Piyasa değeri 1,825 trilyon dolara ulaşarak Google ve Amazon'u geride bırakan, çip endüstrisindeki ilk 1 trilyon dolarlık şirket olma ünvanını kazanan NVIDIA’nın patlaması, sıradan bir Amerikan başarı hikayesinden çok daha fazlası. ChatGPT’nin de arkasında yer alan NVIDIA’nın finansal grafiklerdeki sıçrayışı, her ne kadar bir günde edinilmiş gibi görünse de uzun zaman alan doğru öngörüler ile beklenmedik keşiflerin adeta bir karması sayılabilir.
Sahip olduğu piyasa değeriyle bir anda hem teknoloji hem de ekonominin gündemine oturan bu çok uluslu Amerikan şirketinin ne yaptığı, nereden geldiği ve genel olarak teknolojideki hangi gelişmelerden sorumlu olduğu çoğu insan tarafından tam olarak bilinmiyor. Sizler için yarı iletken çip üreticisi olarak tanınan NVIDIA’nın oyun konsollarından blockchain ve yapay zekaya uzanan hikayesini mercek altına alıyoruz.
İsimsiz bir şirket olarak kuruldu.
NVIDIA, Silikon Vadisi’nin garajda doğan şirketlerinin aksine Amerikan restoran zinciri Denny'nin Doğu San Jose'deki yol kenarındaki lokantasında, şirketin şu anki CEO'su Jen-Hsun Huang’ın da aralarında bulunduğu Curtis Priem ve Chris Malachowsky adlı üç genç elektrik mühendisi tarafından kuruldu.
Videolar için daha hızlı ve gerçekçi grafikler üretecek özel çipler geliştirmek üzere kurulan şirketin başlangıçta bir adı yoktu. Öyle ki, kurucu ortaklar tüm dosyalarına “Next Version” (Sonraki Sürüm) anlamına gelen NV adını veriyorlardı. Daha sonra Latince kıskançlık anlamına gelen ‘invidia’ kelimesi ile birleştirilen NV, ‘NVIDIA’ olarak şirketin resmi adı haline geldi.
Yolun başındayken neredeyse iflas ediyordu.
Nisan 1993’te kurulan şirket, ilk grafik işlemcisi NV1’i 1995 yılında piyasaya sürdü. O dönem geliştirilmesi 10 milyon dolara mâl olan NV1, Sequoia Capital ve Sutter Hill Ventures’ın desteklerine rağmen neredeyse şirketin iflasına neden oluyordu. Müşteri anlamında beklenen performansı yakalayamayan NV1 nedeniyle çalışanlarının yarısını işten çıkarmak zorunda kalan NVIDIA, 1995 yılı sonlarında yalnızca 40 kişi kaldı.
Bekleneni vermeyen ikinci bir denemenin ardından 1997'de piyasaya sürülen RIVA 128 adlı üçüncü grafik işlemci çipi büyük bir başarı yakaladı. Piyasadaki diğer tüm grafik işlemcilerden yüzde 400'e kadar daha hızlı olan RIVA 128, hem teknik hem satış performansıyla şirketin hayatta kalmasını garanti altına aldı. Dolayısıyla isabetli ilk öngörüleri bilgisayarların geliştikçe karmaşık görselleri işlemede daha iyi hale gelmeleri gerekeceği olan üç genç mühendis, ısrarcı oldukları ilk bahislerini kazanmış oldu.
NVIDIA'nın GPU ile değişen kaderi
22 Ocak 1999’da halka açılan ve aynı yıl GeForce ekran grafik kartı serisi ile grafik işlemci birimi olarak adlandırılan GPU’ları geliştirmeye şirketin 2000'lerin başında Microsoft'un Xbox oyun konsolu için çip üretmek üzere bir sözleşme imzalaması önemli kırılma noktalarından biri oldu. Zira o dönemde bu yana film, televizyon ve müzik endüstrilerini gölgede bırakacak boyutta büyüyen ve değer kazanan video oyun pazarı, NVIDIA’nın da benzer oranda büyümesini sağladı. Birkaç yıl ve çeşitli satın almalar sonrasında NVIDIA, bu kez Xbox'ın ana rakibi olan Sony ile PlayStation 3’e entegre edilmek üzere benzer bir sözleşme imzaladı.
