Reçetesiz ilaçların etkisi altındayken insanların davranışlarındaki değişiklikleri değerlendiren 2020 tarihli bir araştırmaya göre Tylenol ve Panadol markaları altında satılan, ‘parasetamol’ adıyla da bilinen dünyanın en yaygın kullanılan ilaç etken maddelerinden asetaminofen, insanları sakıncalı davranışlar sergilemeye teşvik ediyor olabilir.
Ohio Eyalet Üniversitesi'nden sinirbilimci Baldwin Way, "Asetaminofen, riskli aktiviteleri düşündüklerinde insanlara daha az olumsuz duygu hissettiriyor- korku hissetmiyorlar" diyor ve ABD nüfusunun yaklaşık yüzde 25’inin her hafta asetaminofen almasıyla, risk algılamasının azalması ve risk almadaki artışın, toplum üzerinde önemli etkilere sahip olabileceğini belirtiyor. Araştırmaya göre, ağrı kesici etken maddesi olarak kullanılan asetaminofen aynı zamanda psikolojiye de etki ederek insanların incinmiş duygulara karşı duyarlılığını ve empati hissini köreltiyor.
Asetaminofen içeren ilaçları kullananlar, kullanmayanlara göre daha az endişe ve kaygı duyuyor
500'den fazla üniversite öğrencisinin katılımcı olarak yer aldığı deneylerde Way ve ekibi, katılımcılara rastgele bir şekilde verilen önerilen yetişkin dozu olan 1000 mg'lık tek bir asetaminofen dozunun, bir kontrol grubuna rastgele verilen plasebolara kıyasla risk alma davranışlarını nasıl etkilediğini ölçtü. Her bir deneyde, katılımcılardan bir bilgisayar ekranındaki şişirilmemiş bir balonu bir pompayla şişirmeleri istendi ve her bir pompada katılımcılar hayali para kazandı. Görevleri balonu mümkün olduğunca şişirerek olabildiğince çok hayali para kazanmak olan katılımcıların yapmaması gereken tek şey ise balonun patlamadığından emin olmaktı; çünkü balonun patlaması demek, kazandıkları tüm paranın da yok olması anlamına geliyordu.
Sonuçlar, asetaminofen alan öğrencilerin, daha temkinli olan plasebo grubuna göre deney sırasında önemli ölçüde daha fazla risk aldıklarını gösterdi. Genel olarak, asetaminofen kullananlar balonlarını gerekenden daha fazla şişirdi ve patlattı. Bununla ilgili olarak Way, “Riskten kaçınan birisiyseniz, birkaç kez pompalar ve sonra paranızı alıp gidersiniz çünkü balonu patlatıp bütün paranızı kaybetmek istemezsiniz. Ancak asetaminofen kullananların balon büyüdükçe, balonun ne kadar büyüdüğü ve patlama olasılığı konusunda daha az endişe ve olumsuz duygu hissettiklerine inanıyoruz. “ şeklinde konuştu.
Bu deneye ek olarak, katılımcılar anketler doldurarak bir spor etkinliğinde bir günlük gelir üzerine bahse girmek, yüksek bir köprüden bungee jumping yapmak veya emniyet kemeri olmayan bir araba kullanmak gibi çeşitli varsayımsal senaryolarda algıladıkları risk seviyesini derecelendirdiler. Anketlerin birinde asetaminofen tüketiminin kontrol grubuna kıyasla algılanan riski azalttığı görülürken; benzer başka bir ankette aynı etki gözlenmedi.
Ekip, bu konu üzerine daha fazla araştırma yapılması gerektiği kanaatinde
Genel olarak bakacak olursak, çeşitli testlerdeki ortalama sonuçlara dayanarak, gözlemlenen etki hafif olsa bile, asetaminofen almakla daha fazla risk almak arasında önemli bir ilişki olduğu sonucuna varılabilir. Bununla birlikte araştırmayı yapan ekip, ilacın risk alma üzerindeki belirgin etkilerinin, azaltılmış kaygı gibi diğer psikolojik süreçler aracılığıyla da açıklanabileceği fikrini de kabul ediyor. ”Balon boyutu büyüdükçe plasebo etkisindekiler potansiyel bir patlama hakkında artan miktarda endişe hissediyor olabilir" diyen ekip bu durumu, "Endişe çok arttığında, denemeyi sonlandırıyorlar. Asetaminofen bu endişeyi azaltabilir, böylece daha fazla risk alınmasına yol açabilir." şeklinde açıklıyor.
Bu fenomen için bu tür psikolojik alternatif açıklamaların araştırılmasının yanı sıra, asetaminofenin bu gibi durumlarda insanların seçimleri üzerindeki etkilerinden sorumlu biyolojik mekanizmaların araştırılmasının gelecekteki araştırmalarda ele alınması gerektiğine dikkat çeken ekip, “Asetaminofen ve diğer reçetesiz satılan ilaçların yaptığımız seçimler ve aldığımız riskler üzerindeki etkileri hakkında gerçekten daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var." diye de belirtiyor.
