Aslında renkler yok, sadece ışık var. Işık yoğunluğuna ve nesneye vuruş açısına göre biz o nesnenin ne renkte olduğunu algılıyoruz. Durum böyle olunca bu ayrımı en net yansıtan kontrast özelliği de tarih boyunca karşımıza çıkan bir terim oluyor. Tanımı görece yeni yapılmış olsa da yüzlerce yıl önce yapılan resimlerde, çekilen fotoğraflarda hatta yeni geliştirilmiş oyunlarda bile kontrast en dikkat edilen özelliktir.
Kontrast nedir sorusunun yanıtı neredeyse günümüzden yüz yıl önce verildi. Bu süreç boyunca tüm görsel sanatçılar bu tanım doğrultusunda işler ve düzenlemeler yaptılar. Bugün dijital sanatlarda bile kontrast özelliğinin bu kadar önemli olmasının nedeni, görseli görsel yapan en önemli detay olmasıdır. Gelin kontrast nedir, ne işe yarar, türleri nelerdir gibi sorulara yakından bakalım ve önemini biraz daha detaylı olarak görelim.
Kontrast nedir?
Kontrastın en temel tanımı, görsel üzerindeki en karanlık ve en aydınlık nokta arasındaki farktır. Fotoğrafçılığın ilk yıllarında renkler olmadığı için bu tanım en siyah ve en beyaz nokta olarak da yapılmıştır ancak artık renklerin her yerde olduğunu düşündüğümüz zaman ışığın en yoğun ve en düşük olduğu noktalar arasındaki fark olarak değerlendirmek daha doğru olacaktır.
Kontrast, günümüzde yaygın olarak kullanılan bir fotoğrafçılık terimi olsa da aslında yalnızca fotoğrafta değil, tüm görsel sanatlarda önemli bir unsurdur. Rönesans döneminde çizilen bir tabloda da, yeni geliştirilmiş harika grafiklere sahip bir bilgisayar oyununda da kontrast büyük önem taşımaktadır. Çünkü bir görsel üzerinde gördüğünüz nesnelerin anlatısını yaratan etken kontrasttır.
Kontrast ne işe yarar?
Şöyle düşünelim; bir fotoğraf çekiyorsunuz ve karşınızda altı tane nesne var. Doğal ışıklandırmaya sahip bir ortamdaysanız her nesnenin parlaklığı farklı olacaktır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken hangisinin öne çıkacağıdır. Düşük kontrast tüm nesneleri bir bütün halinde sunarken yüksek kontrast tüm o nesneleri birbirinden apayarı birer öğe olarak sunabilir.
Kontrast kullanımında önemli olan, o görsel ile ne anlatılmak istendiğidir. Hatta bu nedenle kontrast üzerine yapılmış felsefe ve sanat tartışmaları vardır. Çünkü belki binlerce kelime yazarak anlatabileceğiniz bir şeyi tek bir görselle ifade etmek isterken elinizdeki en önemli silahlar renkler ve ışıklardır. Doğru kontrastla oluşturulmuş bir görsel, on ciltlik bir kitaptan daha etkileyici olabilir.
Kontrast nerelerde kullanılır?
Görsel olan her şeyin içinde kontrast ile karşılaşmak mümkün. Ancak el ile yaratılan eserlerde, yağlı boya tablolarda, kara kalem çalışmalarda, illüstrasyonlarda, dijital sanat eserlerinde ve diğer görsellerde ışık ve renk düzeyi sanatçı tarafından ayarlandığı için kişinin sadece kontrast nedir bilmesi ve buna uygun anlatılar yaratması yeterlidir.
Kontrast teriminin fotoğrafçılıkla bu kadar iç içe kullanılmasının nedeni ise fotoğrafçının hayalindeki görseli yaratmak yerine yakalamaya çalışmasıdır. Doğru ayarlanmamış bir makine ya da doğru zaman yakalanmamış bir ışık tüm fotoğrafın kontrast değerini mahvedebilir ve ortada basit bir görselden başka hiçbir şey kalmayabilir.
Bu noktada Photoshop ve benzeri görsel düzenleme programları öne çıkıyor. Çünkü doğru kontrast değerine sahip olmasa bile bir fotoğrafı bu tür programlar üzerinden düzenlemek ve hatta yeniden yaratmak mümkün. Yani bu programlar sayesinde fotoğrafçı aynı zamanda bir ressam olarak da görev yapabiliyor.
