Öncelikle belirtmeliyiz ki bu yazıda herhangi bir yaşam tarzını övmüyor ya da yermiyoruz. İnsanlığın ayrılmaz bir parçası olan cinsellik konusunda en dikkat edilmesi gereken noktalar olan doğum kontrol ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma için tarih boyunca kullanılmış bir araç olan prezervatifi inceleyeceğiz. Prezervatif ile korunma yöntemi son yıllarda popüler olmuş gibi görünse de aslında geçmişi, insanlık tarihi ile aynı yaşta.
İnsanlar tarih boyunca doğum kontrol ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için farklı yöntemler denediler. Bu yöntemler her zaman tek bir noktada birleşti, prezervatif. Çünkü gerçek anlamda hem doğum kontrol sağlayan hem de cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruyan tek araç buydu. Gelin prezervatif nedir, ne zaman icat edildi ve bugün bildiğimiz hale nasıl geldi sorularına biraz yakından bakalım.
Antik çağlarda prezervatif:
Prezervatif ile korunma yöntemi karşımıza Antik Mısır, Yunanistan ve Roma’da bile çıkıyor. Bu dönemde elde edilen kaynaklar doğum kontrol hakkında daha çok üstü kapalı bilgiler vermiş olsalar da milattan sonra 150 yılında Antoninus Liberalis tarafından aktarılan Minos Destanı’nda açıkça keçi mesanesinin prezervatif olarak kullanıldığı görülüyor.
Yaklaşık 5. yüzyıla kadar yani asırlar boyunca insanlar genel olarak hayvan bağırsağı ve benzeri maddeleri prezervatif olarak kullanmışlardır. Gariptir, Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra batıda bu konuda neler olduğu 15. yüzyıla kadar pek bilinmiyor. Doğuya baktığımızda ise Müslüman ve Yahudi erkeklerin doğum kontrol amacıyla penislerini katranla örttüklerini ya da soğan suyuna batırdıklarını görüyoruz. Yine de eldeki veriler çok da açıklayıcı değil.
Frengi hastalığı ortaya çıkıyor:
İnsanlık tarihinin cinsel yolla bulaşan hastalıkları arasında en öldürücü olanlarından biri olan frengi, 15. yüzyılın sonunda Fransız askerlerde ortaya çıktı. Avrupa’da yayılan frengi, daha sonra Çin’e de sıçradı ve ülkenin en büyük yerleşim yerlerini bile yok edecek kadar güçlü bir etki bıraktı. Bu dönemde Çinliler, ipek kağıttan ya da kuzu bağırsağından yapılmış prezervatifler kullanmaya başladılar.
İtalya’da 16. yüzyılda Gabriele Falloppio ilk kez resmen bir prezervatif tarifi yayımladı. Buna göre keten kılıflar kimyasal bir solüsyona batırılıyor ve kuruduktan sonra cinsel ilişki sırasında erkek tarafından kullanılıyordu. Bu dönemde böyle bir tarifin yapılmasının amacı, Fransız hastalığı olarak adlandırdıkları frengiden korunmaya çalışmaktı.
Rönesans döneminde tüm Avrupa’da penis örtüsü olarak adlandırılan prezervatiflerin kullanımı yaygınlaştı. Prezervatifler, hayvan bağırsağı ve mesanesinden üretiliyordu. Hatta bu ürünlerin ilk kez 13. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülüyor. 1640 yılından kalma bir İngiliz tuvaletinde, Kral 1. Charles’in askerleri tarafından kullanıldığı düşünülen bir prezervatifle karşılaşıyoruz. Çinlilerin kullandığının aksine bu ürün yalnızca penis başını değil, tamamını kaplıyordu.
Kauçuk prezervatif üretimi başlıyor:
18. yüzyılda Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında Amerikalı askerlerin prezervatif kullanımı gösteren bazı belgelerle karşılaşıyoruz. Bu dönemde Avrupa’da prezervatif karşıtı sesler yükseliyordu. Çoğu kişi birkaç yıl önce frengiden ölmek üzere olduklarını unutmuş ve bu ürünün ahlaksızlığa yönelttiğini söylemeye başlamıştı. Ancak yine de Rusya dahil pek çok ülkede cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruması için bu ürün birçok yerde satılıyordu.
19. yüzyılın başında ABD’de gerçek anlamda bir aydınlanma oldu ve doktorlar kapı kapı gezerek insanlara cinsel sağlık konusunda eğitim vermeye başladılar. Çoğu öldürücü olan pek çok cinsel yolla bulaşan hastalıktan korunmanın en etkili yöntemi olarak görülen prezervatif konusunda bir atılım da Charles Goodyear’ın kauçuğun patentini almasıyla yapıldı.
1855 yılında ilk kauçuk prezervatif üretildi. Ancak bu ürün yalnızca penisin başına takılıyor ve ortada bir seri üretim ürünü olmadığı için herkes kendi bedenine uygun bir sipariş vermek zorunda kalıyordu. Tekrar tekrar kullanılan bu ürünler, günümüzdeki kadar hijyenik olmasa da yine uzun yıllar insanlar tarafında kullanıldı.
