İnsanlık var olduğu günden beri hem kendisini hem de içinde bulunduğu çevreyi anlamaya çalışmış ve bu çabanın sonunda bilimi ortaya çıkarmıştır. İnsan zihnini ve davranışlarını inceleyen bilim olan psikoloji, yüzlerce yıldır insanı anlamak için çalışmalar yapıyor. Bu çalışmalar kapsamında insan davranışlarını değerlendirmek için kullanılan bazı psikolojik testler var. Ancak bu testler biraz tartışmalı.
Psikolojik testler sonucunda elde edilen veriler ışığında elbette insan davranışları hakkında bazı değerlendirmeler yapılabilir. Ancak unutmayın, insan benzersiz bir canlıdır ve bu nedenle basit birkaç test ile çözülemez. İşte tartışma yaratan nokta da budur. Yine de söz konusu testler temel bir değerlendirme için basamak olabilirler. Gelin psikolojik testler nedir, özellikleri nedir, psikolojik test türleri nelerdir yakından bakalım.
Psikolojik testler nedir? Özellikleri ve türleri:
Psikolojik test nedir?
Psikoloji alanında uzman bilim insanlarının, insan davranışlarını ve insan zihnini değerlendirmek amacıyla yaptıkları sözlü ya da yazılı testler psikolojik test olarak adlandırılır. Psikolojik testlerin amacı insanları sınıflandırmak değil, aksine onların sınıflandırılmasına engel olan bireysel davranış ve düşüncelerini değerlendirerek anlamlandırmaya çalışmaktır.
Bu noktada bir parantez açmak ve konu hakkındaki tartışmalardan bahsetmek gerekiyor. Psikolojik testler sabittir ve her insana aynı test uygulanır. Fakat her insan benzersizdir ve tek bir test üzerinden davranışlarının değerlendirilmesi doğru değildir. Bu şekilde düşünen sayısız uzman, psikolojik testlerin modası geçmiş birer çalışma olduklarını söylerler. Yine de günümüzde hala psikolojik testler üzerinden değerlendirmeler yapılmaktadır.
Psikolojik testlerin özellikleri:
- Güvenilirlik
- Geçerlilik
- Objektiktiflik
- Standardizasyon
Listelediğimiz dört temel özellik, bir psikolojik testin olmaz olmaz özellikleridir. Psikolojik test, ne zaman yapılırsa yapılsın aynı sonucu vermeli ve böylece güvenilir olmalıdır. Psikolojik test hangi konuyu değerlendirmek üzere geliştirildiyse o konu hakkında sonuçlar vermeli yani geçerli olmalıdır.
Psikolojik testin değerlendirmesi, puanlaması, puanlamanın yorumlanması ve testin yönetimi ön yargıdan uzak yani objektif olmalıdır. Psikolojik testin yeri, kullanılan materyal, zaman ve çevre önceden belirlenmiş standart kurallara sahip olmalıdır.
Uzmanların uyguladığı psikolojik testler:
- Zeka testleri
- Kişilik testleri
- Yetenek testleri
- Hız ve güç testleri
- Duygusal zeka testleri
- Nöropsikolojik testler
- Bireysel ve grup testleri
- Deneme ve amaç testleri
Zeka testleri:
Hangi öğrencilerinin özel yardıma ihtiyacı olduğunu anlayabilmek için ilk zeka testini geliştiren kişi Fransız Alfred Binet’dir. Bu testte bazı öğrencilerin, normal öğrencilerin çözemeyeceği kadar zor soruları kolayca çözdüklerini fark etti. Konu üzerinden çok boyutlu düşünen Binet, zeka değerlendirmesi sırasında pek çok farklı faktörün etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Alfred Binet tarafından oluşturulan bu zeka testi, Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalar sonucu daha da geliştirilmiş ve ortaya Stanford - Binet testi çıkmıştır. Zaman içinde zeka testleri özelleşerek farklı insan gruplarına farklı şekilde uygulanan testler ve değerlendirmelerde kullanılan bazı ölçekler bulunmuştur. En çok uygulanan zeka testlerinden bazıları şunlardır;
- Wechsler Bireysel Başarı Testi
- Woodcock Johnson III Bilişsel Yetersizlik Testleri
- Wechsler Yetişkin Zeka Ölçeği
- Stanford-Binet Zeka Ölçeği
- Peabody Bireysel Başarı Testi
- Evrensel Sözsüz Zeka
- Diferansiyel Yetenek Ölçekleri
Kişilik testleri:
Kişilik testleri insan davranışlarını, duyguları, çevresel özellikleri, tutumları ve klinik rahatsızlıkları değerlendirmek üzere uygulanan bir psikolojik test türüdür. Kişilik testleri genel olarak bir değişkeni ölçmek ya da iki farklı değişkeni karşılaştırmak üzere uygulanır.
