Yeni nesil bilmez, eskiden pikap vardı. Pikabın çaldığı plak kasede, kaset CD’ye, CD MP3 formatına ve son olarak da bugün hepimizin severek kullandığı dijital müzik platformlarına dönüştü. Fakat gariptir, yüz yıldan önce icat edilen müzik çalma ve ses kaydetme aracı olan pikap son yıllarda yeniden popüler oldu. Bugün herhangi bir müzik mağazasına gittiğiniz zaman en yeni albümlerin bile plak versiyonlarıyla karşılaşmanız mümkün.
Pikap nasıl yeniden popüler oldu sorusunun yanıtı elbette başka bir yazının konusu. Bu yazımızda pikabın icat edilme sürecine bakacağız. Çünkü tüm icatlar gibi pikap da yalnızca tek bir kişi tarafından icat edilmedi. Pek çok önemli ismin küçük dokunuşlarıyla yıllar içinde bugün bildiğimiz halini aldı ve bir dönemin müzik deneyiminin başrolü oldu. Gelin pikap nedir, ne zaman icat edildi yakından bakalım.
Bilmeyenler için pikap nedir, ne işe yarar?
Pikap, plak üzerine girintiler ve çıkıntılar olarak kaydedilmiş fiziksel ses verisini iğnesi sayesinde okuyarak müziğe dönüştüren analog bir müzik çalma ve kaydetme aracıdır. Pikap üzerine plak yerleştirilir, dahili motor tablayı döndürür, üzerine iğne yerleştirilir ve plak üzerine kaydedilmiş olan müzik çalmaya başlar. Pikap ile benzer bir yöntem kullanılarak ses kaydı yapmak da mümkündür.
Pikap ne zaman icat edildi?
Pikap değil ama onun atası olan fonatograf ilk kez 1857 yılında Edouard-Leon Scott de Martinville tarafından Fransa’da icat edildi. Fonatograf tam olarak ses kaydı yapmıyor, havadaki gürültüyü kağıda yazıyordu. Ancak kaydettiği sesi tekrar çalamadığı için yalnızca bilimsel çalışmalar sırasında laboratuvar ortamında kullanıldı.
Thomas Edison fonografı icat ediyor:
Bugün bile kullanmakta olduğumuz sayısız cihazın mucidi olan Graham Bell pikap konusuna da el atıyor ve 1877 yılında fonograf isimli bir cihaz icat ediyor. Bu cihaz fonatografa benziyor ancak ondan farklı olarak kaydettiği ses için bir çıkış üretebiliyor yani kaydettiği sesi çalabiliyordu.
Thomas Edison’un fonografı sesi karton bir ruloya sarılmış olan folyoya iğne aracılığıyla yazıyordu. Kaydetme işlemi rulonun elle çevrilmesi ile yapılıyordu ve daha sonra yine elle döndürülerek kaydedilen ses çalınabiliyordu. Ancak pek de kullanışlı bir cihaz olmadığı için Edison bu icadı üzerinde pek durmadı. Bilirsiniz kendisi satamadığı hiçbir icat üzerinde çalışmaz.
Pikaba Graham Bell dokunuşu:
Telefonu icat eden kişi olarak tanıdığımız Alexander Graham Bell, Thomas Edison’un fonografını geliştirdi. Erimiş metal, su ve balmumu gibi pek çok farklı malzeme deneyerek son olarak balmumunda karar kıldı ve ses kaydı yapılan folyoda balmumu kullandı.
O dönem Volta Associates ile birlikte çalışan Graham Bell’in bu küçük dokunuşu sayesinde kaydedilen sesin kalitesi arttı, çok daha uzun süre kayıt yapma imkanı ortaya çıktı, kayıt birden çok kez oynatılabilir hale geldi ve ses kayıt işlemi çok daha güvenilir oldu. Güzel bir hamle gibi görünse bile yine de bildiğimiz pikap tam olarak ortaya çıkmamıştı.
Emile Berliner gramofonu icat ediyor:
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan bir Alman olan Emile Berliner, Edison ve Bell tarafından geliştirilen tüm bu cihazlar üzerinde yaptığı çalışmalar sonucu pikabın bir önceki hali olan gramafonu icat etti. Emile Berliner’in gramafonu ile birlikte ses kayıt ve ses çalma sistemleri yeni bir döneme girdi.
