Hayatın bir başlangıcı ve bir sonu var. Aşık Veysel'in deyimiyle bu iki kapı arasındaki “yolun” uzunluğu çağlar boyunca artış gösterdi. Bilime göre dünya çapında 100 yaşının üzerine çıkan yarım milyonu aşkın kişi yaşıyor. Bir zamanlar yerkürenin üzerinde 50'li yaşlarına ulaşan insan yoktu.
Yapılan araştırmalar, iki düzineden fazla genetik değişimin keşfedilmesiyle sonuçlandı. Genetik olarak bize en yakın olan canlı türü primatlarla aramızdaki tüm farklar, %1.2'lik oranla ortaya çıkıyor. Bu farklardan dolayı hayat süresi bakımından onlara ciddi bir fark attık. Goril ve şempanzelerin bize olan üstün genetik yakınlıklarına rağmen 60 yaşına ulaşmaları durumuna çok nadir rastlanıyor.
Aslında tüm hayvanlardaki maksimum yaşam süresi oldukça hızlı şekilde gelişiyor. Yaşam Oranı Teorisi, hayvanlar krallığındaki bazı farklılıkları açıklamaya, metabolik hızlarla hücresel yaşlanma bağlantısını açıklamaya çalışıyor.
Genetik mutasyonların gerçekleşme hızı, insan ya da farklı bir canlı fark etmeksizin, doğum sayısına bağlı. Tahmin edin ne oluyor? Zekasını kullanarak hayatta kalmayı başaran insanlar nüfus patlaması geçiriyor. Teorik olarak doğum sayısı arttığı için mutasyonlarımızın hızı da artıyor. Aynı şekilde ömrümüz gittikçe artan bir hızda uzamaya devam ediyor.
Yaşam Oranı Teorisi'nden sonra bir diğer açıklama da “pleiotropik hipotez” olarak bilinen bir teori ile karşımıza çıkıyor. Bu hipotez, birçok fiziksel özelliği belirleyen genler olan “pleiotropi” genlerine dayanıyor. Eğer bir gen organizmanın yaşam süresini uzatıyorsa, canlının yaşam süresi de uzuyor. Yaşlanma son derece karmaşık bir durum. Bu nedenle henüz kesinliği kanıtlanmamış hipotezleri doğru varsaymak yanılgıya götürür, ömrümüzü uzatan diğer nedenleri ve açıklamaları anlama fırsatını kaçırabiliriz.
İspanya'daki Evrimsel Biyoloji Enstitüsü'nde kurulan bir ekip, farklı primat türleri arasındaki mutasyonları tespit ederek, insandaki hangi genin yaşam süresi avantajını sunmaya çalıştığını inceliyor. Genler arasındaki istatistiki ilişkileri belirleyen ekip, üç primat türünün tıpkı insanlar gibi gün geçtikçe daha uzun ömre sahip olduklarını tespit ettiler. Yani türler içerisinde de yaşlanmaya ve uzun ömürlülüğe ilişkin farklı genetik mutasyonlar söz konusu.
Primatların uzun ömürlü olmaya başlayan söz konusu türünde, ayrı ayrı gelişen 25 farklı mutasyon tespit edildi. Evrimsel Biyoloji Enstitüsü'nden Arcadi Navarro, “Bu genlerin yaşam süresini uzatmaya yardımcı olduklarına dair çok net kanıtlar var” diyor. Aynı genler yaraların iyileşmesinde ve kanın pıhtılaşmasında rol oynayan kardiyovasküler süreçlerle de ilişkili durumdalar.
Bu genlerin ışığında sadece atalarımızın sırlarını aydınlatmakla kalmıyor, aynı sürecin hayatlarımızı nasıl etkilediklerini de anlıyoruz. Primatlar üzerinde yapılan çalışmalar, insanlar dahil yaşam süreleri uzayan diğer bütün türlerin sıralarını aydınlatmaya yardımcı olabilirler.
Elbette söz konusu 25 gen, tüm hikayenin tamamı değil. Ekipler çalışmaya ve hayatımızın en büyük sırlarından birisini daha aydınlatmak için araştırmalar yapmaya devam ediyorlar. Belki de bu çalışmalar sonrasında gelecek nesillerimizin hayati sorunlarıyla başa çıkmalarını sağlayacak yöntemler geliştireceğiz.