En sık uygulanan kişilik testleri arasında projektif değerlendirme önde gelmektedir. Tematik Algılama Testi ve Rorschach Inkblot testi en yaygın uygulanan projektif testler arasındadır. Bu testlerde resimler kullanılarak kişinin gizli duyguları ve altta yatan düşünceleri açığa çıkarılarak belirli uyaranlara nasıl tepki vereceği gözlemlenir.
Yetenek testleri:
Her insanın kendine özel benzersiz yetenekleri vardır ve bu yetenekleri ortaya çıkarmak için yetenek testleri uygulanır. Yetenek testlerinin temel amacı, kişinin özel bir konuda becerisi olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Uygulanan testin sonucu genel bir yeteneğe değil, belirli bir konu hakkındaki yeteneğe odaklanır. Yönetim Kabul Testi, Lisansüstü Kayıt Sınavı, Scholastic Assessment Test yetenek testlerine örnektir.
Hız ve güç testleri:
Hız ve güç testleri yetenek testlerine benzer ancak bu testler sonucundaki performans değerlendirmesi, kişinin becerisinin zaman karşısındaki gücüne göre yapılır. Bir kişi, söz konusu becerisini geniş bir zaman aralığında rahatlıkla gösteriyor olabilir. Ancak süre sınırlaması olduğu zaman becerisinin gerçek gücü ortaya çıkar ve değerlendirme, bu performans üzerinden yapılır.
Duygusal zeka testleri:
Son yıllarda biliyoruz ki duygusal zeka, kişi için en az zeka kadar önemli bir beceri. Evet, duygusal zeka bir beceridir ve geliştirilebilir. Bu nedenle kişiler üzerinde duygusal zeka testleri yapılarak değerlendirilir. Sürekli bir dalgalanma ve değişme eğilimi gösteren duygusal zeka, yapılan bu testlerin değerlendirmeleri sonucunda kontrol altına alınarak geliştirilebilir.
Nöropsikolojik testler:
İnsan zihni ve davranışlarını etkileyen en önemli faktörlerden biri de beynimizdeki nörolojik yapılardır. Alzheimer, beyin hasarı, depresyon, anksiyete, duygu bozuklukları gibi durumlarda kişiye nöropsikolojik testler uygulanır. Yapılan testin sonuçları bellek, dil kullanımı, yürütücü işlev, demans, görsel işlev, işitsel işlev gibi farklı faktörler üzerinden değerlendirilir.
Bireysel ve grup testleri:
Bireysel ve grup testleri daha çok sosyal psikoloji disiplininin alanıdır. Genel olarak bir arada olan gruplara ve o grupta bulunan kişilere uygulanır. Purdue Mesleki Başarı Testleri, Uyum Testi ve Harika Personel Testi gibi örnekleri olan bireysel ve grup testlerindeki amaç, bir grup içindeki bireyleri tek tek değerlendirdikten sonra bu kişilerin bir grup olarak nasıl bir arada olduklarını görmektir.
Deneme ve amaç testleri:
Deneme ve amaç testleri, adından da anlaşılacağı üzere belirli bir amaçla başvuru yapmış kişilerin uygun olup olmadığının değerlendirildiği testlerdir. Bu testlerde kişinin zihinsel kabiliyeti sorgulanır. Eğer bu test bir işe alım sürecinde yapılıyorsa soruların tek bir doğru yanıtı vardır. Ancak farklı bir amaçla yapılıyorsa daha çok kişinin muhakeme yeteneği değerlendirilmektedir.
Psikoloji uzmanı bilim insanlarının insan zihnini ve davranışlarını değerlendirmek için yaptıkları psikolojik test nedir, özellikleri nedir, türleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Konu hakkında en doğru ve size özel bilgiyi uzman psikologlardan alabilirsiniz.
