Bazı masa oyunları için gerekli malzemeleri toplamak epey zor olabilir ancak elinizde 52’lik bir iskambil kağıdı destesi varsa önünüz açık, oynayabileceğiniz sayısız oyun var. Bu oyunlardan bazıları bizim kültürümüze özel olsa bile ilginç olan, dünyanın neresine giderseniz gidin kupa, maça, karo, sinek olarak aynı iskambil kağıtları ile karşılaşır ve pek çok oyunu aynı kurallara göre oynarsınız.
İskambil kağıtlarının böylesine uluslararası bir kabule dayalı olmasının nedeni, tarihin en eski oyunlarından bir tanesi olmasıdır. Günümüzden yüzlerce yıl önce ortaya çıkmış olan bu oyun kağıtları aslında bir dönem çok pahalı oldukları için asillerin oyunu olarak kabul ediliyor ve buna göre anlamlar taşıyorlardı. Kupa, maça, karo, sinek anlamı nedir; iskambil kağıtları neyi, kimi temsil ediyor gelin yakından bakalım.
İskambil kağıdı hakkında ilk kayıtlar 10. yüzyıla dayanıyor:
İskambil kağıtlarının anlamına ve yayılma sürecine bakmadan önce bu tür oyun kartları ile ilk kez nerede karşılaştığımızdan bahsedelim. Uzmanlara göre bir oyun kartı ve domino taşı ile oynanan oyunlardan bahseden ilk ve en eski kaynak 10. yüzyılda Çin’de kaleme alınmıştır. Ancak bu kartlardan yalnızca üstünkörü bahsedilmiştir. Bugün oynadığımız iskambil kağıtlarına ne kadar benziyorlardı bilemiyoruz.
Bildiğimiz anlamdaki iskambil kağıdı ilk kez 14. yüzyıl Avrupa’sında ortaya çıktı:
Bugün bildiğimiz anlamdaki ilk iskambil kağıtları ile 1370’li yıllarda Avrupa’da karşılaşıyoruz. İtalya ve İspanya’da görülen bu kartlar, kıtaya Memlüklü tüccarlar tarafından getirilmiştir. Bu açıdan baktığımız zaman kesin olmamakla birlikte Çin’de oynanan kart oyunun bir şekilde Araplara geçtiği ve onlardan da tüccarlar aracılığıyla Avrupa’ya tanıtıldığını söylemek mümkün.
O dönemde kullanılan kartlar el işçiliği ile üretiliyor ve tek tek boyanıyordu. Yani her biri birer sanat eseri olduğu için son derece pahalıydı. Elbette bu pahalı zevk hızla Avrupa’nın asilleri arasında yayılmaya başladı. Hatta dönemin Fransa kralının gerçek bir kağıt oyunu tutkunu olduğundan bahsedilir. Asillere özgü bu pahalı zevkin halka yayılması ise hiç de uzun sürmedi.
Matbaanın icadı ile birlikte kağıt oynamayan kalmadı:
15. yüzyılın ilk yıllarında Almanya’da matbaanın icat edilmesi ile birlikte elbette yalnızca matbu kitaplar değil, iskambil kağıdı gibi eğlence araçları da üretilmeye başladı. Fransızların el işçiliği ile birer sanat eseri olarak ürettiği oyun kağıtları artık matbaada kolayca ve çok daha ucuza üretilebiliyordu. Elbette buna en çok sevinen halk oldu.
O zamana kadar iki kişilik oynanan oyunlar ya da zarla oynanan kumar oyunları popülerken iskambil kağıtlarının uygun fiyata üretilip satılması ile birlikte kağıt oyunları moda haline geldi. Daha da ilginci, iskambil kağıtlarına kadınların yoğun ilgisi vardı. Hatta o dönemin sanat eserlerini incelediğiniz zaman kağıt oynayan kadınların çekici figürler olarak resmedildiğini fark edersiniz.
Kilise durur mu, yapıştırmış cezayı:
Tarihsel sürece baktığımız zaman eğlence amaçlı oyun oynamanın insanlık için epey yeni bir olgu olduğunu görüyoruz. İnsanlar bu tür oyunları kumar amacıyla oynarlardı, iskambil kağıdında da aynısı yaşandı. Kumarbazlar böyle yeni bir oyun görünce hemen şeytana uydular ve kumarı kendilerince çok daha eğlenceli bir hale getirdiler.
