Amerika Birleşik Devletleri’ni yerle bir eden Katrina kasırgasını hepimiz hatırlarız. Irene, Sandy, Isabel ve daha nice kasırga dünya çapında büyük etki yaratmış doğa olaylarıdır. Peki, bu kasırga isimleri neden John ya da Micheal gibi erkek isimleri olmuyor? Aslında bir süredir kasırga isimleri, kadın ve erkek adlarından karışık olarak seçiliyor ancak uzun zaman boyunca kasırgalar hep kadın adlarıyla anıldı.
Pek çok kişi için kadın isimlerinin kasırga isimleri olarak kullanılması, dünyada var olan cinsiyetçi düşüncenin en somut örneğiydi. Herkesin korktuğu korkunç bir felaket olan kasırgalara kadın adlarının verilmesi bir süredir geçerli bir durum olmasa da zihnimizde yer etmiştir. Kasırga isimleri neden kadın isimlerinden seçiliyordu, nasıl değişti, bugün durum nedir gelin yakından inceleyelim.
Her şey aşık meteorologlarla başladı:
Kasırga gibi yıkıcı bir doğa felaketine kadın adlarının veriliyor olmasını pek çok kişi cinsiyetçi ve kadınları aşağılayıcı bir tutum olarak görüyor. Ancak durum pek de böyle değil. Kasırgalara resmen isim verme geleneği 1953 yılında başladı. Bu yıldan önce kasırgalara isim verilmiyor ve bu durum World Meteorological Organization yani Dünya Meteoroloji Örgütü’nün işlerini zorlaştırıyordu.
Çıktığı bölgeye göre adlandırılan kasırgaları tespit eden meteorologlar, tıpkı yeni uzay cismi bulmuş bir kaşif gibi bu felaketlere kendi aralarında ad veriyorlardı. Bu adı seçerken de en kıymetlileri olan sevgililerinin isimlerini kullanıyorlardı. 1900’lü yılların başında çalışan meteorologların neredeyse hepsinin erkek olduğunu düşünürsek kasırga isimlerinin de kadın isimleri olduğunu tahmin etmek zor olmayacaktır.
Kasırga isimleri neden kadın isimlerinden seçiliyor sorusunun kökenine baktığımız zaman aslında cinsiyetçi bir tutum yerine, sevgi dolu aşıklar görüyoruz. Ancak bu durum 1953 yılında yani kasırgalara resmen isim verilmeye başladığında değişiyor ve karşımıza gerçekten rahatsız edici düşünceler çıkıyor.
‘Kasırgalar da kadınlar gibi, tahmin edilemezler’
Başlığı mazur görün, bu bizim değil, ABD’li yetkililerin düşüncesi. Dünyada kasırgaların yoğun olarak yaşandığı bir bölge olan Amerika Birleşik Devletleri, aynı zamanda dünyada sözü geçen bir ülke olduğu için kasırga isimleri konusunda da dünyayı etkilemiştir. ABD’de ilk kez 1953 yılında resmi olarak kasırgalar isimlendirilmeye başladı.
Kasırga isimleri resmen verilmeye başladığı zaman yılların geleneği olarak kadın isimleri tercih edildi. Ancak bu durum, olayın orijinal aşk dolu hikayesini ortadan kaldırdı. ABD’li yetkililer ‘Kasırgalar da kadınlar gibidir; tahmin edilemez, keşfedilmesi zor, ne zaman ve ne kadar zarar vereceği bilinmez.’ şeklinde düşünüyorlardı.
Bu düşünce yalnızca ABD’lilere mi özgü yoksa World Meteorological Organization yani Dünya Meteoroloji Örgütü de böyle mi düşünüyordu bilinmez ama tüm dünyada uzun yıllar resmi olarak kasırgalara kadın isimleri verildi. Ta ki kadın hakları aktivisti Roxcy Bolton ortaya çıkana ve yetkilileri bu konuda geri adım atmaya ikna edene kadar.
Genç bir kadın neyi değiştirebilir ki?
Florida Kadın Örgütü’nün kurucularından olan Mississippili feminist ve kadın hakları aktivisti Roxcy Bolton, 1950’li yıllardan başlayarak hayatı boyunca ABD’li kadınların hakkını savunmayı kendine görev edinmiştir. Pek çok etkili çalışmasının yanı sıra bu yazımıza konuk olmasının nedeni, kasırga isimlerinde uygulanan cinsiyetçi tutumu ortadan kaldırmasıdır.
1953 yılında kasırgalara resmen kadın isimleri verilmesi ile birlikte kampanyalar yapmaya başlayan Roxcy Bolton, uzun yıllar bu işin peşini bırakmadı. Çabalarının meyvesini ise ancak 1970’li yılların sonunda alabildi. Bolton’un kampanyaları sonucu 1979 yılında ABD artık kasırgalara yalnızca kadın isimleri vermekten vazgeçti.
Bilemiyoruz, belki dünyanın farklı noktalarında farklı kadınlar da böyle cinsiyetçi bir tutumu, kadınların birer felaket olarak görülmesini protesto etmiş olabilirler. Ancak Roxcy Bolton 2017 yılının Mayıs ayında hayatını kaybettiği zaman ölüm ilanında bile kasırga isimlerini değiştiren kadın olarak anıldı. Genç bir kadın neyi değiştirebilir ki diye düşünenlere en güzel yanıt.
Günümüzde kasırga isimleri nasıl veriliyor?
Roxcy Bolton sayesinde bir şeyler değişmeye başlasa da değişim bir günde gelmedi. Uzun yıllar boyunca erkek isimlerinin kasırgaların korkutuculuğunu yansıtmadığını söyleyenler oldu. Hatta 1986 yılında yayımlanan bir Washington Post yazısında, erkek isimlerinin gerekli romantizmi ve aciliyeti yansıtmadığı sert bir dille savunuldu.
Bir süredir kasırgalar hem erkek hem de kadın isimleriyle anılıyor. Baş harfi q, u, x, y, ve z olanlar dışında 6 yılda bir her yıla özel 21 tane kadın ve erkek ismi seçiliyor ve sırasıyla kasırgalar bu isimle anılıyor. Eğer o yıl 21’den fazla kasırga olursa devreye Yunan alfabesi giriyor.
Buradaki bağlantı üzerinden National Oceanic and Atmospheric Administration yani Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi tarafından belirlenmiş 6 yıllık kasırga isimleri planlarını görebilirsiniz. 2026 yılına kadar farklı bölgelerde gerçekleşmesi beklenen tüm kasırgaların isimleri bugünden belli. Umarız kullanmak zorunda kalmazlar.
Cinsiyetçi düşüncenin en somut hali olarak görülen kadın isimlerinin kasırga isimleri olarak kullanılmasının nedenlerinden bahsettik ve bugün işlerin nasıl yürüdüğünü anlattık. Bazen gelenekler masum gerekçelerle ortaya çıksa da günün şartlarına göre güncellemesinde hiçbir mahsur yoktur.