Birinci Dünya Savaşı’nın önemli aktörü prezervatif:
Birinci Dünya Savaşı’na kadar olan dönem biraz gariptir. Bir yandan ABD Federal Yasa ile doğum kontrol yöntemlerinin tanıtılmasını engelliyor, bir yandan prezervatif fabrikaları seri üretim yapmaya hazırlanıyor, diğer yandan ise ABD Ordusu’nda 400 bin askerin frengi ve bel soğukluğu taşıdığı ortaya çıkıyordu. Hatta bir dönem eczanelerde prezervatif satışı bile yasaklandı.
Neyse ki aklı selim bazı insanlar Birinci Dünya Savaşı sırasında askerlerin dünyanın dört bir köşesine yayıldıklarını, buralarda genel olarak bölgedeki hayat kadınlarıyla birlikte olduklarını ve cinsel yolla bulaşan hastalık kapmaya ne kadar yatkın olduklarını fark etti de en azından askerlerin prezervatif kullanmasına izin verildi.
Bu dönemde ABD, prezervatifi hastalıktan koruyan bir tür ilaç olarak gördü. Bazı Avrupa ülkeleri ise azalan nüfusu bahane göstererek her türlü doğum kontrol yöntemini yasaklama yolunu seçti. Psikanalizin babası Sigmund Freud, cinsel hazzı azalttığı için bu ürüne karşıydı. Ahlaki ve dini sebeplerle bu ürüne karşı çıkanların sayısı da hiç az değildi ama geliyordu gelmekte olan.
Lateks prezervatif ve İkinci Dünya Savaşı:
Bugün kullanılan prezervatiflerin de ana maddesi olan lateks ile prezervatif üretimi ilk kez 1929 yılında başladı. İlk Durex fabrikası bu dönemde açıldı. Lateks prezervatiflerin üretim sürecinin hızlandırılması için ilk otomasyon denemeleri yapıldı. Tam otomasyona 1950 yılında geçilse de ilk süreç bile seri üretim için oldukça başarılı bir model sundu.
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan Büyük Buhran dönemi, prezervatif satışlarını arttırdı. Uzmanlara göre halk, çocuk yaparak daha büyük bir maddi zorluğun içine düşmek yerine prezervatif kullanmayı tercih etti. Elbette yine bu dönemde kilise ve devlet başta olmak üzere pek çok kurumun doğum kontrol yöntemlerine karşı çıktığını ve yasaklar koymaya çalıştığını söylemeye gerek yok.
Derken İkinci Dünya Savaşı başladı. Diktatörlükle yönetilen İtalya ve Almanya doğum kontrolü yasaklamış olsa da bu dönem Almanya’da yılda 72 milyon prezervatif kullanıldığı biliniyor. 1970’li yıllara kadar tüm dünyada prezervatif konusunda bazı tavizler verildi ve kullanımına karşı çıkarılmış olan yasakların çoğu kaldırıldı.
AIDS ve günümüzde prezervatif kullanımı:
Yasakların kaldırılması ile beraber prezervatif üretimine bir standart getirildi. Kullanılan ürünlerin tam anlamıyla hem cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruması hem de doğum kontrol yapması sağlandı. Fakat prezervatif kullanımı yine de yeterince yaygın değildi, dünyanın korktuğu başına geldi ve frengiden sonra en korkutucu cinsel yolla bulaşan hastalık olan AIDS ortaya çıktı.
İlk kez 1981 yılında New York Times gazetesindeki bir haberde karşımıza çıkan AIDS, tüm dünyada hızla yayıldı. Bunun üzerine etkili bir prezervatif kampanyası başlatıldı. İnsanların bu hastalıktan korunmasının tek yolunun prezervatif kullanmak olduğu anlatıldı ve pek çok kesime ücretsiz olarak dağıtıldı. 1990’lı yıllarda doğum kontrol hapının ortaya çıkması doğum kontrol yöntemi tercihlerini değiştirmiş olsa da yine de hala cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için en etkili yöntem prezervatiftir.
Günümüz modern toplumunda artık insanlar daha bilinçli. Prezervatiflerin daha hijyenik ve ulaşılabilir olması nedeniyle modern toplumlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklar kontrol edilebiliyor. Ancak Afrika gibi üçüncü dünya ülkelerinde hala bu bilinç ve maddi yeterlilik olmadığı için binlerce insan AIDS yüzünden ölmeye devam ediyor. 2015 yılında yapılan çalışmaya göre dünyada hala milyarlarca prezervatif kullanmayan ve bu nedenle hastalık yayan insan var.
İnsanlığın ilk günlerinden beri bizimle olan prezervatifin kullanılmaması nedeniyle dünya çapında binlerce istenmeyen gebelik yaşanıyor ve cinsel yolla bulaşan farklı hastalıklar yayılıyor. Herkesin yaşam tarzı kendine özeldir ama ne kendinizi ne de başkalarını riske atmayın, korunun.