Elbette o dönemin baskın gücü olan kilise ve krallık bu durumdan rahatsız oldu. Haksız da sayılmazlar, sonuçta kumar bütün kötülüklerin anasıdır. 17. yüzyılda Fransız kilisesi ve kral, kumar oynayanlara ölüme bile varan cezalar verdi ve iskambil kağıdı üretimini devlet tekeline alındı. Benzer bir önlemi 18. yüzyılda İngiltere almış ve damga yasası ile iskambil kağıdı üretimini epey zorlaştırmıştır.
İskambil kağıdını tanıyalım:
14. yüzyıldan beri iskambil kağıdı 52 kağıttan oluşan bir destedir. Kupa, maça, karo, sinek olarak kırmızı ve siyah renklerde dört sınıfa ait 1 - 10 arası sayıların yazıldığı kartlar ile vale, kız, papaz olarak adlandırılan sembollerin olduğu kartlar vardır. Bunlara ek olarak bazı oyunlarda kullanılan iki adet de joker kağıt vardır. Standart deste 52’liktir ancak bazı oyunlar için çok daha fazla kart gerektiği için birden fazla deste kullanılabilir.
Karo, sinek, kupa, maça anlamı nedir? İskambil kağıdı neyi, kimi temsil eder?
- Kupa
- Maça
- Karo
- Sinek
Kupa
Fransızların coeur, İngilizlerin hearts olarak adlandırdığı kupa sınıfı iskambil kağıtları, bir kalbe benzese bile aslında bu şeklin orijinali bir kalkandır ve asil sınıf ile kiliseyi temsil etmektedir. Kupa sembollerine bakarsanız hepsinin güler yüzlü olduğunu görürsünüz.
Elementi toprak olan kupa sınıfı aynı zamanda aşk, arkadaşlık ve aile anlamına da gelmektedir. Kupa sınıfında vale La Hire, kız Judith, papaz ise Fransa Kralı VII. Charles’i temsil etmektedir.
Maça
Fransızların pike, İngilizlerin spades olarak adlandırdığı maça sınıfı iskambil kağıtları, 14. yüzyılda Fransa’da yaygın olarak kullanılan mızrak ucu şeklinden uyarlanmıştır ve askeri sınıfı yani orduyu temsil eder.
Elementi hava olan maça sınıfı aynı zamanda ölüm, kader, ihanet anlamına da gelmektedir. Maça sınıfında vale Ogier The Dane, kız Athena, papaz ise Hz. Davud’u temsil etmektedir.
Karo
Fransızların carreau, İngilizlerin diamonds olarak adlandırdığı karo sınıfı iskambil kağıtları, 14. yüzyılda Fransa’daki ticari deniz işletmelerinde kullanılan kiremit şeklinden uyarlanmıştır ve orta sınıfı temsil eder.
Elementi toprak olan karo sınıfı aynı zamanda kariyer, para ve seyahat anlamına da gelmektedir. Karo sınıfında vale Julius Sezar, kız Hz. Yakub'un karısı Rachel, papaz ise Truvalı Prens Hector’u temsil etmektedir.
Sinek
Fransızların trèfle, İngilizlerin clubs olarak adlandırdığı sinek sınıfı iskambil kağıtları yonca yaprağı şeklindedir ve köylü sınıfı temsil eder. Bu nedenle sınıf değerine göre oynanan oyunlarda sinekler en değersiz kağıtlardır.
Elementi ateş olan olan sinek sınıfı aynı zamanda iş yaşamı ve çalışma hayatı anlamına da gelmektedir. Sinek sınıfında vale Büyük İskender, kız Argeia, papaz ise Sir Lancelot’u temsil etmektedir.
Bonus: bir de bunları öğrendikten sonra dinleyin
Kupa, maça, sinek, karo anlamı nedir; iskambil kağıtları neyi, kimi temsil eder gibi merak edilen soruları yanıtlayarak dünyanın en popüler kağıt oyununun tarihinden bahsettik. Hatırlatalım, iskambil kağıdı oyunları eğlence için birebirdir ancak kumar zaten yasa dışı ve son derece zararlı bir bağımlılıktır.
