İnsanlık, gen düzenleme teknolojisinin kabiliyetlerini henüz yeni test etmeye başlamışken bilim dünyasında tarihi bir ilke daha imza atıldı. Geçtiğimiz haftalarda duyurulan bir çalışmanın sonucuna göre bilim insanları, dişi bir fare olmadan, iki erkek fare ile yedi fare dünyaya getirdi.
İki biyolojik babaya sahip farelerin dünyaya gelişi, bir erkek farenin XY kromozomlarının XX’e dönüştürülmesi sayesinde gerçek oldu. Osaka Üniversitesi’nden Katsuhiko Hayashi’nin başında bulunduğu ekip, kromozomu dönüştürdükten sonra bir sonraki aşamaya geçti.
Kromozomu değiştirilen erkek fare, yumurta üretti:
Kromozomu değiştirilen erkek farenin deri hücreleri, ‘oosit’ adı verilen, henüz olgunlaşmamış yumurta hücrelerinin oluşturulması için kullanıldı. Fakat bu süreç oldukça meşakkatliydi.
X ve Y kromozomlarına sahip bu hücreler yeniden programlanarak ‘pluripotent’ kök hücrelere dönüştürüldüler. Bir diğer deyişle hücreler, herhangi bir hücre türüne dönüşebilen hücreler oldu.
Bir sonraki aşamada ise bu hücrelerde bulunan Y kromozomu tamamen ortadan kaldırıldı, X kromozomları kopyalandı. Bu hücreler, daha sonrasında birer yumurta hücresine dönüştürüldü.
En son aşama ise bu hücrelerin döllenmesi oldu. Fakat bu aşama o kadar da başarılı değildi. Yedi fare bu hücreler ile dünyaya gelmiş olsa da, Hayashi’nin açıklamasına göre 100 döllenmiş hücreden yalnızca biri hayatta kaldı ve dünyaya geldi.
Bu başarı gelecek için ne anlama geliyor?
BBC’ye konuşan Hayashi, gelecekte aynı cinsiyetten iki partnerin doğurganlık yeteneğine sahip olmasını istediğini paylaştı. Ayrıca yeni geliştirilen teknik ile, bir X kromozomunda genetik sorunları bulunan kadınların da çocuk sahibi olma şansı elde edebileceğini ifade etti.
Etiklik ise bambaşka bir çerçeve:
Hayashi ve ekibi her ne kadar çığır açıcı bir başarıya imza atmış olsa da, bu başarının insanlar üzerinde uygulanacak olması ancak etik tartışmaların ortak paydada buluştuğu günlerde mümkün olacak. Zira benzer çalışmalar bugün insanlar üzerinde yapılacak olursa, büyük toplumsal tartışmalara yol açacak.
Tekniği insanlar üzerinde uygulamak şimdilik mümkün değil:
Hayashi ve ekibinin kromozom değişikliği için kullandığı teknoloji ve teknik, farelerin insanlardan çok farklı olması nedeniyle henüz insanlarda uygulanabilecek seviyede değil. Fakat Hayashi’ye göre önümüzdeki 10 yıl içinde bilim dünyası bu aşamaya da gelecek.