Kontrast türleri nelerdir?
Anlattığımız gibi kontrast teriminin tanımı, günümüzden neredeyse yüz yıl önce 1888 - 1967 yılları arasında yaşamış Johannes Itten tarafından yapılmıştır. İsviçreli dışavurumcu bir sanatçı ve Bauhaus Okulu'nda öğretmen olan Itten, 7 temel kontrast türü belirlemiş ve bir sanatçının bu türlerden biri ile kendini ifade edeceğini anlatmıştır.
- Işık ve karanlık
- Soğuk ve sıcak
- Renk tonları
- Tamamlayıcı renkler
- Eşzamanlı kontrast
- Doygunluk
- Işık ve renk miktarı
Işık ve karanlık
Işık ve karanlık ile ayarlanan bir kontrastta düşük renk tonları, bol bol gölge, parlak ışık alanları olacak ve bu sayede görsel, güçlü bir kontrasta sahip olacaktır. Bu türe göre düşük kontrast, bir görseli tam bir bütün olarak görmemizi ve yalnızca ufak ve dikkat çekici nesnelere odaklanmamızı sağlar.
Soğuk ve sıcak
Artık akıllı telefon efektleri ile bile düzenleyebileceğimiz soğuk ve sıcak renkler üzerinden düzenlenen kontrast değeri de görsel için bir o kadar önemlidir. Kırmızı en sıcak, mavi en soğuk renktir. Bu iki uç nokta arasında nasıl bir düzenleme yaparsanız yapın, görsel anlatı gücü değişecek ve ortaya çoğu zaman gün batımlarında karşılaştığımız türden bir manzara çıkacaktır.
Renk tonları
Renk tonlarının arasındaki farklar kullanılarak oluşturulan bir kontrast, görselin anlatısını destekleyen önemli bir unsurdur. Kullanılan renkler arasındaki ton farkı arttıkça, kontrast değeri de artar. Kırmızı ve turuncu düşük kontrast, kırmızı ve yeşil yüksek kontrast olarak değerlendirilir.
Tamamlayıcı renkler
Itten’in tamamlayıcı renk teorisi biraz sıradışı. Ana renklerin birleşimi ile oluşturulan ara renklerin içinde bulunmayan bir ana renk, ona göre tamamlayıcı renktir. Örneği; mavi ve sarının birleşimi ile oluşan yeşil rengin tamamlayıcısı kırmızıdır. Çünkü yeşilin içinde asla kırmızı bulunmaz. Bu tür örnekler çoğaltılabilir.
Eşzamanlı kontrast
Eşzamanlı kontrast, yıllardır internet dünyasında gördüğümüz göz yanıltma görsellerini anlatır. Örneğin; gri bir arka plan üzerine sarı nesneler yerleştirmek, arka planı mor renkte algılamamızı sağlar. Bu teori, insan zihnine göz oyunları yapmayı işaret ettiği için kontrast ile bilim arasında bir bağlantı olduğunu söylemek mümkün.
Doygunluk
Doygunluk oranı aynı zamanda kalite olarak da adlandırılır. Bir görselin doygunluğunu düzenlemek için renk skalasındaki güçlü ve öne çıkan renkler kullanılır. Bu doygunluk düzeyinin ışıkla da desteklenmesi sonucu ortaya çıkan kontrast değeri, bir görselin tam anlamıyla ne kadar kaliteli olduğunu gösterecektir.
Işık ve renk miktarı
Işık ve rengin nasıl kullanıldığı kadar hangi miktarda kullanıldığı da büyük önem taşımaktadır. Yıldızsız bir gecede gördüğünüz parlak dolunayı düşünün. Tüm o karanlığın içinde yüksek bir parlaklıkla ışıldayan ay, tüm o görsele yeni bir boyut kazandıracaktır. Doğal olarak elde etmesi zor ama yakalandığı zaman kaçırılmaması gereken bir görüntüdür.
Görsellerin anlatı gücünü besleyen kontrast nedir, türleri nelerdir, ne işe yarar gibi soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detayları anlattık. Burada anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sonuç olarak bir sanatçı neyi aktarmak istiyorsa kurallarını da ona göre kendi belirleyebilir.
