Maalesef ülkemizde son yıllarda heykel denilince hepimize aklına, farklı il merkezlerimize dikilen ve epey garip görünen heykeller geliyor. Bu sıra dışı heykeller tartışılırken İstanbul’un Kadıköy ilçesinin merkezinde bulunan boğa heykelinin güzelliği konusunda herkes hemfikir. Bugün artık Kadıköy ilçesinin sembolü haline gelen boğa heykelinin buraya gelmesi ise hiç de kolay olmadı.
Birinci Dünya Savaşı’ndan önce Alsas-Loren bölgesinde Almanları mağlup eden Fransızların gücünü sembolize etmek için yapılan boğa heykeli, yıllar içinde yaşanan epey karmaşık olaylar zinciri sonucu bugün Kadıköy’deki yerini aldı. İnsanı hayretler içinde bırakan ve ister istemez nereden nereye diye düşündüren Kadıköy boğa heykelinin ilginç hikayesine ve tarihsel yolculuğuna gelin biraz daha yakından bakalım.
Alsas-Loren bölgesinde yıllarca sular durulmadı:
Alsas-Loren adını tarih kitaplarında mutlaka görmüşsünüzdür. Fransa ile Almanya arasında bulunan bu küçük bölge, her iki devletin de sahip olmak istediği ve bu nedenle pek çok kez savaştığı bir yerdir. Bölge için gerçekleşen ilk savaş 1860’lı yıllarda yapıldı ve Fransızlar galip gelerek bölgeyi ele geçirdiler.
Kısa bir süre sonra yapılan Frankfurt Barış Antlaşması sonucu Alsas-Loren bölgesi, Alman İmparatorluğu’nun toprağı olarak kabul edildi ama küçük bir bölümü Fransa’ya bırakıldı. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra bölge, kısa süre de olsa Alsas-Loren Sovyet Cumhuriyeti adıyla bağımsız bir devlet oldu.
Yapılan Versay Antlaşması ile Alsas-Loren yeniden Fransa’nın oldu. İkinci Dünya Savaşı sırasında bölge kısa bir süre yeniden Almanların eline geçti ancak Nazilerin mağlubiyeti sonrası tekrar Fransa’ya bağlandı. Alsas-Loren bölgesi, bugün bir Fransız toprağıdır. Peki, tüm bunları Kadıköy’deki boğa heykeli ile ne ilgisi var?
Almanya ve Fransa devletleri arasındaki en büyük anlaşmazlık konusu olan Alsas-Loren bölgesinde yaşanan ilk savaşta galip gelen Fransa’nın gücünü göstermek için Isidore Bonheur isimli bir heykeltıraş, 1860’lı yıllarda söz konusu boğa heykelini yaptı. Ancak Almanlar kısa süre sonra hem bölgeyi hem de boğa heykelini ele geçirdiler.
Almanya - İttihat ve Terakki dostluğunun hediyesi:
Osmanlı İmparatorluğu’ndaki modernleşmenin öncüsü olan İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Alman İmparatorluğu arasındaki sıkı ilişkiler vardı. Hatta öyle ki sırf bu nedenle Birinci Dünya Savaşı’na katıldığımız söylenir. Hem bu ittifakı hem de bu dostluğu kutlamak adına Alman İmparatoru II. Wilhelm, 1917 yılında söz konusu boğa heykelini İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne hediye etti.
İttihat ve Terakki Cemiyeti ise bu heykeli, partinin en güçlü isimlerinden olan Enver Paşa’ya hediye etti. Boğa heykeli önce Beylerbeyi Sarayı’nın bahçesine, daha sonra Yıldız Sarayı Şale Köşkü’nde bulunan büyük seranın önüne yerleştirildi. Enver Paşa, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra yurt dışına gidince boğa heykeli bir süre Enver Paşa ve Naciye Sultan’ın Bilezikçi Çiftliği’nde kaldı.
Boğa heykeli uzun yıllar bir köşede unutuldu:
Osmanlı İmparatorluğu’nun işgali, Kurtuluş Savaşı, meclisin açılması, imparatorluğun yıkılması, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması derken boğa heykeli; yaklaşık 50 yıl boyunca Bilezikçi Çiftliği’nde unutuldu gitti. Hatırlandığı zaman ilk olarak Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı’nın önüne, daha sonra kısa bir süre Taksim Gezi Parkı’na yerleştirildi.
1970’li yıllara geldiğimizde boğa heykeli, bugün Kadıköy Tarih, Edebiyat ve Sanat Kütüphanesi olan binanın önüne yerleştirildi. Heykel Kadıköy’e giriş yapmış olsa da hemen bugünkü yerine yerleştirilmedi. Son olarak 1987 yılında, Kadıköy’ün göbeği olarak anılan Altıyol’a yani bugün olduğu yere yerleştirilerek ilçenin sembolü haline geldi.
Heykelin hikayesi ile ilgili bir görüş daha var:
Bildiğimiz kadarıyla Kadıköy boğa heykelinin hikayesi bu şekilde ancak bir rivayet daha var. Tam bir avcılık ve hayvan heykeli tutkunu olan Sultan Abdülaziz, heykeltraş Rouillard ve ekibine 24 hayvandan oluşan bir heykel koleksiyonu yaptırmıştı. Kadıköy boğa heykeli, bu koleksiyondaki heykellerden biri olabilir. Ancak bu rivayet hakkında kesin bir kanıt bulunmuyor.
Günümüzde Kadıköy boğa heykelinin anlamı:
Nice savaşlar atlatarak bugün olduğu yere gelmiş olan boğa heykeli, Kadıköy ilçesinin ve stadı o ilçede olan Fenerbahçe takımının simgesi haline gelmiştir. Arkadaşlarınızla Kadıköy’de buluşacaksanız boğa heykelinin orada buluşursunuz, Fenerbahçe şampiyon olursa orada kutlarsınız, hatta Galatasaraylısanız bile boğa heykelinin önünde formayla fotoğraf çektirirsiniz. Yani Alsas-Loren’de yapılmış bir heykel, bugün ülkemizin önemli bir değeri haline gelmiştir.
Fransızların gücünü göstermek için yapılan ama bugün Kadıköy’ün simgesi haline gelen boğa heykelinin hikayesini anlattık ve heykeli bugün olduğu yere getiren yolculuğundan bahsettik. Kadıköy boğa heykeli hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
