Tüm zamanların en bilinen hezarfenlerinden Leonardo Da Vinci'nin Mona Lisa tablosu, muhtemelen Rönesans devrinin en popüler eseri diyebiliriz. Yapıldığı yıldan beri tarihçilerin ve komplo teoricilerinin gündeminden düşmeyen tablonun birçok sırrı olduğu iddia ediliyor. Tablonun sahibi, Rönesans İtalya’sının en popüler sanatçısı olan Leonardo Da Vinci’ye dair birçok çıkarım da bu tablo üzerinden yapıldı.
Mona Lisa’nın bütün gizemlerinin yanı sıra insanların aklına takılan bir soru daha var: Bu tablo neden Leonardo Da Vinci’nin doğduğu ve eseri yapmaya başladığı ülke olan İtalya’da değil de Fransa’daki Louvre müzesinde sergileniyor? Sorunun yanıtını anlamak için Rönesans dönemine ve Leonardo Da Vinci'nin hayatına yolculuk ediyoruz.
Rönesans İtalya’sı ve Leonardo Da Vinci
Rönesans İtalya’sı filmlere, kitaplara, dizilere ve hatta oyunlara bile konu olmuş. 1300 yılında başlayan Rönesans devri, 1600 yılına kadar sürdü. Avrupa sanat tarihinin en önemli eserlerinin çıktığı Rönesans’ın Michelangelo, Donatello, Botticelli ve Leonardo Da Vinci gibi birçok ikonik sanatçısı insanlık tarihinin en etkileyici eserlerindn bazılarını hayata geçirdiler.
Orta Çağ ve Reform dönemlerinin arasında yer alan Rönesans’ta, batı ile klasik antikite arasında sanat, bilim, felsefe ve mimarlıkta bağın tekrar kurulması sağlandı. Antik Yunan filozof ve bilim insanlarının çalışmalarının çeviri yoluyla alındığı, deneysel düşüncenin canlandığı, hümanizm üzerine yoğunlaşıldığı bir dönem olan Rönesans’ın en büyük keşiflerinden biri de matbaa idi.
15 Nisan 1452’de doğan Da Vinci (Tam adı: Leonardo di ser Piero da Vinci), bu dönemin en çok tanınan sanatçısıdır. Kendisi bir filozof, astronom, mimar, mühendis, mucit, matematikçi, anatomist, müzisyen, heykeltıraş, botanist, jeolog, kartograf, yazar ve ressamdır. Kendisi zamanında İtalya Krallığı'na savaş makineleri tasarlayıp savaşlar kazandırmıştır. Da Vinci’nin en ünlü tabloları Son Akşam Yemeği ve Mona Lisa’dır. Sanatçı, 2 Mayıs 1519’da hayata gözlerini yummuştur.
Kendisi Dan Brown’un Da Vinci Şifresi kitabı ve filmine, Assassin’s Creed 2 ve Brotherhood oyunlarına, birçok belgesele ve Da Vinci’s Demons isimli diziye konu olmuştur. Hatta Assassin’s Creed Brotherhood oyununda kendisinin Mona Lisa tablosuna başladığı ve ana karakter Ezio ile ona baktığı hayal ürünü olan bir sekans da bulunmakta.
Mona Lisa nasıl ortaya çıktı?
Mona Lisa tablosu, bahsettiğimiz gibi yıllardır tarihçilerin gündeminde olan bir eser. 16. yüzyılın başında, 1503 yılında çok yönlü sanatçı Leonardo Da Vinci tarafından yapılmaya başlanan eser, Rönesans İtalya’sının sembolü haline gelmiş durumda. Tablodaki kadının %50 gülümseyip %50 somurtması gibi enteresan detaylara sahip olan tablo üzerinden birçok çıkarım yapıldı. Hatta bu gülümsesinin sırrı, yıllar önce yapılan çalışmayla ortaya koyulmuştu.
Tablonun arka planındaki orman, köprü ve yollarda gizlenmiş çeşitli harfler olduğu da iddia edilmekte. Eserdeki kadının kim olduğuna dair de birçok teori var: Bunlardan bir tanesi, Leonardo Da Vinci’nin eşcinsel olduğu ve ilişki yaşadığı çırağını o dönemin homofobik şartlarından dolayı bir kadın olarak resmetmiş olması. Bir diğeri ve daha kabul edilebilir olanı ise kadının Floransa’nın soylu ailelerinden Gherardini ailesinin kızı Lisa del Giocondo olması.
Bu sembolik tablo ile ilgili daha önceden yaptığımız “Mona Lisa'nın Çözülememiş 7 Gizemi” isimli içeriğimize de aşağıdaki bağlantıdan göz atabilirsiniz:
Peki Mona Lisa neden Rönesansın merkezi, Da Vinci'nin evi İtalya'da değil de Fransa’da sergileniyor?
Bütün detaylardan bahsettik, gelelim asıl sorumuza: Mona Lisa neden Fransa’da? Leonardo Da Vinci, daha önce de bahsettiğimiz gibi Mona Lisa’yı 1503 yılında yapmaya başladı. Tablonun yapımının büyük kısmı 1507’ye kadar sürdü ancak yine de tam olarak bitmemişti. Bu tablo, Da Vinci’nin en sevdiği tablosuydu ve hayatının geri kalanı boyunca tabloya detaylar eklemeye devam etti.
1517 yılında Da Vinci, Fransa Kralı’nın daveti ile Fransa’ya gitti ve Mona Lisa’yı da beraberinde götürdü. Ölümüne, yani 2 Mayıs 1519’a kadar Fransa’nın Amboise kentinde kalan sanatçı, tabloya detaylar eklemeye hâlâ devam ediyordu ve bitmiş değildi. Ancak buradaki asistanı Salaî, tabloyu aşırarak Fransa Kralı 1. Francis’e 4.000 altına sattı.
Tablo o sıralar Fontainbleau’daki Sarayda tutuluyordu ve Kral 14. Louis’in dönemine kadar orada kaldı. Daha sonra Versailles Sarayına taşınan tablo, 1700’lü yıllarda gerçekleşen Fransız Devrimi’nde Louvre müzesine taşındı.
Mona Lisa’nın çalınması, şüpheliler arasında Picasso bile var:
1911 yılında Mona Lisa, Louvre Müzesinden çalındı. Hatta biraz gerçek dışı gelebilir ancak tabloyu çalan şüpheliler listesinde Pablo Picasso da vardı. 2 yıl boyunca tablonun karaborsada satıldığı ve sonsuza kadar kaybolduğu düşünülüyordu. Ancak 1913 yılında Vincenzo Perugia, tablonun çalınmasında suçlu bulundu.
Perugia, Louvre müzesinde çalışan İtalyan bir hademeydi ve tablonun yapılmaya başlandığı yer olan İtalya’ya ait olduğunu düşündüğü, bu sebeple de çaldığını belirtti. 2 yıl boyunca bu tarihi eseri evinde bulunduran Perugia, tabloyu 100.000 dolar karşılığında İtalya’nın Floransa kentinde bulunan bir galeriye satmaya çalışırken yakalandı. Böylelikle tablo Louvre müzesine geri dönmüş oldu.
Yıllar boyunca İtalya hükümeti, bu tarihi değeri büyük olan sanat eserini İtalya’ya döndürmek için her türlü diplomatik yolu denedi. Hatta George Clooney, The Monuments Man filmi ile birlikte Mona Lisa’nın İtalya’ya geri dönmesi için kampanya bile başlattı. Ancak Fransa hükümeti, eserin bir yerden bir yere taşınması için çok kırılgan olduğunu belirterek tabloyu asla iade etmedi.
