16 Eylül 2022’de İran’da başörtüsü nedeniyle gözaltına alınan ve şüpheli bir biçimde ölen Mahsa Amini’nin ardından İran hükümetiyle halk karşı karşıya gelmiş, pek çok insan hapse atılmış, idam edilmiş ve ülke çapında yasaklar başlamıştı. Ülke çapında internet ve sosyal medyalar yasaklansa da Elon Musk’ın Starlink uyduları ve WhatsApp’a Proxy desteğinin gelmesi İran’da yaşayan vatandaşları bir nebze de olsa rahatlatmıştı.
Geçtiğimiz aylarda İran’ın yasama organı olan İslami Şûra Meclisi’ne sunulan bir öneriyse fazlasıyla dikkat çekmişti. Öneri geçtiğimiz günlerde yürürlüğe girdi.
Başörtüsü takmayanları yüz tanıma sistemleriyle tespit edecekler
İran hükümeti, 2015 yılından beri ülkenin güvenlik ve izleme sistemlerini geliştirmek için milyon dolarlar harcadı. Bu yatırımların arasında biyometrik fotoğraflar, çipli kimlikler, yüz tanıma sistemleri ve daha pek çok dijital güvenlik önlemi yer alıyordu. Bu yatırımların pek çoğu ülkeyi dış güçlerden korumak amacıyla geliştirilmiş olsa da bir süre sonra bu sistemler yerel halkı da hedef almaya başladı. Örneğin hükümet, kurallarına göre doğru şekilde başörtüsü takmayan kadınlara nasıl doğru başörtüsü takmaları gerektiğiyle ilgili SMS gönderiyordu.
Tüm bunların üzerine geçtiğimiz Ağustos ayında başörtüsünü doğru takmayan kadınların bankalardaki, toplu taşımadaki ve kamu kuruluşlarındaki haklarını kaybetmelerine neden olan yasanın onaylanması da bu olayları tetiklemişti. Olayların ardından İslami Şûra Meclisi’ne “kurulan yüz tanıma sistemlerinin başörtüsü takmayan kadınları tespit etmesi” için bir öneri götürülmüş ancak öneri kabul edilmemişti.
Geçtiğimiz günlerdeyse bu öneri yasa olarak kabul edildi. Daha önceleri sadece araç kullanan kadınları tespit etmekte kullanılan bu sistem, şimdi başörtüsü takmayan ya da yanlış takan kadınları tespit etmek için kullanılacak. Yasaya göre başörtüsünü yanlış takan kadınlara uyarı ve para cezası verilecek ancak başörtüsü takmayan kadınlara daha ağır yaptırımlar uygulanacak.
İran bu yasayla birlikte resmi olarak Çin ve ABD’den sonra (sadece bazı eyaletlerde) 7/24 vatandaşlarını yapay zekâ destekli yüz tanıma sistemleriyle izleyen 3. ülke oldu.
