Hepimiz bir şekilde kazancımızı arttırmak isteriz ve bunun için forex yani uluslararası döviz piyasalarında ya da kripto para borsalarında farklı yatırımlar yaparız. Ancak elimizde sınırlı bir sermaye varsa ne kadar iyi bir yatırım yaparsak yapalım kazancımız sınırlı olacaktır. İşte bu noktada devreye kaldıraç sistemi giriyor. Uzun yıllardır hayatımızda olan kaldıraçlı işlem, yatırımcının hem riskini hem de kazancını arttırıyor.
İlk zamanlarda yalnızca uluslararası döviz piyasalarında gerçekleştirilen kaldıraçlı işlem, kripto para kavramının ve bu varlıklar üzerinden işlem yapılan borsaların ortaya çıkması ile birlikte dijital yatırım alanında da kendini göstermeye başladı. Daha önce bu konuda deneyimi olmayan yatırımcılar için kafa karıştırıcı olabilen kaldıraçlı işlem nedir, nasıl yapılır gelin yakından bakalım ve son derece dikkat etmeniz gereken riskleri görelim.
Temelden başlayalım, kaldıraç sistemi nedir?
Bretton Woods anlaşmasının 1970’li yıllarda kaldırılması ile birlikte uluslararası döviz piyasalarında volatilite, swap ve leverage gibi kavramlar ortaya çıktı. Leverage yani kaldıraç sistemi, yatırıcımların forex yani uluslararası döviz piyasalarında ya da kripto para borsalarında sermayelerinden çok daha yüksek oranda işlem yapmalarını sağlayan bir sistemdir.
Peki kaldıraçlı işlem nedir?
2012 yılından itibaren ülkemizde yaygın olarak kullanılmaya başlanan kaldıraç sistemindeki yatırım oranları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından düzenlenir. Yatırımcıların uluslararası döviz piyasalarında ya da kripto para borsalarında Sermaye Piyasası Kurulu düzenlenen oran üzerinden sermayelerinden daha yüksek oranda yaptıkları işlemler kaldıraçlı işlem olarak adlandırılır.
Türkiye’de kaldıraçlı işlem oranı kaç?
Ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu tarafından düzenlenen kaldıraçlı işlem oranı maksimum 1 e 10 olarak belirlenmiştir. 1 : 10, 1 / 10 gibi şekillerde gösterilen bu kaldıraçlı işlem oranı sabittir. Tüm piyasalar ve borsalar kullanıcılarına bu sabit oran üzerinden kaldıraçlı işlem yapmak imkanı sunmaktadırlar. Ancak farklı ülke piyasalarında bu oran 1: 100 ya da kripto para borsalarında 1 : 125 bile olabilir.
İyi ama tüm bunlar ne anlama geliyor, kaldıraçlı işlem ne demek?
1 e 10 kaldıraçlı işlem demek, yatırımcının 1000 dolarlık sermayesi ile maksimum 10 bin dolarlık pozisyon açarak işlem yapabileceği anlamına geliyor. Yani kaldıraçlı işlem sayesinde yatırımcı, var olan sermaye oranının 10 katı parası varmış gibi işlem yapabilir. Yapılan işlemin kar ve zarar oranları söz konusu yatırım miktarı üzerinden hesaplanır. Yani kaldıraçlı işlem demek, düşük teminatla açılabilecek yüksek oranlı pozisyon anlamına gelmektedir.
Kaldıraçlı işlem nasıl yapılır? Bir örnek üzerinden anlatalım:
Diyelim belirli bir sermayeniz var ve altının ons fiyatı 1400 dolar, lot miktarı 1, 1 lotu 100 ons olan bir pozisyon üzerinden dolar alarak forex piyasasına gireceksiniz. Bu pozisyon için pozisyon büyüklüğünüz 140 bin dolar, 1 : 10 kaldıraçlı işlem için yatırmanız gereken minimum teminat ise 14 bin dolar.
Bu şekilde bir pozisyon açtıktan sonra altın fiyatı 1420 dolar oldu Yani 1 lot altında 200 dolarlık bir artış var. Fakat siz 1 : 10 oranında kaldıraçlı işlem yaptınız. Yani 10 katına oynadınız. Bu nedenle bu pozisyonda elde edilen kar 2000 dolar ediyor. Eğer normal işlem yapmış olsaydınız karınız yalnızca 200 dolar olacaktı.
