Aslında hepimizin iki farklı hayatı var; biri dünya hayatı, diğeri ise rüya hayatı. Gece olup da gözlerimizi kapatıp uykuya daldığımız anda bambaşka bir dünyaya adım atıyoruz. Beyin ve iskelet sistemi bu sırada özel bir moda geçtiği için uyku süreci bilim insanları tarafından ilgiliyle inceleniyor. Üzerine çalışmalar yapılan ve yaygın olarak görüldüğü için halk arasında karabasan olarak adlandırılan uyku problemlerinden bir tanesi ise uyku felcidir.
Öncelikle içinizi rahatlatalım, uyku felci bir hastalık değil. Ancak bir hastalık nedeniyle ya da farklı rahatsızlıkların sonucu olarak ortaya çıkabilir. Pek çok uzmana göre uyku sürecinin doğal bir evresidir. Yaşandığı süreye göre kişiye kaygı vermesi ve panik yaratması ise uyku felcinin en tehlikeli yanıdır. Gelin uyku felci nedir, neden olur, belirtileri nelerdir yakından bakalım neden olur sorusunun yanıtlarını detaylarıyla görelim.
İçindekiler
Karabasan yani uyku felci nedir?
Halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felci; genel olarak uykuya dalmadan önce, uyandıktan hemen sonra ya da çok sık olmasa da uyku arasında yaşanan bir uyku problemidir. Uyku felci sırasında kişinin beyni REM uykusundan uyanır ancak bedeni bu duruma ayak uyduramadığı için geçici bir felç geçirir.
Uyku felci çoğu kişide ilk kez 14 - 17 yaşlarında yani ergenlik döneminde görülür. 30’lu yaşlara kadar sıklıkla görülebilir. Yapılan çalışmalar insanların yüzde 5’inin düzenli, yüzde 40’ının ise sık sık uyku felci yaşadığını ortaya çıkardı. Tekrar uykuya daldığınızda ya da tamamen uyandığınızda geçen uyku felci, birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürebilir.
Uyku felci belirtileri nelerdir, nasıl anlaşılır?
- Hareket edememe
- Konuşamama
- Bir şey ya da biri tarafından aşağı doğru itilme hissi
- Odada bir varlık varmış gibi hissetme
- Anlam verememe nedeniyle yaşanan duygu karmaşası
- Farklı yoğunlukta halüsinasyon görme
- Nefes almakta güçlük çekme
- Ölecekmiş gibi hissetme
- Aşırı terleme
- Göğüste baskı
Genel olarak uyumadan hemen önce ya da uyandıktan hemen sonra yaşanan uyku felci sırasında geçici ya da kısmi bir iskelet kası felci yaşanır. Yani ne hareket edebilir ne de konuşabilirsiniz, tıpkı uyku gibi ama zihniniz açıktır. Bu durumda en ufak bir ses bile önem kazanır ve kişide kaygı yaratabilir.
Belirtilere baktığımız zaman aslında uyku felcinin kötü bir rüyada yaşananlara benzer olduğunu görüyoruz. Zaten pek çok kişi uyku felcini o kadar kısa bir süre yaşıyor ki bu durumu rüya zannederek unutuyor. Ancak bazı kişilerde uyku felci süresi uzayabiliyor ve böyle bir durum sık sık tekrarlandığı zaman kişinin psikolojisi üzerinde olumsuz bir etki yaratıyor.
Peki, uyku felci neden olur?
- Sırtüstü yatarak uyumak
- Düzensiz uyku saatleri
- Gün içinde kısa uykular
- Çok ya da az uyumak
- Stres
- Çevre ve yaşam tarzı değişiklikleri
- Uyku ilaçları
- Aç uyumak
- Tok uyumak
- Genel uykusuzluk problemleri
- Narkolepsi
- Anksiyete
- Depresyon
- Alkol tüketimi
Halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felcinin en yaygın nedenleri bu şekilde. Aslında tüm bu nedenlere baktığımız zaman hepsinin kaliteli bir uykunun önüne geçen nedenler olduğunu görüyoruz. Kaliteli bir uyku, sağlığımız için bir zorunluluktur. Bu kaliteyi bozan tüm durumlar, en yaygın uyku problemi olan uyku felcinin de temel nedenlerindendir.
