Günlük yaşantımızda pek çok alışkanlığa sahibiz. Bu alışkanlıklar kimi zaman iyi konularda olurken kimi zaman ise kötü alışkanlıklar edinebiliyoruz. Üstelik bir süre sonra bu durum, tamamen kontrolümüzün dışına çıkıyor ve o alışkanlık olmadan adeta yaşayamaz hale geliyoruz. Peki alışkanlıkları nasıl kazanıyoruz? İyi alışkanlıklar edinmek için neler yapmamız gerekiyor? Bilim, bu soruların yanıtını vermiş durumda.
ABD'li bir profesör ve psikolog olan Wendy Wood, kaleme aldığı son kitabında insanların alışkanlıklarına değindi. Wood, insanların bilim ışığında alışkanlıklarına daha farklı bir gözle bakmayı öğrendiklerinde ve alışkanlıkların ne işe yaradıklarını öğrendiklerinde hayatlarının çok daha farklı olabileceğine inanıyor.
Profesör Wood, bilinçli davranışların günlük hayatımızın bir parçasını olduğunu, pek çok zaman belirli bir bilinç ile karar verdiğimizi ve vermiş olduğumuz kararı uyguladığımızı söylüyor. Ancak Wood'a göre insanların pek çoğu bilinçli karar verme ile alışkanlıkları arasındaki farkı anlayamıyor. Wood, alışkanlıkların düşünülmeden yapıldığını ancak bilinçli hareket etmenin "alışkanlık" kavramından çok daha farklı olduğunu ve bunun farkında olunması gerektiğini söylüyor.
Bilim insanı, alışkanlıkların nasıl kazanıldığına, iyi veya kötü olup olmadığına ve kişinin bu alışkanlıkların analizini yapıp yapmadığına bakmadığını söylüyor. Wood'a göre alışkanlıklar insana tekrar, o an istenilen şey ve koşulları veriyor. Deneyimli psikolog, alışkanlıkların vermiş olduğu şeylerin tam olarak bir insanın hayatındaki dönüm noktası olabileceğini söylüyor.
Beynimiz, farklı aktivitelerde aynı veya benzer kararlar verdiğimizde karar alma işlemini daha kolay bir şekilde yapabiliyor. Şöyle ki; bir arabanız var ve arabanızın bir hayli kirli olduğunu hissediyorsunuz. Benzer bir şey eviniz için de geçerli. Eğer evinizi kendiniz temizlemek yerine bir temizlikçiye temizletirseniz, benzer kararı arabanız için de vereceksiniz. Hatta bir süre sonra bunların üzerinde hiç düşünmeyeceksiniz. Wood, tekrarlanan kararların bir süre sonra otomatikleşeceğini söylüyor.
Wood'a göre bazı eylemlerin tekrarlanması, zihninizin o eylemi bir düzene sokmasını sağlıyor. Tekrarlanan eylemi ilk başta sürdürmek daha zor olurken, birkaç sefer sonra o eylem daha kolay yapılabiliyor. Söz konusu eylem aylar ve yıllarca tekrar edildikten sonra ise ortaya yeni bir alışkanlık çıkmış oluyor. Bu alışkanlığın iyi veya kötü olması ise geçen onca süreden sonra beynin umursadığı bir nokta olmuyor.
Profesör, hedefler ve ödüllerin alışkanlık kazanmanın iki önemli noktasını olduğunu söylüyor. Wood'a göre insan beyni, ortada bir hedef veya ödül olduğu zaman çok daha iyi bir şekilde aynı kararı tekrarlayabiliyor. Wood, insanların, alışkanlıklarını kazandığını düşünmesini istiyor. İnsanların bu beyin fırtınası sonucunda "daha fazla tekrar" yapmaya uğraşacaklarını söyleyen Wood, kazanmak istenilen bir alışkanlığın sadece daha çok tekrarla olabileceğini ifade ediyor.
Wood'un alışkanlıklarla ilgili olarak üzerinde durduğu bir diğer konu da ödüller. Wood'un kitabında yer alan bilgilere ödül, insanı aslında bir alışkanlığa itiyor. Deneyimli psikolog, insanların bir alışkanlıktan ötürü elde ettiği bir şey olursa, alışkanlık sürdükçe elde edilenlerin de artacağına inanıyor ve bu yüzden de alışkanlıklarla ödüllerin ayrılmaz bir bütün olduğunu ifade ediyor.
Wood, eğer iyi bir alışkanlık kazanmak istiyorsak, kendimizi ödüllendirmemiz gerektiğini söylüyor. Ancak Wood, bu konuda çok da ısrarcı olunmaması ve ödül sisteminin sürekli olarak değiştirilmemesi gerektiğini ifade ediyor. Wood'a göre insanlar, yeni bir alışkanlık kazandıktan bir süre sonra herhangi bir ödüle ihtiyaç duymayacak. Çünkü insan, zaten bugüne dek almış olduğu ödüllerden ve kazandığı alışkanlığın onun için en büyük ödül olduğunu fark edecek.
Wood'a göre insanların bir alışkanlık kazanabilmesi için dikkat etmeleri gereken bir diğer nokta ise pozisyonlar. Wood, insanın bir alışkanlık kazanmaya çalışırken mevcut pozisyonunu koruması gerektiğini ve içerisinde bulunduğu koşulları sık sık değiştirmemesi gerektiğini söylüyor. İşte ABD'li bir profesör ve psikoloğa göre iyi alışkanlıklar edinmenin en önemli şartları bunlar. Wood, bu tavsiyelere kulak asılması halinde dileyen herkesin istediği alışkanlığa sahip olabileceğine inanıyor.