Yenilikçi grafik tabanlı bilgi işleme odaklanmak amacıyla kurulan şirket, 2006’da kodlayıcıların bir ekrandaki her bir pikseli kolayca programlamasına izin veren CUDA adlı bir programlama araç kiti yayınladı. Java veya C++ gibi üst düzey bir dili programlama kolaylığını GPU'lara getiren CUDA sayesinde araştırmacılar derin öğrenme modellerini çok daha hızlı ve ucuza geliştirme imkânına sahip oldular.
NVIDIA çipleri olmasaydı pek çok teknoloji gelişemezdi.
Grafik işlemci çipinin oyun konsollarına girmesinin ardından GPU’nun icadı ve CUDA’nın geliştirilmesi, 2014 yılında yalnızca üç pazara (otomotiv elektroniği, mobil cihazlar ve video oyunları) odaklanma kararı alan NVIDIA’ya boyutlarını tahmin edemeyeceği kadar geniş bir oyun alanı açtı.
2006 yılında Stanford Üniversitesindeki araştırmacılar, GPU'ların başka bir kullanım alanının daha olduğunu keşfettiler. GPU’lar matematik işlemlerini normal işlemci çiplerinin yapamayacağı bir şekilde hızlandırabilirlerdi. Bu keşfin ardından GPU'ları programlanabilir hale getirecek bir araç yaratmaya odaklanan NVIDIA, ChatGPT’den Midjourney’e bugün konuştuğumuz birçok yapay zekâ aracının geliştirilmesinin temellerini attı.
Bir diğer ifadeyle NVIDIA tarafından geliştirilen GPU’lar olmasaydı bugün makine öğreniminden, video düzenlemeden ve modern oyun yazılımlarından söz etmek mümkün olmazdı. GPU’lar ve onların her birine entegre edilmiş bir bilgi işlem mimarisi olan CUDA, Standford Üniversitesi’nin keşfiyle birlikte 2010’lu yıllarda şirket odağının oyun sektöründen yapay zekâ çalışmalarına kaymasına neden oldu.
Kedi videolarıyla başlayan yapay zekâ gelişimi
2010 yılında YouTube videolarındaki kedileri tanımlayabilen bir makine öğrenimi modeli eğitmek için GPU'ları kullanan NVIDIA, bu çalışmasıyla yapay zekânın gelişimi için GPU'ların taşıdığı potansiyeli ortaya koydu. 2012 yılında NVIDIA'nın programlanabilir GPU'larından yalnızca ikisi kullanılarak eğitilen, görüntüleri sınıflandırabilen bir yapay zekâ olan Alexnet tanıtıldı.
2017 yılında NVIDIA'nın yapay zekâ kolu, hem otomobil üreticisi Toyota hem de arama motoru Baidu ile ortaklık kurdu. Bu ortaklıkları yapay zekâ alanındaki çalışmalar için Google, Apple ve Intel ile gerçekleştirilen iş birlikleri izledi. 2019 yılının sonlarında yapay zekâ çalışmalarının kamuoyunda giderek görünürlük kazanmasının da etkisiyle NVIDIA hisselerinin zirveye uzanan yükselişi başladı.
Çip pazarının hakimi
Google, Microsoft, Facebook ve Amazon gibi teknoloji devleri, veri merkezleri için her zamankinden daha büyük miktarlarda NVIDIA çipleri satın alıyor. Tesla geçtiğimiz günlerde otonom sürüşü sağlamak için tüm arabalarına NVIDIA GPU'ları kuracağını duyurdu.
