir kişide bu belirtilerden biri ya da birkaç tanesi bir arada görülebilir.
HCT yüksekliğine ne iyi gelir?
- Demir içeren besinlerden uzak durun
- Kan üretimini arttıran besinlerden uzak durun
- Alkol, kahve, çay gibi idrar söktürücü içecekleri sınırlandırın
- Kan verin
- Bol bol su için
- Düzenli egzersiz yapın
Maalesef HCT yüksekliği, HCT düşüklüğüne göre çok daha tehlikeli bir durumdur. Çünkü yüksekliği durumunda kanın damarda pıhtılaşma riski ve dolayısıyla kalp hastalıkları ile birlikte felç riski artar. Bu durum ne kadar uzun süre yaşanırsa risk oranı da o kadar artar.
HCT yüksekliği durumunda bol bol su içmek ve düzenli egzersiz yapmak son derece önemlidir. Kan bağışı yaparak hem kendi hayatınızı hem de diğer insanların hayatını kurtarabilirsiniz. Kan merkezlerinin kabul etmeyeceği bir durumunuz varsa hekiminizin tavsiyesi ile kanınız alınıp atılabilir.
Ne zaman doktora gitmeli?
Vücudunuzdaki kırmızı kan hücrelerinin oranını ifade eden HCT yüksekliği ve düşüklüğü durumu yapılan kan tahlili sonucu ortaya çıkmaktadır. Yani tansiyon ölçer gibi kendi kendinize anlayamazsınız. Ancak vücudunuzu iyi tanımalı ve yukarıda anlattığımız belirtilerin sizde olup olmadığını gözlemlemelisiniz.
En yakın sağlık kuruluşuna giderek uzman bir hekime muayene olurken belirtilerinizi anlatırsanız kan tahlili yapılacaktır. Sonuçlar çoğu durumda ertesi gün ya da en geç birkaç gün içinde çıkar. Kan testi sonuçlarını değerlendiren hekiminiz duruma göre hayat tarzı değişikliği tavsiye edebilir ya da ilaç verebilir. Sonuçlarınız başka bir hastalığı işaret ediyorsa yeni testler istenerek hastalığa özel bir tedavi izlenebilir.
Vücudumuzdaki oksijeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinin oranını ifade eden hematokrit, kısaca HCT nedir, düşüklüğü ve yüksekliği ne anlama gelir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğu gibi en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir hekimden almanız gerektiğini unutmayın.