Emile Berliner sesi rulo üzerine değil, 20 - 30 cm boyutlarında disklerin üzerine kaydetti. Elektrokaplama adı verilen bir teknik ile ses dalgalarını dışa doğru kaydetti. Bu teknik sayesinde disk üzerine yapılan kayıtlar çoğaltılabiliyordu. Böylece gramafon ticari bir ürün haline gelerek insanların evlerine kadar girebildi.
Bu noktada bir parantez açıp Eldridge R. Johnson ismini anmadan olmaz. Johnson, Berliner tarafından geliştirilen kayıt disklerinin çok daha kaliteli bir sese sahip olması için önemli çalışmalar yapmıştır. Ses kaydı sırasında oluşan cızırtıları neredeyse tamamen ortadan kaldırmıştır. Kurmuş olduğu Victor Talking Machine Company isimli şirket bugün hala plak üretimi yapmaktadır.
Pikap yaygınlaşıyor:
Gramafonun pikaba dönüşmesi sırasında bir ara geçiş dönemi bulunmuyor. Ürün ticari hale gelince tasarım çok daha kompakt hale getirildi ve bildiğimiz pikap doğdu. Pikap ile radyo benzer dönemde yaygınlaşsalar da birbirlerine rakip olmadılar, aksine radyolarda bile hem kayıt hem de ses çalma işlemleri için pikap kullanıldı.
1930 ve 1940 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere pikap, dünyanın dört bir noktasında tanınır hale geldi. İkinci Dünya Savaşı sırasında insanlar müzik dinlemek yerine daha çok radyo ve televizyon üzerinde haberleri takip etmeyi seçtikleri için bir süre pikaplar unutuldu. Ancak pikap, zamanı gelince gümbür gümbür geri döndü.
Pikap altın çağını yaşıyor:
1960’lı ve 1970’li yıllar tüm dünyada gençlik hareketlerinin zirve yaptığı dönemdir. Gençler artık savaşmak değil, müzik dinlemek istiyorlardı ve öyle de oldu. Bu dönemde pikap ve plak satışı tüm dünyada zirveyi gördü. Hatta o dönem gençlerin ilgisini çekmek için pek çok farklı tasarıma sahip pikap da satışa sunulmuştur.
Bu yıllarda pikapların popüler hale gelmesinin diğer bir nedeni de ses teknolojilerinin gelişmiş olmasıdır. Bu dönemde pikaplar artık stereo ses verebiliyorlardı. Vinil yani PVC malzemeden yapılan bugün 45’lik olarak adlandırdığımız plaklar ortaya çıkmıştı. Bu plaklar 23 dakikalık uzun ses kayıtlarını yüksek kalitede sunuyorlardı. Hatta surround ses sisteminin temeli olan üç kanallı kayıt da bu dönemde bulunmuştu.
1980’lere ve 1990’lara geldiğimiz zaman bazı DJ’ler plakları kayıt ve çalma sırasında parmaklarıyla ileri geri oynatmaya başladılar. Scratch adı verilen bu hareketler hepimizin bildiği gibi rap müziğe bambaşka ritimler kazandırdı. Bu ritim, rap müzik başta olmak üzere pek çok yeni müzik türüne de ilham verdi.
Pikapların unutuluşu ve yeniden yükselişi:
Bir dönem müzikseverlerin bir numaralı tercihi olan pikap, 1980’li yıllarda giderek popülaritesini yitirdi. Zaman içinde yerini kasetlere ve CD’lere bıraktı. 21. yüzyıla geldiğimizde ise müzik dinlemenin sayısız yolu daha ortaya çıkınca pikap, geçmişin tozlu sayfalarındaki yerini aldı.
Fakat pikap, çok uzun süre o tozlu sayfalarda kalmadı. Nasıl olduğu bilinmeyen bir şekilde başlayan vintage akımından o da etkilendi ve yeniden evlerimizin baş köşesindeki yerini aldı. Bugün en popüler zincir müzik marketlere gittiğinizde bile karşınıza hem eski hem de yeni albümlerin yeni basım ya da eski plakları çıkıyor.
Uzun yıllar boyunca müzikseverlerin en iyi dostu olan ve yakın zamanda yeniden popüler hale gelen pikap nedir, ne zaman icat edildi gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bu cihaz hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Pikap dinliyor musunuz? Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
