Tarihin her sayfası toz tutmuyor! Milat öncesinden günümüze tartışması süren ve gelecekte de sürmeye devam edeceği tahmin edilen ötanazi, gündemin eskimeyen konularının başında geliyor. Kimilerinin hak, kimilerinin cinayet olarak gördüğü; kimilerinin ise hakkında fikir belirtmekten kaçındığı ötanazi çıkmazına birlikte yakından göz atalım.
Ötanazi, Yunanca ''eu'' (iyi) ve ''thanatos’' (ölüm) kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş, ''kolay yollu ölüm'' anlamı taşıyan bir kelime. İngilizce’de ''mercy killing'' olarak da anılan ötanazi; iyileştirmesi güç veya imkansız hastalıklarla boğuşan, çaresiz ve acı içinde kimselerin (ve hayvanların) yaşamını rıza dahilinde sonlandırma yöntemi olarak tanımlanabilir.
Ötanazinin tarihi hangi döneme dayanıyor?
Ötanaziye yönelik fikir çarpışmalarının yalnızca günümüze özel olduğunu sananlar yanılıyor. Günümüz çekişmelerinin zeminini MÖ 5. yüzyıldan başlayarak süregelmiş çeşitli görüşler, kelimeye yüklenen farklı anlamlar oluşturuyor:
Hipokrat Yemini’nin ''İsteyen hiç kimseye öldürücü bir eczayı ne vereceğim ne de bunu tavsiye edeceğim; benzer şekilde, bir gebe kadına çocuk düşürmesi için ilaç vermeyeceğim.'' maddesiyle çelişmesine karşın ötanazinin Antik Yunan ve Roma’da kullanıldığı biliniyor. Tarihsel açıdan bu durum, bahsi geçen dönemlerde bireysel yaşamın değerine günümüzde olduğu gibi inanılmamasıyla açıklanıyor. Bu nedenle yine aynı dönemlerde ötanazinin yanı sıra yeni doğan öldürme, kürtaj ve intihar gibi konularda da toleranslı yaklaşımlar olduğu söyleniyor.
Plato, Epikür, Tacitus, Cratinus, Menander gibi tarihin önemli isimlerinin bugünün kullanım şeklinin aksine ötanaziyi '‘yaşama güzel veda'' veya '‘huzurlu ölüm’' anlamında kullandıkları biliniyor.
Romalı Tarihçi ve Yazar Suetonius, Roma’nın ilk İmparatoru Ceaser Augustus’un eşinin kollarında gerçekleşen ölümünü hızlı, acısız ve tam da imparatorun yaşarken dilediği tarzda bir ötanazi olarak tanımlıyor. Böylece Suetonius, kolayca gerçekleşmiş olan ölümün yönteminin değil, bizzat kendisinin bir ötanazi olduğu inancını öne sürmüş oluyor.
Ötanazi çeşitlendirilebilir mi?
Antik çağlardan bu yana varlığını sürdüren ötanazinin üç farklı sınıflandırması ve iki farklı prosedürü mevcut:
Ötanazi sınıflandırmaları
- Gönüllü Ötanazi: Kişinin kendisine ötanazi uygulanması için bizzat rıza beyan etmesidir.
- Gönülsüz Ötanazi: Kişinin kendisine ötanazi uygulanması için rıza beyan edemeyecek durumda olmasına bağlı olarak bir yakınının rızasıyla ötanazi uygulamasına tabi tutulmasıdır.
- İstem Dışı Ötanazi: Kişinin bilgilendirilebilecek ve rızasını beyan edebilecek durumda olmasına karşın bu yollara başvurulmadan ötanazi uygulamasının gerçekleştirilmesidir. İstem dışı ötanazi cinayetle eş değer tutulmaktadır.
Ötanazi prosedürleri
- Aktif Ötanazi: Öldürücü maddeler kullanılarak kişinin yaşamına son vermektir. Dışarıdan öldürücü madde enjeksiyonu içerdiğinden en çok tartışılan ve en kabul görmeyen ötanazi prosedürüdür.
- Pasif Ötanazi: Yaşam devamlılığı için hali hazırda kullanılan cihaz, ilaç gibi tedavilerin kesilmesidir.
Ötanazi hangi ülkelerde yasal?
Bitmek bilmeyen tartışmalar bir yana; ötanazinin yasal olduğu ülkeler de elbette mevcut. Avrupa’da dört ülkede ötanazi uygulanıyor. Bu ülkeler: Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve son olarak İspanya. Rotamızı Kanada, Avustralya, Kolombiya ve Amerika’ya çevirdiğimizde ise Kanada, Avustralya ve Kolombiya’nın tamamında; Amerika’nın ise Washington, Vermond, Oregon, Montana eyaletlerinde aktif ötanazinin uygulanabildiğini görüyoruz.
Ötanazi Türkiye'de yasal mı?
Türkiye’de ötanazi yasal değil; ancak söz konusu pasif ötanazi olduğunda özellikle tıp ve hukuk dünyasında bazı soru işaretleri olduğu aşikar. Hastanın tedaviyi reddetme hakkına sahip olması ve bu hakkı kullanması, kimileri tarafından pasif ötanaziye eş değer görülüyor ve bu durum; var olan tartışmalara pasif ötanazinin yasal olmamasının anlaşılmaz olduğu tartışmasını da eklemiş oluyor.
Dünya genelinde ötanazi tartışmalarında gelinen nokta
İster yasallaşmış olsun, ister olmasın ötanazi tartışmaları hala tüm hızıyla sürüyor; ancak özellikle yasallaştırmanın gerçekleşmediği ülkelerde durum daha farklı boyutlara taşınabiliyor. Geçtiğimiz günlerde İtalyan influencer Chiara Ferragni ve rap yıldızı eşi Fedez, İtalya’da ötanazinin yasallaştırılması için harekete geçtiklerini resmen duyurdu. İkili, Associazione Luca Coscioni (Luca Coscioni Derneği) tarafından desteklenen ''Yasal Ötanazi Referandumu'' (Referandum Eutanasia Legale) için gerekli 500.000 imzayı toplamakta oldukça kararlı.
Ünlü çift, milyonu aşkın takipçiye sahip sosyal medya hesaplarında yaptıkları düzenli paylaşımlarla ötanazinin hem ülkeleri hem de acı çeken hastalar için büyük bir adım olacağına inandıklarını dile getirip herkesi konuya dair bilinçlenmeye ve gerekeni yapmaya davet ediyor.
Kitleleri etkileme gücü yüksek isimlerin ülkeye yön verebilecek ve toplum nezdinde hassasiyeti yüksek bu gibi kampanyalara dahil olması ülkelerin kendisini, diğer ülkelerin benzer mevzulara tutum ve davranışını etkileyebilecek mi yoksa bu dahiliyet yalnızca bir başka tartışmanın kapılarını mı aralıyor olacak? Cevabı zaman gösterecek…