Uyku sırasında beynimiz, kaslarımıza giden sinirlerdeki akımı durdurarak uyarılmalarını engeller. Çünkü rüya sırasında birinden kaçarken gerçek hayatta da koşmamalıyız. Uykunun en derin noktası olan REM uykusunda vücudumuz tamamen felç halindedir. İşte araya giren tek bir değişken nedeniyle bu felç hali beyin uyandıktan sonra da bir süre devam ederek uyku felcini meydana getirir.
Uyku felcine neden olan değişkenin büyük bir şey olmasına gerek yok. Yeni bir yastık, gece vardiyası, seyahat nedeniyle değişen saatler, uyku düzenindeki değişimler, farklı bir yerde uyumak gibi küçük değişkenler bile alışık olmadığımız bir durum yarattıkları için uyku problemine ve dolayısıyla uyku felcine neden olabilir.
Uyku felci nasıl tedavi edilir?
Yazımızın girişinde de bahsettiğimiz gibi uyku felci bir hastalık ya da sağlıksız bir durum değil, yalnızca bir problemdir. Bu nedenle kendi kendinize tedavi etmeniz bile mümkün. Öncelikle uyku kalitenizi düşüren şeyin ne olduğunu bulmalısınız. Teşhis, tedavinin yarısıdır. Sonrasında bu durumu yani uyku felcine neden olan değişkeni düzeltmeye çalışmalısınız.
Uyku felci ve benzeri uyku problemlerinde en çok kullanılan tedavi yöntemi terapidir. Meditasyon benzeri bir yöntem izlenen bu terapilerde kişiye nefes egzersizleri yaptırılarak kaygılarından uzaklaşması, odaklanması ve en önemlisi kaslarını gevşeterek üzerinde kontrol sahibi olması sağlanır. Çünkü bu problemi yaratan durum zaten kasların felç geçirmesidir.
Ne zaman doktora gitmek gerekir?
Uyku felci zararlı bir durum değildir. Bu nedenle ara sıra yaşandığı zaman hemen paniğe kapılıp doktora gitmenize gerek yok. Ancak bazen uyku felci ve benzeri durumlara nörolojik bir rahatsızlık neden olabilir. Eğer sık sık uyku felci yaşıyorsanız, felç süresi uzunsa ve hayat kalitenizi etkileyecek noktaya geldiyse en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak uzman bir hekime muayene olmalısınız. Çünkü uyku felci belki de yaşadığınız en basit sorun olabilir.
Uyku felcinin en büyük etkisi psikolojiktir. Bazen halüsinasyon görme gibi belirtilerle birlikte geldiği için kişide büyük bir korku yaratır ve bir noktadan sonra bazı kişiler sırf böyle bir durum yaşamamak için uykudan kaçmaya başlar. Bu tür bir durum yaşıyorsanız en kısa zamanda uzman bir psikologla görüşmelisiniz.
Sonuç: Uyku felci tehlikeli mi?
Uyku felci bir hastalık ya da sağlığınıza zararlı bir durum değil. Hatta bazı uzmanlara göre uyku sürecinde yaşanan rutin bir durum. Bu nedenle uyku felci tehlikelidir diyemeyiz. Ancak uyku felcine farklı hastalıkların neden olabileceğini unutmayın. Aynı zamanda sık yaşanması durumunda kişinin psikolojisini de olumsuz etkilediği bir gerçek. Yani işler çığrından çıktıysa bir uzmana görünmek en iyisi.
En yaygın görülen uyku problemlerinden bir tanesi olan karabasan yani uyku felci nedir, belirtileri nelerdir, neden olur gibi merak edilen soruları yanıtlayarak konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Tüm sağlık konularında olduğu gibi uyku felci konusunda da en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir hekimden almanız gerektiğini unutmayın. Konu hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
