Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan NASA, Ay araştırma programı olan Artemis kapsamında iş birliği yapmak isteyen ülkelerle kendi standartlarını bu ülkelere de genişlettiği Artemis Anlaşmaları'nın müzakerelerine başladığını ilan etti. Anlaşmanın uzayda 'güvenli, refah içinde ve barışçıl' bir geleceği destekleme hedefiyle yola çıktığını savunan NASA, anlaşma kapsamında belirlenen 10 temel ilkeyi gözeteceğini söylüyor.
Bununla birlikte anlaşmaların taslakları bu ayın başında medyaya sızdırıldığında Rusya'nın uzay ajansı Roscosmos'un başındaki isim olan Dmitriy Rogozin, Twitter'dan bir açıklama yaparak ABD'nin tıpkı Afganistan ve Irak'ta olduğu gibi Ay'ı da işgal etmeyi planladığını ileri sürmüştü. Rogozin'e göre anlaşmalar aracılığıyla ABD başka ülkelerle bir ittifak oluşturarak Ay'ın yüzeyini ele geçirmeyi hedefliyordu. Artemis Anlaşmaları ile birlikte Çin'in uzay programının da önünün kesilebileceğine ilişkin söylentiler bulunuyor. NASA'nın başındaki isim olan Jim Bridenstine, daha önce Çin'in Long March 5B roketinin ana iskeletinin Los Angeles üzerinden serbest düşüşle uçtuğunu söyleyerek bunun 'sorumsuzca' olduğunu belirtmişti.
Artemis Anlaşmaları ile neler olacak?
Konu hakkında yaptığı açıklamada, "Yalnızca astronot değil, kendi değerlerimizi de taşımak istiyoruz" diyen NASA yöneticisi Mike Gold, Artemis etrafında oluşan heyecanı ortaklarına kendi ilkelerini benimsetmek için kullanmak istediklerini kaydetti. NASA, Artemis Ay Araştırmaları Programı kapsamında 2024 yılına kadar Ay'a bir kadın astronot göndermek istiyor. NASA'nın belirlediği ilkeleri kabul eden ülkeler, bu programa dâhil olarak Ay araştırmalarına katkı sağlayabilecek.
NASA'nın belirlediği ilkeler arasında şeffaflık, uzayın yalnızca barışçıl amaçlarla araştırılması ve astronotların tehlikede oldukları zaman ortak kurtarma operasyonları gibi maddeler yer alıyor. 1967'de imzalanan Dış Uzay Antlaşması, uzay araştırmalarında ülkelerin hangi kurallara uymaları gerektiğine ilişkin bir çerçeve çiziyor. Bununla birlikte Artemis Anlaşmaları, ABD ile birlikte Ay ve ötesindeki uzay araştırmalarına katılmak isteyen ülkelere daha ayrıntılı bir ilkeler dizisi sunuyor. Yeni ilkeler arasında ayrıca bilimsel bilgi paylaşımı, tarihi uzay eserlerini korumak, uzay cisimlerinin kaydı, kaynakları uluslararası anlaşmalar kapsamında toplamak da yer alıyor.
Bütün bunların yanı sıra anlaşmada NASA ve ortaklarının faaliyet yürüttükleri bölgelerin etrafında 'güvenli bölgeler' oluşturulması da öngörülüyor. Gold; bunun, dışarıdan gelecek 'zararlı müdahaleleri' engelleme amaçlı kullanılacağını ve Dış Uzay Antlaşması'nın hükümleriyle uyumlu olduğunu savundu.
