Bilindiği üzere nikotin, sigara ve diğer tütün mamullerinde bulunan ve bağımlılık yapan kimyasal bir madde. Yapılan araştırmalar, insan beynindeki reseptörlerin (hücreler arası sinyalleri ileten protein), kadında ve erkekte sigaranın farklı algılanmasına yol açtığını söylüyor.
Aslında nikotin tükettiğinizde, vücudunuz sizi iyi hissettirecek bir kimyasal olan dopamini salgılamaya başlar ve böylece bağımlılık gelişir.
Yani bağımlılık yapan şey sigara değil, nikotin. Yapılan araştırmalar, erkeklerin nikotin bağımlılığına daha az kapıldıklarından söz ediyor. Esasen ilginç biçimde erkeklerin beyin kimyasalları, kadınlara göre daha fazla nikotin reseptörüne sahip. Bundan dolayı da erkeklerde sigara içme isteği daha fazla. Baktığınız zaman, ''nasıl daha az bağımlı oluyorlar o zaman'' deyip bunu kötü bir şey gibi algılayabilirsiniz ancak bu durum, aynı zamanda erkeklerin daha kolay sigarayı bırakmalarını sağlıyor.
Nasıl mı? Erkeklerin beyin kimyasalları, nikotinin kendisine daha fazla istekli olduğu için bu kişiler, nikotin sakızı veya farklı oyalayıcı yöntemlerle sigarayı bırakmayı başarabiliyor. Yani erkekler, sadece bu kimyasal maddeye karşı istek duyuyor, ona farklı bir anlam yüklemiyor. Böylece de nikotinin yerine koyacak bir şey bulduklarında onlar için iş kolayca çözülüyor.
Gel gelelim kadınlar, nikotin gibi kimyasal tetikleyicilere karşı erkeklere göre daha az duyarlı/etkilenen bir yapıda olsalar bile yapılan çalışmalar, onların sigaraya anlam yüklediklerini ifade ediyor.
Araştırmalar, kadınların genelde stresi bastırmak veya kilo almamak gibi farklı nedenlerle sigara içtiklerini dile getiriyor. Ki birçok araştırmada stres nedeniyle sigara içme yöneliminin, kadınlarda daha fazla olduğu görülüyor.
Bu da sigarayı bırakmayı onlar için zorlaştırıyor. Çünkü onlar sigarayı, kimyasal bir madde gibi görmüyor, genelde dış etkenlerle baş etme yöntemi olarak kullanıyor. Böylece kadınların çoğunun, sigarayı bırakmak istedikleri zaman, canları tekrardan nikotin çektiğinde, bu isteği bastıracak bir şeyi (nikotin sakızı vb.) onun yerine koymakta zorlandıkları anlaşılıyor.
Ancak daha ilginci var: İsveç'te yapılan bir çalışmada nikotinin, kadınlardaki östrojen hormonunun üretimini azalttığı tespit ediliyor.
Şimdi araştırmayı biraz anlatmak gerekirse; araştırmanın katılımcı grubu, İsveç'te yaşayan ve 10 kişiden oluşan bir kadın grubu. Kadınlara burunlarının içinden, ufak bir nikotin dozu enjekte ediliyor. Aynı zamanda östrojen üretiminde önemli rol oynayan bir enzim olan, aromataz enzimine bağlı bir molekolün içine de radyoaktif izleyici yerleştiriliyor.
Böylece bu yapılanlar, araştırmacıların hem aromataz miktarını hem de beyinde oluşan etkileri tespit etmelerini sağlıyor. Sonra bir bakıyorlar ki verdikleri tek doz nikotin, beyindeki aromataz miktarını orta düzeyde azaltıyor.
(Not: Kafanız karışmasın diye şöyle anlatayım: Aromatazın olduğu her yerde östrojen üretilse de östrojen üretiminde etkili olan esas yer böbrek üstü (surrenal bez) bezleridir. Yani bu çalışmada görev alan araştırmacılar, sigaranın yaptığı etkiyi beyin kimyasalları üzerinden anlamaya çalışıyor, direkt östrojen hormonu üzerinden bir inceleme yapmıyor gördüğünüz gibi. Aromataz, vücudun yağ dokuları, beyin, deri, kemik, karaciğer gibi birçok bölgesinde bulunabilen bir enzim. Uzmanlar, beyin üzerinden meseleyi inceledikleri için beyindeki aromatazın azalma durumuna bağlı olarak nikotinin, östrojeni baskıladığı yönünde bir çıkarım yapıyor.)
Sonra uzmanlar, kadınların ve erkeklerin sigarayı bırakma konusundaki davranış farklılıklarını anlamak için araştırmaya farklı yöntemler deneyerek devam ediyor. Tespit ettikleri etkiyi (az önce bahsedilen nikotinin östrojeni azaltması bulgusu), beyindeki limbik sistemin (duygusal ve davranışsal tepkiyi düzenleyen sistem) bir parçası olan talamusa gönderiyorlar.
Bunun üzerine kadınların, sigara içmeden nikotin alma konusunda oldukça dirençli oldukları görülüyor. Daha önce de bahsettiğimiz gibi kadınların çoğu, sigara içme isteklerini, erkeklerde olduğu gibi tütün sakızı vb. şeylerle bastıramıyor, yani bizzat sigaranın kendisini içmek istiyor.
Gördüğünüz gibi araştırma, sadece tek bir sigaradan alınan nikotin dozunun, östrojen üretimini bloke ederek kadınlarda davranış değişikliklerine neden olduğunu ortaya koyuyor. Hatta araştırmanın başındaki akademisyen Dr. Erika Comasco, tek bir sigaranın bile kadınların hormonal yapılarında ortaya çıkardığı bu etkinin şaşırtıcı olduğunu söylüyor.
Çünkü bu durum, sigaranın kadın beynindeki etkilerinin çok güçlü olduğunu da göstermiş oluyor. Esasen bunlar, biraz da yukarıda bahsettiğimiz gibi kadınların, sigaraya ve sigara içmeye yükledikleri anlamın dış koşullara bağlı olduğu kabulünü güçlendiren bulgular diyebiliriz.
Araştırmacılar, çalışmayı gerçekleştirdikleri katılımcı grubunun küçük bir grup olduğunu dile getiriyor ve bulguları tasdiklemek için daha farklı araştırmaların yapılması gerektiğini söylüyor. Yapılan diğer çalışmalarda sigarayı bırakmak isteyen kadınların, adet döneminden 15 gün önce veya sonra böyle bir girişim başlattıklarında, daha başarılı oldukları ifade ediliyor.
Veyahut sigarayı bırakma gruplarına katılmaları da onlar için faydalı olabiliyor. Ayrıca araştırmalarda sigarayı sırf kilo almamak için bırakmayanların, bu meseleyi de psikolojik bir destekle aşabilecekleri dile getiriliyor. Peki siz sigarayı bırakmanın cinsiyete göre farklı sonuçlar vermesine şaşırdınız mı? Düşüncelerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
Editör Notu: Bu yazıda yapılan araştırmalar üzerinden genel bir bakış açısı sunmak amaçlanmıştır. Metinde belirtildiği gibi nikotinin östrojen seviyesini azalttığını bulgulayan araştırma, küçük ölçekli bir katılımcı grubuyla yapılmıştır. Daha kesin ve genel sonuçlar için yeni araştırmalara ihtiyaç vardır. Ayrıca sigara sağlığa zararlıdır.
- Kaynaklar: Neuro Science News, SEARHC
- Görsel Kaynakları: The Swaddle, Barron's, Everyday Health, Single Care, Cedars Sinai, Apollo 247
