Hayatta zaman zaman hepimiz kaygılı hisseder ve anlık duygu değişimleri yaşarız. Bu tür durumlar nevroz olarak adlandırılır ve farklı etkilere karşı gösterilen bir tepki olarak kabul edilebilir. Ancak kişinin sürekli nevroz durumunda olması ve hayata karşı devamlı tetikte olması bir tür kişilik bozukluğu olan nevrotizm olabilir. Nevrotik kişilik özelliklerini tanımlayan bazı ana başlıklar da vardır.
Nevrotizm aslında tek bir tanımdan ibaret değildir. Kişinin sürekli kaygı duymasının ya da sık sık duygu değişimi yaşamasının altında farklı nedenler ve ortaya çıkan farklı belirtiler olduğu için bazı alt türler üzerinden tanımlanmaktadır. Ne olursa olsun çözümsüz olmadığını ve bir şekilde tedavinin mümkün olduğunu unutmamanız gereken nevrotizm nedir, nevrotik kişilik özellikleri nelerdir gelin tüm detaylarıyla inceleyelim.
Temelden başlayalım, nevrotizm nedir?
Nevrotiklik olarak da adlandırılan nevrotizm, bir tür kişilik bozukluğudur. Nevroz ile karıştırılmamalıdır çünkü nevroz, kişinin fobi gibi bazı temel korkulara ya da bazı özel durumlara karşı gösterdiği nevrotik tepkidir. Nevrotizm ise artık bu tepkilerin kişinin hayatının bir parçası yani kişilik özelliği haline geldiği durumlardır.
Nevrotizm tanısı konulan kişilerin hayatının merkezinde büyük bir kaygı vardır ve yaşamları bu kaygının etrafına kurulu temeli sağlam olmayan bir yapı olduğu için sık sık ani duygu değişimleri yaşamaktadırlar. Kalıtsal nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan nevrotizm, özellikle büyüme çağında maruz kalınan çevresel faktörler nedeniyle tam bir kişilik özelliği haline gelmektedir.
Nevrotizmin temelindeki nevroz çeşitleri:
- Bunaltı nevrozu
- Fobik nevroz
- Histerik nevroz
- Obsesif kompulsif nevroz
- Depresif nevroz
Bunaltı nevrozu:
Kişinin yaşadığı kaygı durumu sürekli hale geldiyse ve psikolojik olan bu durum artık fiziksel belirtiler gösteriyorsa temelinde bunaltı nevrozu yatmaktadır. Kaygı durumunda görülen kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması, nefes zorluğu ve aşırı terleme bunaltı nevrozuna örnektir.
Fobik nevroz:
Fobik nevroz, kişinin bir fobiye karşı duyduğu aşırı korku durumudur. Bu durumu nevrotik kişilik bozukluğu haline getiren ise ortada herhangi bir tehdit olmamasına rağmen kişinin kendisini sürekli tehlikede hissederek korku duymasıdır.
Histerik nevroz:
Histerik nevroz, bunaltı nevrozunun bir üst aşamasıdır. Histerik nevroz yaşayan kişi ortada herhangi bir sebep olmamasına rağmen duyduğu kaygı ve korku nedeniyle hareket etmekte güçlük çekerek elini, ayağını oynatamadığını söyler.
Obsesif kompulsif nevroz:
Obsesif kompulsif nevroz durumu, kişinin kaygı ve korku hissini bir saplantı haline getirdiği durumlardır. Çoğu zaman söz konusu kaygı ve korku kişinin geleceği ile ilgilidir. Obsesif kompulsif nevroz yaşayan kişi devamlı endişe dolu düşüncelerle boğuşur.
Depresif nevroz:
Distimi nevroz olarak anılan depresif nevroz durumu, kişinin artık neredeyse hayattan kopma noktasına geldiği bir durumdur. Depresif nevroz yaşayan kişinin kaygıları o kadar yüksektir ki artık yürümek, yemek yemek, konuşmak gibi temel eylemleri bile gereksiz görür. Bu kişilerin yaşama isteği kaybolmuştur.
Peki nevrotik kişilik özellikleri nelerdir?
- Dünyayı güvensiz bir yer olarak tanımlarlar.
- Sürekli kaygı hissederler.
- Sürekli korku hissederler.
- Sürekli streslidirler.
- Her zaman en olumsuzu düşünürler.
- Geleceğe umutsuz bakarlar.
