Son yıllarda herhangi bir nedenden dolayı hastanede kan testi yaptırdıysanız onlarca karışık madde görmüş ve karşılarında belirli oranlar olduğunu fark etmişsinizdir. Her testte incelenen maddeler değişse de çoğu zaman doktorlar, hastanın kreatinin seviyesinin de ölçülmesini isterler. Çünkü kreatinin seviyesi direkt olarak böbreğin doğru çalışıp çalışmadığını ve dolayısıyla hastanın sağlıklı olup olmadığını gösterir.
Kreatinin idrar ile vücuttan atıldığı için eğer kan ya da idrar testinde yüksek oranda bu maddeden görülürse bunun anlamı, böbreklerin doğru çalışmaması demek olabilir. Maalesef doğru çalışmayan böbrekler de pek çok farklı hastalığın habercisi olabilir. Gelin vücudumuzun önemli maddelerinden olan kreatinin nedir, ne işe yarar, ortalaması kaç olmalıdır, yüksek olması durumunda ne yapmak gerekir gibi soruların yanıtlarına bakalım.
Kreatinin nedir, ne işe yarar, değeri kaç olmalıdır?
Kreatinin nedir, ne işe yarar?
Vücudumuzda karaciğer tarafından üretilen kreatin isimli bir bileşen vardır. Kaslar için gerekli enerjiyi sağlayan kreatin maddesi öncelikle kanda bulunan mikroskobik boyuttaki kümeler tarafından defalarca süzülür. Kreatin bileşenindeki işe yarar maddeler süzüldükten sonra geriye kalan atıklar idrar ile dışarı atılır. İşte bu atık madde kreatinindir.
Bu açıdan baktığımız zaman kreatinin maddesi hiçbir işe yaramaz. Çünkü işe yarayan kreatindir, kreatinin ise bu bileşenin atığıdır. Ancak kreatinin önemi, herhangi bir böbrek kaynaklı hastalıktan şüphelenen doktorun istediği kan ya da idrar testinde ortaya çıkar. Kreatinin maddesinin değeri, böbreğin doğru çalışıp çalışmadığının en önemli göstergesidir.
Kreatinin testi neden yapılır?
Aslında direkt olarak kreatinin testi olarak isimlendirilen bir test yok. Genel kan taramalarında ve idrar testlerinde incelenen onlarca maddeden yalnızca bir tanesidir. Ancak kan doğru filtrelediğinde ve böbrek doğru bir şekilde dışarı attığında kreatinin maddesi normal değerler arasında olacağı için önem taşımaktadır. Böbrek kaynaklı olabileceğinden şüphelenilen bazı hastalıklar ve rahatsızlıklar şu şekilde;
- Devam eden yorgunluk
- Konsantrasyon eksikliği
- Geçmeyen iştahsızlık
- Uzun süren uyku bozukluğu
- Göz çevresinde, yüzde, bilekte, karında, ayak bileklerinde şişme ve şişkinlik
- Köpüklü, kanlı, kahverengi idrar
- Azalan idrar miktarı
- İdrar yaparken yanma
- İdrar yapma düzeninde normal olmayan değişiklik
- Böbrekler ve yakınında uzun süren ağrı
- Yüksek tansiyon
Buradaki hastalık ve rahatsızlıklara neden olabilecek tanısı konulmuş başka bir sorununuz yoksa doktorunuz böbrek fonksiyon bozukluğundan şüphelenerek kan ya da idrar testi isteyebilir. Bu kan ya da idrar testi sonucundaki kreatinin seviyesinin normal değerler arasında olması, böbreklerin düzgün çalıştığını işaret eder.
Kreatinin nasıl ölçülür?
Doktor muayenesinin sonucuna ve hastanın sağlık geçmişine göre eğer böbrek fonksiyon bozukluğundan şüpheleniliyorsa kan ya da idrar testi istenebilir. Genel olarak hastadan bir gün önce oruç tutması ve et ürünleri tüketmemesi istenebilir.
Kan testi, hastadan alınan birkaç tüp kan ile yapılabilir. İdrar testi ise biraz daha karışık olabilir. O an alınan tek örnek idrarla kreatinin oranı görüldüğü gibi 24 saat düzenli takip edilen ya da düzenli aralıklarla alınan idrarla yapılan testler de şüpheyi ortadan kaldıracak sonuçlar verebilir.
Kreatinin değeri kaç olmalıdır?
Tüm dünya için geçerli net bir kreatinin değeri yok. Hastanın yaşı, cinsiyeti, sağlık geçmişi gibi faktörler kreatinin değerindeki değişikliklerin kabul edilir seviyede olduğunu gösterebilir. Ancak genel olarak bir değer vermek gerekirse şu şekilde verebiliriz;
- 18 - 60 yaş arası erkek 0.9 - 1.3 mg/dL
- 18 - 60 yaş arası kadın 0.6 - 1.1 mg/dL
- 60 - 90 yaş arası erkek 0.8 - 1.3 mg/dL
- 60 - 90 yaş arası kadın 0.6 - 1.2 mg/dL
Çocuklarda normal kreatinin değeri küçüklerde ay ay, büyüklerde ise yıl yıl değişebildiği için net bir değer vermek çok zor. Ancak yetişkin ve yaşlı hastalarda genel olarak buradaki değerlerin normal olduğunu kabul edebiliriz. Yine de yalnızca bu sonuçlara bakarak hiçbir değerlendirme yapılmaz.
Kreatinin testi sonuçları ne anlama geliyor?
Normal kreatinin değeri baz alınarak yapılan bir inceleme sonucu eğer test sonucundaki değerleriniz yaşınıza, cinsiyetinize ve hastalık geçmişinize göre normal değer aralığında görülüyorsa doktorunuz böbrek fonksiyonlarının doğru çalıştığını söyleyecek ve bu ihtimali eleyecektir.
Değerlerinizin normal kreatinin değerlerinden biraz düşük ya da yüksek olması her zaman büyük bir anlam ifade etmeyebilir. Çünkü böbreklerin doğru çalışmadığını gösterecek pek çok önemli faktör daha vardır. Kreatinin seviyesinin yüksek olması yalnızca doktorun şüphesini arttırır ve farklı testlere yönlendirebilir.
Kreatinin neden yükselir?
Düşük kreatinin değeri pek görülmediği için genel olarak hastalar yüksek kreatinin değerinden muzdariptir. Kaslarla direkt ilişkili olan bir madde olduğu için insanlar spor ile bağlantı kurarlar. Kas kütlesi arttıkça kreatinin seviyesi biraz yükselebilir ancak spor yüzünden asla normal değerlerin üzerine çıkacak kadar kreatin maddesi üretilmez.
Spor değil ama beslenme şekliniz direkt olarak kreatinin seviyesini etkileyecektir. Özellikle et ve et ürünleri ağırlıklı beslenen kişilerin kreatinin değeri, normalin %10 - %30 üzerinde olabilir. Bu tür kişilere sebze ağırlıklı diyetler önerilir.
İster sağlıklı olun ister hasta, ne olursa olsun bol bol su içmeye dikkat edin. Su içerseniz kanınız daha sağlıklı bir filtreleme yapar ve böbrekler daha sağlıklı çalışarak kreatinin gibi atık maddeleri kolayca vücuttan dışarı atar. Vücudumuzda aklınıza gelen her organ ve uzuv için su tüketmek en etkili tedavilerden olacaktır.
Kan ve idrar testi sonuçlarında gördüğümüz ve böbrek fonksiyonları ile ilişkili olan kreatinin nedir, ne işe yarar, değeri kaç olmalıdır, yüksek olması ne anlama geliyor gibi merak edilen soruları yanıtladık. Burada anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Doktorunuza danışmadan herhangi bir karar vermeyin.
