Bugünden geriye doğru giderek güncel tarihten ne kadar uzaklaşırsak medeniyetlerin ilk yılları da bir o kadar karmaşık hale geliyor. Mezopotamya ve Mısır gibi medeniyetin kurulduğu bölgelerdeki yaşayan halklar hakkında pek çok bilgimiz var ancak Avrupa gibi görece sonradan insanla tanışmış topraklarda neler olduğu hala biraz karmaşık. Bu karmaşanın içinde ise ilk karşılaştığımız grup Keltler oluyor.
Romalılar tarafından Galyalılar, Yunanlılar tarafından ise Keltler olarak adlandırılan bu halkın tarih öncesi dönemde Orta Avrupa’nın yerlisi olduğu düşünülüyor. Ticaret yapan, göç eden ve güçlü savaşçılar olan bu halk bize epey benziyor. Bu de Keltler Türk mü sorusunun düşünülmesine neden oluyor. Gelin bugün hala kültürel anlamda medeniyete büyük etkisi olan Keltler kimdir yakından görelim.
Keltler kimdir?
Keltler, tarih öncesi dönemde ve İlk Çağ’da Avrupa’da yaşamış bir halktır. Günümüzden 2600 yıl önce Rhône Vadisi’nde Yunan tüccarlarla karşılaşan bu halk, yaklaşık yüz yıl sonra Yunan coğrafyacı Hecataeus tarafından Keltoi olarak adlandırılmış ve bu ad daha sonra Romalılar tarafından Latince Celtae olarak çevrilmiştir.
Keltler için aslında tek bir halk demek de doğru olmayabilir. Kelt kültürü olarak adlandırılan bir yapı, Roma İmparatorluğu öncesi yani demir çağı Avrupa’sında paylaşılan ortak paydaları ifade etmek için de kullanılıyor. Yani Keltleri yalnızca bir insan grubu olarak görmek yerine bir dönem aynı inanç ve dile sahip bir kültür olarak da görebiliriz.
Keltler hakkında neler biliyoruz?
Maalesef birkaç basit yazıt dışında günümüze kadar gelen herhangi bir yazılı kaynak bırakmadıkları için Keltler hakkında bildiğimiz her şey Yunan ve Roma kayıtlarından geliyor. Yine bu kaynaklardan öğrendiğimize göre Keltler; ticaret yapan, garip bir dil konuşan, savaşçı ve havalı eşyaları seven bir halktı.
Keltlerin Orta Avrupa’daki varlığına dair kaynak milattan sonra 4 yılında Pytheas tarafından yazılmış bir gezi kaydıdır ve bugün Kuzeybatı Fransa olan topraklarda Keltlerin varlığından bahseder. Farklı Yunan kaynaklarından Keltlerin gruplar halinde Alpler’i aştığı ve milattan sonra 5 yılında Kuzey İtalya’ya gittiklerini öğreniyoruz.
1870’li yıllarda yapılan bir kazıda elde edilen buluntular aslında Keltlerin İtalya’yı milattan önce 450 yıllarında ele geçirdiklerini gösteriyor. Benzer kalıntılar Büyük Britanya Adaları'nda, İspanya'da ve Galya'da da bulundu. Zaten milattan önce 1 yılında Roma İmparatoru Iulius Caesar’ın Galya fethi sonrası yazdığı şu satırlar bize Keltlerin Avrupa’nın yerlisi olduğunu ispatlıyor; kendi dillerinde kendilerine Kelt diyorlar, biz onlara Galyalı diyoruz.
Keltler Türk mü, Orta Avrupa’ya nereden geldiler?
Keltler Türk mü sorusunun yanıtı için Doç. Dr. Haluk Berkmen tarafından kaleme alınan Kadim Diller ve Yazılar başlıklı yazıyı inceleyelim. Berkmen’in iddiasına göre Kelt adı Kalat yani kalan, yerleşen anlamına gelen bir sözcükten türeyerek Galat ve daha sonra Galya haline gelmiştir. Ankara, Konya ve Çorum’da bulunan kalıntılardaki Kelt izleri bu durumu destekler niteliktedir.
K harfinin G harfine dönüşümünün Türk diline ait olduğunu düşünen Berkmen, Keltlere ait olduğunu düşünülen kalıntılarda bariz bir şekilde Asya ve Türk kültüründen izler olduğunu söylüyor. Yazısı olmayan Kelt kültürüne ait kalıntılarda bağdaş kuran insan, geyik, geyik boynuzu gibi figürler olması bu iddiayı destekliyor.
Keltlerin Orta Avrupa’dan Anadolu’ya geldiklerini reddeden Berkmen, İstanbul Konya arasında herhangi bir Kelt kalıntısı bulunmamasının bu göç iddiasını yalanladığını söylüyor. Kesin kanıtlar olmamakla birlikte Keltlerin Asya’dan Orta Avrupa’ya göç eden bir Türk kolu olduğunu söylemek mümkün. Ancak ufak kültürel benzerlikler dışında bu konuda ortaya konulmuş geçerli bir delil bulunmuyor.
Keltler ne zaman, nerede yaşadı ve nasıl yok oldu?
Keltlerin ilk ne zaman ve nerede ortaya çıktığına dair kesin bir şey söylemek söz konusu değil. Ancak milattan önce 450’li yıllarda Kuzey İtalya bölgesini istila edebildiklerine göre tarih çizgisini çok daha önceden başlatmak mümkün.
Roma İmparatorluğu’nun gümbür gümbür Avrupa’yı fethettiği yıllar ise Keltler'in çöküşünün başladığı zamandır. Çünkü Romalıların bu en güçlü dönemlerinde Galyalıları yani Keltleri yendikleri ve askeri güçlerini büyük oranda azalttıkları bilinen bir gerçek.
Bugün elimizdeki bulgulara bakarak Keltlerin İngiltere ve adalarında, İspanya’da, İtalya’da, İrlanda’da, Galya’da, Anadolu’da ve hatta Avusturya’da bile yaşadıklarını söyleyebiliriz. Askeri güçleri olmasa da bu bölgeleri Ortaçağ dönemine kadar kültürleriyle etkilemişlerdir. Yine de Ortaçağ’da Keltler bitti demek mümkün değil çünkü bugün bile Avrupa’nın önemli ülkelerinde Kelt kültürüne ait yansımalar görmeniz mümkün.
Avrupa’yı Avrupa yapan halk olan Keltler kimdir, nerede ve ne zaman yaşadılar, Keltler Türk mü gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Keltler hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
