Çoğu bilim insanı, evrenin 13 - 14 milyar yıl önce Büyük Patlama’yla birlikte oluştuğunu savunuyor. Büyük Patlama sonucunda iki şey ortaya çıktı: madde ve enerji. O zamanlar tüm evren bir iğnenin ucundan binlerce kat daha küçük bir balonun içine sıkıştırılmıştı ve hayal edebileceğimizden çok daha sıcak ve yoğundu.
Zamanla evren soğudu ve büyüdü; uygun ortamın sağlanmasıyla da en sonunda yıldızlar ve galaksiler oluşmuş oldu. Dünya’nın yolculuğunun başlaması ise biraz daha vakit alacaktı.
Dünya'nın hikayesi nasıl başladı?
Dünya bundan 4,6 milyar yıl önce, büyük bir madde bulutundaki parçacıkların çarpışması sonucu oluştu. Yerçekimi bütün bu toz ve gaz parçacıklarını bir araya toplayarak büyük kümeler haline getirdi. Bu büyük kümelerin çarpışmaya ve büyümeye devam etmesiyle de dünyamız uzun hikayesine başlamış oldu. Dünya’nın antik günlerindeki halinin, bizim bugün bildiğimiz haliyle uzaktan yakından alakası yoktu tabii.
Dünyamızın milyarlarca yıl önceki kıta formasyonu günümüzdekinden oldukça farklıydı. Bundan 4.6 milyar yıl önce Dünya henüz yeni yeni oluşmaya başladığında, uzayda dönen dev bir alev topundan fazlası değildi. Başlarda aşırı ısınmış gazlar uzaya kaçabiliyorken Dünya soğudukça atmosferin ilk halinin oluşması için yerçekimi yardımıyla hapsoldular ve bunun sonucunda da havada su buharının birikmesiyle birlikte, bulutlar oluşmaya başladı. İlk kara kütlelerinin oluşması ise daha milyonlarca yıl alacaktı.
Levha hareketi nedir? Kıtaların formasyonunda ne gibi bir rol oynar?
Bu kısımda tektonik levha hareketlerinin ne olduğunu, dünya yüzeyini nasıl etkilediğini ve etkilemeye devam ettiğini birlikte inceleyeceğiz. Yıllar boyunca süper kıtalar - birden fazla kara parçasının bir araya gelmesiyle oluşan devasa kara kütleleri- tektonik levha hareketleriyle birlikte oluştu ve yok oldu.
Tektonik levha döngüsü; bir süper kıtanın, bir süper okyanusla dengelenmesiyle başlar. Levha hareketi, söz konusu süper kıtayı parçalamaya başlar ve bunun sonucunda okyanusa dağılan kara parçalarının çarpışmasıyla da yeni bir süper kıta oluşur; ancak bu süper kıta da en sonunda aynı kaderi paylaşır ve bu döngü tekrarlanır. Şu an bu döngülerden birinin tam ortasında bulunmaktayız.
Peki, Dünya şu anki halini nasıl aldı?
Geniş çevrelerce kabul edilen bir teoriye göre; Dünya'nın oluşmasından uzun yıllar sonra, yaklaşık olarak 250 milyon yılın ardından, o zamanın bütün kıtaları bir araya gelerek Pangaea olarak bilinen süper kıtayı oluşturdu. Daha sonra ise günümüzden yaklaşık 150 milyon yıl önce, bu süper kıtada bir yarık belirdi ve sualtında, Orta Atlantik Sırtı boyunca yeni bir kabuk oluştu. Bu değişikliği takiben, Pangaea zaman içinde parçalanıp Gondwana ve Laurasia olarak adlandırılan iki devasa kıtaya ayrıldı.
Gondwana; günümüzde Afrika, Güney Amerika, Avusturalya, Antartika ve Hindistan’ı kapsayan bir kara parçasıydı. Hindistan’ın alt kıtası buradan koptu; Afrika’nın güney kıyısını da keserek hızla kuzeye sürüklendi ve Asya kıtasıyla çarpıştı. Böylece, 2500 kilometreden fazla olan uzunluğuyla dünyanın en büyük sıradağları olan Himalayalar oluşmuş oldu. Dünya’nın bu yeni hali, bizim şu an bildiğimiz haline oldukça yakındı.
Yerkürenin kara kütlelerinin, yerkabuğunda yavaşça hareket etmelerine sebep olan levha hareketlerinin bu sürükleyici serüveni hala devam etmekte; kıtalar yılda birkaç kilometre hızla birbirlerinden uzaklaşmakta. Bazı bilim adamlarının tahminlerine göre şu an var olan ve giderek birbirlerinden uzaklaşan kıtalar, dünyanın yuvarlak olması sebebiyle, uzak gelecekte tekrar bir araya gelerek yeni bir süper kıta oluşturacak; tıpkı daha önce olduğu gibi.
Levha hareketlerinin nasıl işlediğini merak edenleriniz varsa, sizi şöyle alalım:
