Tıpta, “situs inversus totalis” olarak isimlendirilen bu durum, organların ayna görüntüsünde ters değişimi ile karakterize, nadir görülen doğumsal anomali olarak gösteriliyor.
“Organların terste oluşu, kişinin hayatını olumsuz yönde etkilemiyor mu, herhangi bir tetkik yapılmadan anlaşılması mümkün değil mi?” gibi merak edilen bazı sorulara cevap aradık.
Tüm organlar ters tarafta olabileceği gibi bazen sadece kalp doğru yönde olup diğerleri yer değiştirebilir.
Vücudumuz dıştan simetrik bir görünüme sahipken aynı şey iç organlar için geçerli değil. Genele bakıldığında her organın bir yeri var. Ancak bu durum bazı insanlarda tam tersi işliyor.
Organların değişimine göre de genetik bozukluğun ismi situs inversus, sadece iç organların ayna görünümünde olmasını ifade ediyor. Situs inversus totails (SIT) ise iç organların yanı sıra kalbin de ters konumda olması. Dekstrokardi yani sağkalplilikte kalp, solda değil sağ göğüste bulunuyor.
Bir de situs ambiguus ya da heterotaksi durumu mevcut. Bu da organların yerinin tam olarak belli olmamasını işaret ediyor. Karaciğer ortada bulunabilirken dalak hiç olmayabilir veya birden çok olabilir.
Organların normal yerinde olmaması, herhangi bir belirti göstermiyor mu?
Situs inversus yani organların ters tarafta olmasında, bireylerde genellikle medikal belirti veya komplikasyon bulunmaz. Hatta bu durum, modern tıbbın gelişimine kadar fark edilmemekteydi.
İç organların ters olup kalbin normal olmasında ise riskli durumlar olabildiği için kişilerin ameliyat olması gerekebilir. Organların yerinin tam belli olmadığı hastaların ise medikal sorunlarla karşılaşma ihtimali SIT hastalarına göre daha fazla.
Nasıl oluyor da organların yeri değişiyor?
Bu durumun sebebi tam olarak bilinmese de gelişimsel süreçte etkin rol oynayan nodal ve yine gelişim sırasında sağ sol asimetrisinin belirlemesinde görevli PITX2 genlerindeki mutasyonlar dahil olmak üzere çoklu gen mutasyonları ile ilişkilendiriliyor. Primer siliyer diskinezi gibi bazı bozukluklar da bu hastalık ile bağlantılı.
Organların yer değiştirmesi, ilk olarak Aristoteles tarafından tanımlandı.
Bu anomali durumu ilk olarak Aristoteles, hayvanlarda tanımladı. İnsanlarda ise ilk olarak 17. yüzyılda gözlemlenebildi. Dalağın ve karaciğerin tersine döndüğü bilinen ilk vaka ise 1600 yılını gösteriyor. Kalbin ters yönde olmasına dair ilk vaka da 1643 yılında bildirildi.
Situs inversus totalis tanı ve tedavi işlemlerinde bazı zorluklar bulunuyor.
Hastaların, acil durumlarında tanı zorlaşabiliyor. Bu yüzden de hastanın kendi durumundan haberdar olması ve bunun kayıtlarda var olması gerekir. Aksi hâlde kalp damarlarının tıkanmasının yanı sıra bazı ciddi durumlar ortaya çıkabilir.
Kimi hastaların da bu rahatsızlığın acil durumlarda sorun teşkil etmemesi ve doğru müdahale için vücutlarına dövme yaptırdığı görünüyor.
Situs inversus sıklığı 10 binde 1 olup erkeklerde daha sık görülüyor. Nadir görülmesi; radyolog, gastroenterolog ve cerrahlar gibi bazı doktorlar için de zorluklar çıkarmasına sebep oluyor. Doktorların hastalarla ilgili fazla deneyimi olmuyor. En meşgul cerrah bile bu anomali durumla bir veya iki kez karşılaşabiliyor.
Çoğu cerrahın sağ elini kullanması, SIT ameliyatlarını zorlayan durumlar arasında. Bu yüzden de cerrahi ekibin daha fazla esneklik ve yaratıcılığa ihtiyacı bulunuyor.
Değişik şekilde ortaya çıkmış vakalar da var.
Türkiye’de de bazı vakalar haberlere konu oldu. Ancak dünya üzerinde bu rahatsızlığı bulunan ilginç vakalar da var. Durumu ilginç kılan ise öğrenilme yaşı ve olaya sebebiyet veren hâl.
Herkesin bildiği sanatçıların başında Enrique Iglesias geliyor. Yazar ve komedyen Catherine O-Hara’nın yanı sıra NBA oyuncusu Randy Foye de bu isimler arasında. Hatta bu durum Randy Foye’nin sporculuk hayatını etkilemiyor.
Ginggaew Lorsoungnern ise organlarının ters oluşu onu ölümden ilk kez kurtarmış. İdam mangası tarafından idam edilen Taylandlı suçlu, göğsünün sol tarafından vuruluyor. Morgda uyanan Lorsoungnern, geri götürülüyor ve idam ettiriliyor.
ABD’li Rose Marie Bentley ise 99 yaşına kadar organlarının ters olduğunu bilmeden yaşıyor. Kalbindeki damarların anormal yerleşiminin fark edilmesi üzerine ise vücudu kadavra olarak Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesine bağışlanıyor.
Nadir görülen diğer hastalıklarla ilgili içeriklerimiz:
