Küçük uçak motorları genellikle kanatların altına veya gövdenin önüne yerleştirilir. Motor yerleştirme seçimi; aerodinamik, ağırlık dağılımı, stabilite, bakım ve maliyet gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Her seçeneğin kendi avantajları ve dezavantajları var ancak hangisinin daha iyi olduğunu söylemek zor.
Hangisinin daha iyi olduğunu seçemesek de bu motor yerleşimlerinin neden farklı olduğunu açıklayabiliriz. Yazımızı okuduktan sonra, küçük uçak motorlarının neden çoğunlukla kanatlarda değil de ön tarafta olduğunu daha iyi anlayacağınızdan emin olabilirsiniz.
Önce en yaygınıyla başlayalım: Motorun kanatta olduğu uçaklar
Kanata monte motorlar, genellikle itici düzenekte (pervane, uçağı ileri iter) kanadın altındaki bölmelere yerleştirilen motorlardır. Bu tür motorları Boeing gibi büyük uçaklarda görüyoruz. Kanata monteli motorların birkaç avantajı var:
- Pervanede daha düşük sürtünme ve gürültü
- Pilot için daha iyi görüş
- Dümen girişini azaltan pervaneden daha düşük tork ve jiroskopik etkiler
Bununla birlikte, kanata monte motorların dezavantajları da vardır. Örneğin:
- Daha zor erişim ve bakım
- Kanatlarda yakıt depoları ve kargo için daha az alan
- Motor ağırlığından ve titreşimden kaynaklanan daha yüksek kanat bükülmesi ve çarpıntı riski
- Çift motorlu uçakta motor arızası durumunda asimetrik itiş gücü, kontrol sağlayamama
Küçük uçaklar için daha az yaygın olan başka motor yerleşimleri de vardır. Bunlara bir örnek olarak gövdenin arkasına veya dikey bir dengeleyiciye takılan motorları gösterebiliriz.
Bu, küçük uçaklar için nadir görülen bir motor yerleşimidir ancak Embraer ERJ ailesi veya Aviafiber Canard 2FL gibi bazı bölgesel jetlerde veya planörlerde görülebiliyorlar. Kuyruğa monteli motorların öne monteli ve kanata monteli motorlara göre bazı avantajları mevcut. Örneğin:
- Daha iyi ağırlık dağılımı dengesi
- Pilot için daha iyi görüş
- FOD'dan (yabancı madde hasarı) daha iyi koruma
- Kanat üzerinde daha iyi hava akışı (aerodinamik)
- Motor gürültüsünün kabini daha az etkilemesi
Kuyruğa monteli motorların dezavantajları da şunlar:
- Çift motorlu uçakta motor arızası durumunda asimetrik itiş gücü, kontrol sağlayamama
- Motora daha zor erişim ve bakım
- İnişte veya kalkışta kuyruğun yere çarpması riskinin daha yüksek olması
- Stabilite ve manevra kabiliyetini etkileyen daha yüksek ağırlık merkezi (CG) ve atalet momenti
- Olası bir yangının motordan gövdeye veya kanata sıçrama riskinin daha yüksek olması
Sonuncu ve ana modelimiz: Motoru önde olan uçaklar
Öne monte motorlar, genellikle bir traktör düzeneğinde (pervane, uçağı ileri çeker) gövdenin önüne takılan motorlardır. Buna örnek olarak Cessna 172, Piper PA-28, Cirrus Vision Jet veya Pilatus PC-12 gibi küçük tek motorlu veya çift motorlu uçakları verebiliriz. Öne monteli motorların avantajları şunlar:
- Pervaneden daha az sürtünme ve gürültü
- Motora daha kolay erişim ve bakım
- Kararlılığı ve manevra kabiliyetini artıran daha düşük atalet momenti
- Kanatlarda yakıt depoları ve uçağın içinde kargo için daha fazla alan
- Motor arızası durumunda asimetrik itme riskinin olmaması
- Daha az dümen girişi gerektiren, kompleks olmayan kontroller
Öne monteli motorların bazı dezavantajları da var:
- Pilot için daha zayıf görüş
- Pistteki enkazdan kaynaklanan daha yüksek yabancı madde hasarı (FOD) riski
Sonuç olarak; neden küçük uçaklarda motorlar çoğunlukla önde bulunuyor?
En belirgin sebebi olarak avantajlar maddelerinde listelediğimiz manevra kabiliyetini gösterebiliriz. Uçağın hafif olmasının ve kanadının oval bir tasarıma sahip olmasının da tabii ki bunda büyük bir rolü var ancak motor ağırlığının kanatlarda değil de gövdede olması, ağırlık merkezini dengeliyor.
Dolayısıyla uzun mesafe uçamasa da kısa mesafede bu uçaklar, mükemmel manevra kabiliyetine sahip olurlar. Bu tarz uçakların da zaten çoğunlukla kısa mesafeli turistik geziler, tarla ilaçlama/sulama gibi hızlı manevra gerektiren ve çok uzun uçuş mesafesi olmayan gezilerde kullanıldığını illaki fark etmişsinizdir.
