Bütünleşik Bilgi Teorisi (IIT) adı verilen ve uzun yıllardır bilim insanları arasında tartışmalara neden olan bir matematiksel modelin değeri son zamanlarda tekrar artmaya başladı. Bu model, bilincin niceliğinin belirlenmesini ve ölçülmesini hedefliyor.
Uzun zaman 'ilginç' olarak görülen modelde cansız nesneler, örneğin makineler, atom altı parçacıklar ve hatta evren dahi bilinç deneyimine sahip olarak değerlendiriliyor. New Scientist'te yer alan makaleye göre Münih Matematiksel Felsefe Merkezi'nden matematikçi Johannes Kleiner, modelin 'bilimsel bir devrimin başlamasına' neden olabileceğini düşünüyor.
Bilincin seviyesini ölçmede kullanılan bir değer:
IIT, 'fi' adı verilen bir değer üzerine inşa ediliyor. Fi değeri, bir boğum noktasının ara bağlantı durumlarını temsil ediyor. Bu boğum noktası, beyindeki bir bölge, devre parçası ya da tek bir atom olabilir. Fi değeri boğum noktasının bilinç seviyesini gösteriyor. Örneğin serebral korteks, geniş bir şekilde birbirine bağlanmış nöronların yoğun kümelenme varlığı nedeniyle yüksek bir fi değerine sahip.
Bununla birlikte IIT ilk sunulduğunda, fi değeri hesaplanamayacak kadar karmaşıktı. Bir görüşe göre o zamanlar insan beyninin fi değerini hesaplamak evrenin yaşından çok daha fazla süre alırdı. Şubat ayında IIT'nin yaratıcıları tarafından yazılan bir makaleye bakılırsa bu süreç kayda değer bir şekilde basitleştirilebilir.
Birçok akademisyen, IIT'nin karmaşıklığının ötesinde, esas olarak bu teorinin geniş kapsamlı çıkarımları nedeniyle modele şüpheyle yaklaşıyor. En önemli çıkarımsa evrenin bilinçli olabileceği düşüncesi. Örneğin Connecticut Üniversitesi'nden felsefeci ve bilişsel bilimci Susan Schneider, matematikçilerin beyindeki bilincimizin, hatta makine bilincinin, sinirsel yapısını anlamada yardımcı olacağını ancak deneyimin içsel niteliğini hissetme konusunda bir şey söyleyemeyeceğini düşünüyor.
Bilincin doğası, yüzyıllardır filozofları ve bilim insanlarını uğraştıran bir sorun olarak gündemde. IIT modeli bu soruna cevap bulursa gerçekten bilimsel ve felsefi bir devrimin kapılarını aralayabilir.
