Mavi, doğada pek popüler olmayan bir renktir. Tuhaf bir kuş tüyü, birkaç çiçek yaprakları veya belki de ultra nadir bir ıstakoz dışında, doğal dünyada mavi örnekleri görmek nadirdir. Bu yüzden, az sayıda insanın mavi gözleri olduğundan bize biraz tuhaf görünebilir ama öyle değil.
Garip bir şekilde mavi gözler, mavi pigmentleri içermezler. Bu durum, gökyüzünü maviye çeviren efekte benzer bir fenomen olan Tyndall efektinden kaynaklanır.
Peki Tyndall efekti nedir?
Işık dağılımı veya Tyndall olayı olarak da bilinen Tyndall efekti, ışığın kolloid içindeki parçacıklardan veya bir süspansiyondaki küçük parçacıklardan saçılmasıdır. Dağılan ışık yoğunluğu, frekansın dördüncü kuvvetine bağlı olması ile Rayleigh dağılımına benzer.
Gözün renkli kısmı olan iris, iki kat hücreden oluşur: Üstteki stroma ve altındaki epitel. Mavi gözlerde strom, yarı saydam bir katmandır ve genetik bir mutasyona bağlı olarak sıfır pigment içerir. Görünür beyaz ışık ona çarpınca ışık dalgaları saçar. Mavi, daha kısa dalgalar halinde hareket ettiği için diğer renklerden daha fazla dağılır; daha kolay yansır ve daha görünür hale gelir. Bütün bunlar aynı kümedeki mavi gözlerin belirli zamanlarda diğerlerinden daha canlı olabilmeleridir, renkleri odadaki ışık kalitesine bağlıdır.
Gri gözler için molar gözler ile benzer bir fenomendir, ancak stromada daha fazla kolajen vardır. Bu, tabakayı daha saydamlaştırır ve mavi renk tonlarını nemlendirir. Yeşil göz için, Tyndall etkisi hala ortaya çıkar. Bununla birlikte, stroma düşük konsantrasyonlarda melanin pigmenti içerir, bu da mavi yansımayı daha koyu, daha yeşil bir renge dönüştürür.
Açık bir günde baktığınız gökyüzü mavi pigmentli parçacıklar bulunduğu için değil, ışık saçılması nedeniyle maviye benzer. Bu etki Rayleigh saçılması olarak bilinir. Büyük ölçüde benzer bir etki olsa da, ışık saçan parçacıkların ışığın dalga boyundan çok daha küçük olması nedeniyle farklılık gösterir.
Rayleigh saçılması nedir?
Işığın veya diğer elektromanyetik radyasyonun, ışığın dalga boyundan daha küçük tanecikler tarafından saçılımını ifade eder. Gökyüzünün mavi görünmesinin temel nedeni, açık atmosferde güneş ışığının Rayleigh saçılımına uğramasıdır.
Bir an için mavi gözlere geri dönersek, aslında doğal dünyada mavi gördüğünüz zamanların çoğu, yapısal renklendiricidir. Bu pastırmanın bazen aldığı garip mavi-yeşil parlaklığı biliyor musunuz? Mavi gözler benzer bir fenomendir. Birçok mavi renkli kuşun aslında mavi tüyleri yoktur. Işık yansıtma özelliklerini değiştiren tüy yapısında nano kanallar yüzünden sadece mavi renktedirler. Hatta bazı meyveler bile mavi olduğunu sandığımız ama aslında bize maviymiş gibi gelen bir göz yanılsamasından ibarettir.
