Toplumu oluşturan bireyler zaman içinde maruz kaldıkları olaylar sonucunda belirli davranış kalıpları çerçevesinde davranmaya ve bu davranışları gelecek nesillere aktarmaya başlamışlardır. Belirli davranış kalıplarını tanımlamak için kullanılan arketip kelimesi temel olarak “ilk örnek”, “asıl numune” anlamına gelmektedir.
Carl Gustav Jung ise bu fikri, markaları karakterize edebilmek için teorileştirerek “marka arketipi” isimli, markaları 12 temel karakter yapısı içinde sınıflandırdığı bir konsept geliştirdi. Markalar açısından bakıldığında arketip, temel olarak markaların amacı, değerleri, rakipler ve müşteriler ile kurduğu iletişim gibi konulardaki yaklaşımını temsil eder.
Jung’a göre; yaratıcı, hükümdar, sihirbaz, herkes, kahraman, asi, kâşif, masum, aşık, bakıcı, soytarı ve bilge olmak üzere toplam 12 adet marka arketipi vardır.
"Yaratıcı" arketipi, orijinal fikirlere sahip ve yenilikçi bir markayı temsil eder.
Daha çok hayal gücüne dayalı ürünler üreten ilham verici ve cüretkâr markalar, yaratıcı arketipi altında sınıflandırılır.
LEGO, Adobe ve Apple gibi markalar, yaratıcı arketipine sahip markalardır.
"Hükümdar" arketipi; liderliği, sert bir kişiliği, baskınlığı ve kontrolü temsil eder.
Mükemmelliği ve düzeni simgeleyen hükümdar arketipine sahip markalar, genellikle yüksek gelir grubunu hedefler.
Louis Vuitton, Mercedes ve Rolex gibi markalar örnek verilebilir.
Sihirbaz markalar ise hayalleri gerçeğe dönüştürerek imkânsız gibi görünen şeyleri gerçek kılar.
Sihirbaz arketipi, vizyoner ve atik markalar için kullanılır.
Dyson, Disney, Apple, Red Bull ve Absolut gibi markalar bu arketipin özelliklerini taşımaktadır.
"Herkes" arketipi ise kendini müşterileri ile eşit gören ve “ben de sizden biriyim” mesajı veren markalar için kullanılır.
Herkes arketipinin temelinde eşitlik, aidiyet ve sadakat kavramları yatar. Bu gruba giren markalar genellikle arkadaş canlısı bir iletişim dili kullanır.
IKEA, eBay ve Fiat gibi markalar “ben de sizdenim” diyen markalardandır.
"Kahraman" markalar zorluklara kafa tutan, cesur, dürüst ve ilham verici markalardır.
Bu markaların mottosu dünyayı daha iyi bir yer haline getirmektir.
Nike, Adidas, BMW ve Duracell gibi markalar kahraman arketipine sahip markalardır.
"Asi" markalar, düzene karşı çıkar ve istediğini elde etmek için farklı bir yol olduğu mesajını verirler.
Asi arketipi; isyankâr, yıkıcı ve kavgacı bir imaja sahiptir. Bu markaların hedef kitlesi genellikle toplumun çoğunluğuna kıyasla daha farklı bir görüş ve yaşam tarzına sahiptir.
Harley Davidson ve Diesel gibi markalar, asi arketipine sahip markalardır.
"Kâşif" markalar; risk alan, heyecanlandırıcı ve deneyimsel markalardır.
Korkusuz ve cüretkâr sayılabilecek kâşif arketipi genellikle yeni deneyimler ile heyecan yaratmanın hayatı anlamlı kıldığı gibi bir motivasyona sahiptirler.
Jeep, Red Bull ve The North Face gibi markalar kâşif arketipine sahip markalardır.
"Masum" arketipi ise iyimser ve naif markaları temsil eder.
Bu arketipe sahip markalar herkesin iyiliğini isteyen, dürüst ve alçak gönüllü imajı veren markalardır.
Dove ve Nintendo gibi markalar masum arketipine örnek verilebilir.
"Âşık" markalar ise müşterileri ile derin ilişkiler kurmayı amaçlayan, tutku ve romantizmi simgeleyen markalardır.
Magnum, Chanel ve Victoria’s Secret gibi samimiyet, aşk, şehvet ve bağlılık gibi kavramları simgeleyen markalar bu arketipe sahiptir.
"Bakıcı" arketipi ise korumacı, şefkatli ve cömert markaları simgeler.
Özverili bir karakter yapısına sahip olan bakıcı arketipi; sıcak, yardımsever ve güven vericidir.
UNICEF, Volvo, TOMS ve WWF bakıcı arketipine sahip olan markalardandır.
"Soytarı" arketipi, eğlenceli ve neşeli markaları simgeler.
Müşterilerine keyifli vakit geçirmeyi sunan soytarı arketipine sahip markalar; muzip, yaramaz ve eğlencelidir.
Örneğin; M&M’s, Ben&Jerry’s ve Fanta bu arketipe sahiptir.
Son olarak "bilge" markalar ise yol gösterici, araştırmacı ve eğitici markalardır.
Temel amacı gerçek ve doğruya ulaşmak olan bilge markalara Google, BBC, Oxford, CNN ve 3M gibi markalar örnek olabilir.
Bu içeriğimizde markalara ait 12 arketipten bahsettik. Sizce başka hangi markalar hangi arketiplere uyuyor? Yorumlarda belirtmeyi unutmayın.