- Yaşadıkları durumlara karşı gösterdikleri tavırlar abartılır.
- Psikolojik sorunları fiziksel belirtiler gösterir noktaya gelebilir.
- Başkalarını suçlama eğilimi gösterirler.
- En ufak bir tartışmada savunmaya geçerler.
- Güvensizdirler.
- Terk edilme korkusu yaşarlar.
- Karar vermekte zorluk yaşarlar.
- Çabuk heyecanlanırlar.
- Sosyal iletişimde çekingendirler.
- Bencil davranışlar sergilerler.
- Alkol ve uyuşturucu kullanabilirler.
- Daha hafif vakalarda tüm bu sorunları avantaja dönüştürebilirler.
Nevrotik kişilik bozukluğu yaşayan kişilerde görülen ortak özelliklerden bazıları bu şekilde olsa bile bu özellikler herkeste görülüyor demek doğru değildir. Nevrotizmin bazı dereceleri vardır. Yüksek dereceli vakalarda bazen tüm bunlar görülür ve kişinin hayatını olumsuz etkiler. Düşük dereceli vakalarda ise daha az görülür ve bazen avantaja dönüştürülebilir.
Örnek vermek gerekirse yarın öğlene yetiştirilmesi gereken bir sunum var diyelim. Yüksek dereceli nevrotizme sahip olan kişi sunumun asla yetişmeyeceğini, yetişse bile kötü olacağını, kovulacağını, hayatta her zaman başarısız olduğunu düşünür. Düşük dereceli nevrotizme sahip olan kişi ise bunlara benzer düşüncelere sahip olsa bile çalışmasını aksatmaz ve kaygı duyduğu için çok daha hassas çalışarak kötü bir şey yaşamamak için çok daha başarılı bir sunum hazırlar.
Nevrotizm neden olur?
- Kaygıların bir türlü kontrol altına alınamaması
- Korkuların bir türlü kontrol altına alınamaması
- Obsesif kompulsif bozukluklar
- Sosyal fobiler
- Bipolar bozukluk
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Kaygı bozukluğu
Nevrotizme yani bireyde görülen nevrotik kişilik bozukluğuna neden olan durumlardan bazıları bu şekilde. Uzmanlara göre nevrotizmin temelinde kalıtsal faktörler yatar yani genetik bir rahatsızlıktır. Ancak kişinin özellikle büyüme döneminde maruz kaldığı çevresel faktörler bu riski daha da arttırır. Erken fark edilip müdahale edilmezse de büyük bir sorun haline gelebilir.
Nevrotik kişilik bozukluğu tedavi edilebilir mi?
Bazı uzmanlara göre nevrotizm tanısı konulmuş nevrotik kişilik bozukluğuna sahip olan bir kişi, hayatı boyunca bu psikolojik rahatsızlığı taşıyacaktır. Kesin bir tedavi mümkün olmasa bile en azından nevrotizm derecesi düşürülerek kişinin hayat kalitesi arttırılabilir. Hatta o kadar azalır ki çoğu zaman hissedilmez hale bile gelebilir.
Yapmanız gereken ilk şey kaygılarınızı, korkularınızı ve endişelerinizi kabul etmektir. Evet ben bunları hissediyorum dedikten sonra tüm bunları sevdiklerinizle paylaşın. Kişinin sırtında büyük bir yük olan bu düşünceler anlattıkça, paylaştıkça, konuştukça hafifleyecektir. Atacağınız diğer bir adım ise düşüncelerinizi değiştirmektir.
Evet kaygılarınız, korkularınız, endişeleriniz var ama unutmayın, eğer nevrotik kişilik bozukluğuna sahipseniz tüm bunları düşüncelerinizle siz üretiyorsunuz. Bu nedenle saplantılı bir şekilde aynı şeyleri düşünmek yerine sizi rahatsız eden konuya farklı bir açıdan yaklaşarak zor da olsa düşünce yapınızı değiştirmeye çalışın. Günlük tutun, içinizi dökün. Eğer artık bu durum sizi ve çevrenizi etkileyecek hale geldiyse mutlaka bir uzmandan yardım alın.
Kişinin devamlı kaygı ve korku hissetmesi sonucu ortaya çıkan bir kişilik bozukluğu olan nevrotizm nedir, nevrotik kişilik özellikleri nelerdir gibi soruları yanıtlayarak konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğunu nevrotizm konusunda da en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir psikologdan almanız gerektiğini unutmayın.