Bunun bir de zarar edeceğiniz senaryosuna bakalım. Pozisyonu açtıktan sonra altın fiyatı 1380 dolar oldu. Yani 1 lot altında 200 dolarlık düşüş var. Fakat siz 1 : 10 oranında kaldıraçlı işlem yaptınız. Yani 10 katına oynadınız. Bu nedenle bu pozisyonda edinilen zarar 2000 dolar ediyor. Eğer normal işlem yapmış olsaydınız zararınız yalnızca 200 dolar olacaktı.
Öğrenmeden sakın bulaşmayın: Kaldıraç işlem riskleri nelerdir?
- Zararınız çok daha yüksek olur.
- Borçlanma ücreti vardır.
- Hissedar ayrıcalıkları yoktur.
- Teminat tamamlama çağrısı vardır.
Zararınız çok daha yüksek olur:
Kaldıraç işlem hakkında dikkat etmeniz gereken en büyük risk, karın 10 kat olacağı gibi zararın da 10 kat olacağıdır. Yukarıdaki örnekte gördüğümüz gibi x10 oranında bir yatırım yaptığınız için hem karınız hem de zararınız yüksek olur. Hatta kripto borsalarında bazen bu oran x125 bile olabileceği için hayal dahi edemeyeceğiniz oranda zarar etmeniz mümkün.
Borçlanma ücreti vardır:
Kaldıraç sisteminin temelinde, işlem yaptığınız platformdan borç almak vardır. Yani kaldıraçlı işlem demek, borçlanmak demektir. Bu borcu almak ve pozisyonunuzu açık tutmak için kar ve zarardan bağımsız olarak işlem yaptığınız platforma belirli bir ücret ödemeniz gerekir. Pozisyona göre bu ücret değişiklik gösterse bile yine de devamlı bir gideriniz olur.
Hissedar ayrıcalıkları yoktur:
Normal şartlar altında bu tür bir işlem yaparken varlığın mülkiyeti size ait olur. Bu ait olma durumu nedeniyle pek çok farklı avantaja sahip olursunuz. Ancak kaldıraç sisteminde söz konusu varlık size ait değildir. Bu nedenle temettü ve benzeri imkanları kullanmanız mümkün olmaz.
Teminat tamamlama çağrısı vardır:
Diyelim kaldıraç sistemine dahil oldunuz ve bir pozisyon açarak kaldıraçlı işlem yapıyorsunuz. Pozisyonda zarar etmeniz durumunda her zaman olmaz ama işlem yaptığınız platform sizden ek kaynak isteyebilir. Bu ek kaynak pozisyonunuzu açık tutmak için gereklidir. Eğer bu ek kaynağı vermezseniz pozisyondan çıkmanız gerekebilir.
Hiç mi iyi yanı yok diyorsanız, işte kaldıraçlı işlem avantajları:
Kaldıraç sisteminde pozisyon açarak kaldıraçlı işlem yapmanın elbette en büyük avantajı yüksek kar oranlarıdır. Sonuçta 1 e 10 gibi bir orandan bahsediyoruz. Küçük teminatlarda bile oldukça yüksek bir oran. Daha yüksek oranda işlem yapabildiğiniz için yatırım çeşitliliği de sağlar ve böylece karınızı arttırma avantajı elde edersiniz.
Kaldıraçlı işlem yapmanın diğer bir avantajı da çift taraflı işlem yapabilmektir. Çeşitli yatırımlar yaparken bir yandan artan bir piyasadan kar elde edebilir, diğer yandan ise düşen bir piyasada pozisyon açarak ileride artacağını düşünüp karlı bir yatırım yapabilirsiniz. Tüm bunların yanı sıra işlem yaptığınız piyasa kaldıraçlı işlem yaptığınız için size ek avantajlar da sunabilir.
Uluslararası döviz piyasası forex ve kripto para borsalarında karşılaştığımız kaldıraçlı işlem nedir, nasıl yapılır, riskleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır, hiçbiri yatırım tavsiyesi değildir.
