Tozlar, Mars görevlerinde önemli bir yer kaplıyor. NASA, astronotlar gezegene iniş yapmadan önce toz parçacıklarının ne kadar sıklıkla atmosferi doldurduğunu ve iniş yapacak astronotları nasıl etkileyeceğini anlamak zorunda.
Mars’ta 2018’in yaz aylarında meydana gelen toz fırtınası, haftalar boyunca Güneş’i kapattı ve Opportunity aracının servis dışı kalmasına sebep oldu. Aynı zamanda bu kum fırtınası, görülmemiş bir fırsat da sundu. Mars’ın yüzeyinde bulunan 8 uzay aracı ilk kez bir kum fırtınasını seyretti.
Dünyanın birçok yerindeki bilim insanı hâlâ verileri inceliyorlar. Ancak elde edilen ilk raporlar, devasa kum fırtınalarının, gezegenin antik suyunu, rüzgarını, iklimini nasıl etkilediğini ve gelecekteki hava durumu nasıl etkileyeceğini gösteriyor.
Mars’ta kum fırtınaları oldukça sık görülüyor. Hatta kızıl gezegendeki ilk kum fırtınası 1971’de Mariner 9 uzay aracıyla görüntülendi. O günden sonra ise devasa ölçekteki kum fırtınaları 1997’de iki kez olmak üzere 1982, 1994, 2001, 2007 ve 2018’de gözlemlendi.
Bilim insanları, milyarlarca yıl önce Mars’ta nehirler, göller ve hatta okyanuslar bulunduğuna dair birçok kanıta sahip. Kuruyan nehir yatakları, antik sahil şeritleri ve gezegenin tuzlu yüzeyi, gezegende bir zamanlar su bulunduğunun en büyük kanıtları. Peki, bu kadar su nasıl ve neden ortadan kayboldu? NASA’nın Mars su uzmanı Geronimo Villanueva, küresel kum fırtınalarının bu soruya bir cevap verebileceğini düşünüyor.
Villanueva ve ekip arkadaşları, ESA ve Roscosmos’da, güçlü küresel kum fırtınalarının, su buharını olması gerekenden (20 km) daha yüksek irtifalara (80 km) çıkardığını kanıtlamak için çalıştı. NASA’nın Mars Reconnaissance Orbiter aracı benzer bir fenomeni 2007 yılında da gözlemlemişti.
Küresel kum fırtınaları, gezegenin su döngüsüne müdahale etmiş, H2O’nun yoğunlaşmasını ve yüzeye tekrar düşmesini engellemiş olabilir. H2O, Dünya’da yağmur ve kar olarak yüzeye geri düşüyor belki bu süreç milyarlarca yıl önce Mars’ta da aynıydı.
Yüksek irtifalara çıkıldığında, Mars atmosferinin özellikle seyrek olduğu yerlerde, güneş radyasyonları kolayca su moleküllerine nüfuz edebilir ve bileşenlerini uzaya doğru uçurabilir. Villanueva ve ekip arkadaşları, 10 Nisan’da Nature dergisinde yayımlanan araştırmalarında, ExoMars Trace Gas Orbiter’ı kullanarak yükselen su buharına dair kanıt bulduklarını söyledi.
Rüzgar hortumları, Mars’ta oldukça sık görülen bir doğa olayı ve güneş enerjisiyle çalışan uzay araçlarında biriken tozları temizleme konusunda da oldukça faydalı. NASA’nın atmosferik bilimcilerinden Scott Guzewich, küresel kum fırtınalarının rüzgar hortumları üzerindeki etkisini anlamanın, gelecekteki Mars görevleri için oldukça önemli olduğunu söylüyor.