Bugün mimarlık, mühendislik, inşaat, medya, otomotiv, imalat, eğlence gibi pek çok alanda ve otonom araçlar, yüz tanıma ve doğal dil işleme teknolojilerinde kullanılan NVIDIA'nın GPU'ları, halihazırda şirketin satış gelirlerinin (2022 yılında 26,91 milyar dolar) neredeyse yüzde 90’ını oluşturuyor.
Dünyadaki GPU pazarının yüzde 88’ine hakim olan NVIDIA, yapay zekâ sistemlerinde kullanılan çip üretimini de bu şekilde domine ediyor. NVIDIA'ya bağımlılık öyle boyutlara ulaştı ki, Microsoft, Amazon gibi Big Tech şirketleri kendi rakip çiplerini geliştirmek için harıl harıl çalışıyorlar. Örneğin Google, son birkaç yıldır kendi ‘Tensor İşleme Birimleri’ni geliştiriyor.
ChatGPT'nin arkasındaki isim
NVIDIA’nın ismi, şirketin 10 bin grafik çipi kullanılarak eğitilen OpenAI'ın devrim niteliğindeki dil modelinin arkasındaki yapay zekâ ChatGPT ile birlikte iyice ön plana çıktı. (Her bir çipin maliyetinin 10 bin dolar olduğunu ve ChatGPT geliştirmenin faturasının ortalama 100 milyon doları bulduğunu da yeri gelmişken belirtelim.)
GPU'ların nöral ağ işlemeyi büyük ölçüde hızlandırabileceği keşfi ile ChatGPT’nin eğitim süreci, normalde aylarca sürebilecekken yalnızca birkaç gün sürdü. NVIDIA'nın Finans Direktörü Colette Kress, yatırımcılarla yaptığı bir konferans görüşmesinde, ChatGPT'nin teknolojinin lansmanını "iPhone anı" olarak nitelendirdi.
NVIDIA'nın arkasında ise Tayvan teknolojisi var.
Bu sektöre olan ilgi, ChatGPT'nin 2022'nin Kasım ayında halka açılmasının ardından çılgın seviyelere ulaştı. Yapay zeka geliştirmede kullanılan çip pazarı 2023 yılının ilk çeyreğinde yüzde 14 oranında büyürken, NVIDIA’nın rakiplerinden AMD büyüme göstermezken; veri merkezi pazarının yüzde 99’una sahip olan Intel çip satışlarında yüzde 39 oranında kayıp yaşadı. Dünya çapında tahminen yaklaşık 3 bin yapay zeka girişimi olduğu tahmin ediliyor ve bunların çoğu NVIDIA'nın platformu üzerine inşa ediliyor.
Yapay zeka desteğiyle hisse fiyatı sadece sekiz ay içinde üç kattan fazla artarak aralarında Apple, Amazon, Alphabet ve Microsoft’un olduğu trilyonluk devler kulübüne katılan NVIDIA, bir yandan da teknoloji ekonomisini sanayisizleştirmekle suçlanıyor. Intel gibi geleneksel pazar liderlerinin aksine kendi çiplerini üretmeyen şirket, bunun yerine büyük ölçüde Tayvanlı yarı iletkenlerin uzmanlığına güvenmeyi seçiyor. Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, NVIDIA'nın en büyük GPU tedarikçisi konumunda. Örneğin NVIDIA’nın sınırlı mavi yaka istihdamına karşılık Intel’in 120 bin çalışanı bulunuyor.
Siz yapay zekanın işlerimizi ele geçirme ihtimali için bu yazımıza göz atarken, yaklaşık 2 trilyon dolarlık NVIDIA’yı yakın zamanda 40 milyar dolara satın almak üzereyken işler umulduğu gibi gitmeyen Softbank yetkilileri dizlerini dövüyor olabilir.
İlginizi çekebilecek diğer içerikler:
