Nükleer bomba kullanımı, insanlık tarihinin en utanç duyduğu ve en çok zarar gördüğü olaylardan biridir ve tüm dünya bu etkileri tekrar yaşamamak için elinden geleni yapıyor gibi görünüyor. Ancak söz konusu 'savaş' olduğunda, oynanabilecek kirli oyunların bir sınırı yok ve nükleer silahlanma ve büyük patlamalar devletlerin önlem aldığı en büyük 'felaket senaryolarından' biri.
Amerika'da Çevre Koruma Ajansı'nındevlet birimleri ve halk için yayınladığı, akla gelen en kritik soruların cevaplarının yer aldığı bir tür rehber mevcut. Bu rehberde yer alan bilgiler, soru-cevap şeklinde açıklanmış durumda ve bu kritik bilgileri bizler de sizin için derledik.
1. Nükleer patlamadan etkilenen bölgelerde yaşayan insanlara ne olacak?
- Ne söyleyecekler?
'Pek çok insan hayatını kaybetti, evler, iş yerleri ve kamusal binalar zarar gördü. Hükümet, olaydan etkilenen tüm insanlara gerekli yardımı sağlayabilmek için tüm gücüyle çalışıyor ve sizden beklenen de acil durum çağrılarına ve yetkililerden gelen uyarılara uymanız. Size verilen talimatlar, elimizdeki en güncel bilgilere dayanılarak verilmektedir ve olası yeni bilgiler anında sizinle paylaşılacaktır.'
- Ne ifade ediyor?
Hasarın büyük olduğu böyle olaylarda genelde bölgeye kaos ve panik hakim olur. Bu ise olayların daha da kötü bir hal almasına sebebiyet verebilir. Yetkililer de ilk etapta insanların güvende ve olan bitenden haberdar hissedebilmelerini sağlayarak, panik yüzünden yapılabilecek hataları önlemeye çalışacaklar.
2. Radyoaktif Madde nedir?
- Ne söyleyecekler?
'Radyoaktif madde, enerji dalgları halinde veya enerji yüklü parçacıklar ile radyasyon yayan bir maddedir'
- Ne ifade ediyor?
Nükleer bombalar o büyük enerjiyi açığa çıkarmak için saniyeler içinde milyonlarca atomu parçalıyor. Ortaya çıkan enerjinin %15'i ise radyasyondan oluşuyor ve fazla maruz kalma halinde vücuda geri dönüşü olmayan hasarlar veriyor. İnsanlar, gözle görülemeyen ve ışık hızında yayılan bu enerji dalgaları hakkında çok az şey yapabilirler ve bu yüzden yetkililer ilk etapta bu korkunç durumu olduğu gibi açıklayamaz. Bu sebeple de çok da anlaşılır olmayan ancak basit görünen bir açıklama yapacaklar. Enerji yüklü parçacıkların açıklamada kullanılma sebebi ise aslında bir tür umut ışığı çünkü bu parçacıklar, çok daha yavaş yayılıyor ve insanların sığınacak zamanı oluyor. Üstelik söz konusu parçacıklar ve beraberinde getirdikleri etki su ile temizlenebiliyor.
3. Radyoaktif Madde nerede bulunur?
- Ne söyleyecekler?
“Radyasyon ve çevre sağlığı uzmanları, radyoaktif kirlenme bulunan alanları tespit etmek için tahliye alanında ve çevresindeki hava, su ve mekanları kontrol ediyorlar. En güncel bilgileri alabilmek için televizyon veya radyonuzu açık tutun.'
- Ne ifade ediyor?
Eğer patlama karada gerçekleşirse, kısa süre içinde etrafa saçtığı parçacıklar ile radyasyon yaymaya başlayacak ve enerjinin yayıldığı bölge kısa sürede genişleyecektir. Bu enerji alanının genişlemesi ise ilk etapta kaynağı bulmayı zorlaştırır çünkü bakılacak alan oldukça geniştir. Yetkililerin bu geniş alanı tarayarak esas zarar görmüş bölgenin ve etkilenen su kaynaklarının hangileri olduğunu bulmaları günler sürebilir. Bu yüzden de net cevaplar vermeleri hayli uzun sürecektir.
4. Patlama anında bir araçtaysam kendimi ve araçtaki diğer insanları korumak için ne yapmalıyım?
- Ne söyleyecekler?
'Otomobiller radyasyona karşı çok düşük koruma sağlar. Bu yüzden camları, araçtaki tüm delikleri kapatın. Ağzınızı ve burnunuzu da kapatıp radyonuzu açarak talimatları bekleyin.'
- Ne ifade ediyor?
Araçlar radyasyonu engelleyecek materyale sahip değildir. Üstelik yolda olmak ekstra tehlike arz eder çünkü etrafta panik içinde onlarca sürücü olacaktır. Bu yüzden yapılacak en mantıklı hareket, eğer konumunuz uygunsa kendinizi en yakın binaya doğru ilerletmek olur. Eğer bunu yapabilecek konumda değilseniz, radyonuzu açık tutarak talimatları beklemelisiniz. Tahliyeye dair talimatların gelmesi uzun sürecektir ancak ne yazık ki böyle bir durumda yapılabilecek daha mantıklı bir hamle yok.
5. Patlama anında dışarıdaysam kendimi korumak için ne yapmalıyım?
- Ne söyleyecekler?
'Burnunu ve ağzını kapat, etraftaki hiç bir nesneyle temas etme. En kısa sürede kapalı bir alana gir ve orada kal'
- Ne ifade ediyor?
Bir nükleer patlama esnasında dışarıda olmak başınıza gelebilecek en kötü senaryolardan biridir. Radyasyonu beraberinde getiren patlama kaynaklı parçacıklar her yerde olacaktır ve cildinize temas etmesi halinde etkileri oldukça kötüdür. Ancak kapalı alanlarda bu etki en aza iner. Bu yüzden hızlıca kapalı bir mekana girmeli ve orada kalmalısınız çünkü dışarıda olmak sizi ölümcül boyutta radyasyona maruz bırakacaktır. Yetkililer de bunu en net ancak en az paniğe neden olacak şekilde açıklayarak talimatları yerine getirmenizi beklemektedir.
6. Patlama esnasında bir binadaysam hangi adımları izlemem gerekir?
- Ne söyleyecekler?
'Eğer binanın camlarında ve duvarlarında bir hasar yoksa içeride kal ve camların kapalı olduğundan emin ol. Eğer camlarda ya da duvarlarda hasar varsa, içeride kalmış ve hasardan uzak kalmanı sağlayacak başka bir oda bul ve orada kal. Ancak eğer bina tamamen hasar almış durumdaysa en kısa sürede başka bir binaya geçiş yap'
- Ne ifade ediyor?
Nükleer bir patlamadan sonra kilometrelerce genişlikteki alanda binaların camlarının patlaması olası bir sonuçtur ve bu da radyasyona sokaktaymışcasına maruz kalmanızı sağlar. Patlamadan sonraki 48 saat boyunca, yani radyasyon etkisinin minimuma düşeceği süreç geçene kadar, kapalı bir alanda olmalısınız. Aksi takdirde maruz kaldığınız radyasyon hayatınıza mal olabilir.
7. Soluduğumuz hava güvenli mi?
- Ne söyleyecekler?
'Yetkililer, radyasyonun havada yayıldığı bölgeyi ve tehlike seviyesini belirleyebilmek için çalışmalara devam ediyor'
- Ne ifade ediyor?
Hava, patlamadan sonra radyoaktif parçacıklar ile dolu olacaktır ancak nefes almamanın bir seçenek olmadığını düşünürsek bu anlamda alınabilecek en iyi önlem, kapalı bir alanda dışarıdan hava akışını engelleyerek saklanmaktır. Yetkililer, hava radyasyon yayıyor diyemeyecekleri için bunu 'inceliyoruz' diyerek ifade ederler ancak öncesinde gelen tüm o 'kapalı alanlarda kalın' önlemleri tam olarak bu durumun etkilerini en aza indirgemek için verilmiştir.
8.) Kendi kendimizi dezenfekte etmemiz söylendiğinde yapmamız gereken şey nedir?
- Ne söyleyecekler?
'Kıyafetlere, saça ve vücuda radyoaktif maddelerin temas etmiş olması ihtimaline karşı, kıyafetlerini çıkar, yıka. Duş al, eğer bunu yapmaya imkanın yoksa ıslak bir bez veya mendil yardımıylaa vücudunun açıkta kalmış bölgelerini temizle. Burnunu üfleyerek temizle, ağzını, kulaklarını, kirpiklerini ve göz kapaklarını ıslak bir bez yardımı ile sil. Mümkünse temiz kıyafetler giy.'
- Ne ifade ediyor?
Radyasyona maruz kalmış olabilecek her türlü madde bu enerjiyi yaymaya devam eder bu nedenle üzerinizdeki kıyafetlerden kurtulmak ve onları plastik torbalara koyarak kapatmak mantıklı olacaktır. Aynı şekilde imkanınız varsa bol sabunla duş almak da cildinizi bu etkilerden arındırmak için yardımcı olacaktır. Tabii ki suyun temiz olduğundan emin olmak da önemlidir ancak ilk etapta kritik olan bu temizliği sağlayabilmektir. Aynı adımları sizinle birlikte olan evcil hayvanınız içinde uygulamanız gerekmektedir.
9. Ailem için ne yapmalıyım? Beraber değilsek onları bulmak için harekete geçmeli miyim?
- Ne söyleyecekler?
'Bir arada olduğunuz aile bireyleriniz varsa, yan yana olmaya devam edin. Çocuklarınız veya aileniz başka bir evde veya binada ise seyahat etmenin güvenli olduğunu söyleyene kadar orada kalmalılar. Aynı şekilde siz de olduğunuz yerde kalmalısınız. Okullarda olan çocuklar için bu binalarda acil durum uygulamaları ve barınaklar zaten mevcut.'
- Ne ifade ediyor?
Şimdiye kadar anlaşıldığı üzere en önemli adım kapalı bir alanda kalabilmek. Bu yüzden koşullar ne olursa olsun yerinizde kalmalısınız. Aksi takdirde birilerini kurtarmak için attığınız her adım sizi sona götürebilir ve bu senaryo, sevdiklerinizi beklerken hissedeceklerinizden daha kötü bir sonuç doğuruyor.
10. Radyasyona maruz kalmış bir bireyi, evime almak benim için tehlikeli olur mu?
- Ne söyleyecekler?
'Eğer radyasyona maruz kalmış bir birey varsa, kendinizi temizlemek için kullandığınız adımların aynısını uygulayabilmesini sağlamalısınız'
- Ne ifade ediyor?
Yaşanan olayın boyutu düşünüldüğünde, etrafta yardıma ihtiyacı olan ve sığınmak için en yakınındaki kapalı alanı seçen pek çok insan olacaktır. Bu durumda yapılması gereken ise etkiyi aza indirecek adımları uygulamak ve herkesin güvenliğini sağlamaktır. Bencilce ve panikle verilen kötü kararların, kurtulma şansı olan insanların ölümüne sebebiyet vereceğini unutmamalı ve kapılarınızı açık tutmalısınız.
11. Su tüketmek ve kullanmak tehlikeli mi?
- Ne söyleyecekler?
'Su kaynaklarının temizliğine dair testlerimiz sonuçlanana kadar, yalnızca kapalı şişelerdeki sular güvenli olacaktır. Kendinizi ve yiyeceklerinizi temizlemek için musluk suyu kullanabilirsiniz ancak içmek için yalnızca şişeli suları kullanın. Kaynatmak, musluk suyundaki radyasyonu önlemeyecektir.'
- Ne ifade ediyor?
Radyoaktif parçacıklar suda tıpkı şeker gibi çözünür, bu yüzden kaynak sularını içmek oldukça kötü sonuçlara sebebiyet verebilir. Bu nedenle içme suyu olarak şişede muhafaza edilen suları kullanmalısınız. Aksi takdirde radyasyon, vücudunuza içeriden zarar vermeye başlayacaktır.
12.) Yiyecekleri tüketmek güvenli mi?
- Ne söyleyecekler?
'Kapalı kutularda veya buzdolabınızda bulunan yiyecekleri tüketmek güvenlidir. Ancak radyasyona maruz kalma ihtimali bulunan ve açıkta duran yiyecekleri tüketmeyin.'
- Ne ifade ediyor?
Tıpkı su konusunda olduğu gibi, açıkta bulunan her türlü gıda maddesi vücudunuza radyoaktif madde sokmanıza sebep olabilir. Bu yüzden konserve ya da paketli gıdalar ile buzdolabınızda bulunan yiyecekler, tüketmek için güvenli olacak tek besin kaynağınızdır. Olayın boyutuna göre değişecektir ancak elinizde bulunan ve güvenli olduğunu düşündüğünüz besinleri idareli kullanmalısınız. Aynı zamanda yiyecek tüketirken kullancağınız tüm eşyaları da temizlemeniz gerekecektir.
13. 'Hamileyim. Bebeğim tehlikede mi?
- Ne söyleyecekler?
'Radyasyon dalgaları, bebeğinizi radyasyona maruz bırakacak kadar yüksek etkiye sebep olmayacaktır. Anne ve bebeğin radyasyon dozları belirlendikten sonra olası riskler için doktorunuzdan veya bir uzmandan destek alabilirsiniz.'
- Ne ifade ediyor?
Bir anne adayı için olası en korkunç senaryo, bebeğinin radyasyondan etkilenmiş olmasıdır. Ancak eğer kendinizi korumayı başarırsanız, uzmanlara göre bebeğiniz güvende olacaktır. Tabii ki etkinin ölçülebilmesi ve olası risklerin belirlenebilmesi için bazı testler gerekecektir ancak tıbbi destek alınabilecek an gelene kadar yapılabilecek en doğru şey annenin,kendisini güvende tutmaya çalışmasıdır. Emzirdiği bir bebeği bulunan anneler için ise emzirmeye devam etmek ve bebeğin beslenmesini sağlamak, radyasyon etkilerinden daha kritik olduğu için devam edilmesi gereken bir işlem olarak belirtiliyor.
14.) İnternette yapmam gerekenlere dair pek çok bilgi gördüm. Gördüğüm adımları takip etmeli miyim?
- Ne söyleyecekler?
'İlk olarak resmi kaynakları kontrol et. İnternette bulunan ve kaynaklarının güvenilir olduğundan emin olunan bazı bilgiler faydalı olacaktır ancak öncelik resmi kaynaklardan gelen bilgilere uymayı gerektirmektedir.'
- Ne ifade ediyor?
Kaosun hakim olduğu böyle durumlarda, yanlış bilgiler oldukça hızlı yayılır. Bu sebeple kaynağına güvenmediğiniz hiçbir bilgiyi takip etmemelisiniz. Radyo, TV ve resmi bilgi sağlayan internet siteleri dışında elde edeceğiniz her bilgi, yanlış olma ihtimaline sahiptir ve risk almak yapmanız gereken son şey. Bu yüzden olabildiğince sakin kalarak yetkililerden gelecek talimatları takip etmek en doğrusu olacaktır.
