Oyuncaklar genel olarak çocukların eğlenmesi ya da zeka gelişimlerine yardımcı olması için kullanılır. Bu çoğu zaman doğru olsa bile son zamanlarda çıkan oyuncakların büyük bir kısmının aslında yetişkinlere yönelik olduğu dikkatinizi çekmiştir. Üstelik bunlar yalnızca eğlence amaçlı değil, koca koca adamların bulmaca çözme yeteneğini geliştirme amaçlıdır. Tüm bunların atası ise rubik küp oyuncağıdır.
Yaşınız kaç olursa olsun eminiz elinize bir kez olsun rubik küp aldınız ve büyük ihtimalle de bu ne ya deyip bir kenara attınız. Haklısınız çünkü bir rubik küpü çözmek için kullanılacak sayısız kombinasyon var ve deneye yanıla yapmak yüzyıllar sürebilir. Tabii bu noktada bilim devreye giriyor ve bazı çözüm algoritmaları sunuyor. Gelin önce rubik küp oyuncağının ortaya çıkış hikayesine bakalım ve daha sonra da rubik küp nasıl yapılır sorusunun yanıtı ile en etkili çözüm yöntemlerinden birini görelim.
Şöyle bir tarihe bakalım; Rubik küp ne zaman icat edildi?
Erno Rubik isimli Macar bir heykeltıraş, derslerine gelen öğrencilerin üç boyutlu nesneler arasında bir türlü ilişki kuramadıklarını fark etti. Birkaç küçük küp ve biraz mıknatıs kullanarak eline oturan bir küp yaptı. Fakat bir sorun vardı, bu küp eski haline zor dönüyordu. İşte o an bunun bir yapboz oyuncağı olduğunu anladı ve 30 Ocak 1975 tarihinde rubik küp patentini aldı.
Elbette rubik küp henüz tamamlanmış değildi. Çünkü Erno Rubik, küp yapımında mıknatıs kullanmıştı ve bu tür bir manyetik alan yapbozun çözümüne hile karışmasına neden oluyordu. 1977 yılına kadar pek çok farklı tasarım yapıldı. En sonunda yalnızca insan zekasına ve el becerisine dayalı bir tasarım, yani bugün bildiğimiz tasarım ortaya çıktı.
Rubik küp 80’lerin dünyasına damga vuruyor:
Erno Rubik, bu küçük oyuncağına sihirli küp adını vermişti. Yerel üretim sürerken Tibor Laczi isimli bir iş insanı bu küpü aldı ve Almanya’nın Nürnberg şehrinde 1979 yılının Şubat ayında yapılan oyuncak fuarında sergiledi. İdeal Toys firması tarafından beğenilen oyuncak hemen seri üretime başladı. Fakat adı artık sihirli küp değil, marka değeri daha yüksek olan rubik küptü.
1979 yılında başlayan seri üretim süreci hızla meyvelerini verdi. 1980 yılında rubik küp, Almanya’da yılın en sevilen oyunu seçildi. Ünü önce İngiltere, Fransa, İsveç gibi Avrupa ülkelerinde hızla yayılan rubik, okyanusu aşıp da Amerika Birleşik Devletleri’ne giriş yaptıktan sonra inanılmaz bir hızla tüm dünya tarafından tanınan bir oyuncak haline geldi.
Rubik küpün yapısını tanıyalım:
Günümüzde artık pek çok farklı versiyonu olsa da orijinal rubik küp, standart olarak da tanımlanır, 3 x 3 x 3 rubik küptür. Toplam 27 küpten oluşur ve bu küçük küpler, büyük küpün üçte biri boyutundadır. Altı yüzün her biri farklı renktedir ve bu yüzlerin merkezi küpün içinde bulunan bir iskelet çekirdeğe bağlıdır. Rubik küp kutudan ilk çıktığı zaman küpün yüzleri kendi renklerindedir. Oyuncu küpü karıştırır ve yeniden eski haline getirmeye çalışır.
Peki bu küçük oyuncağı çözmek neden bu kadar zor?
Standart 3 x 3 x 3 rubik küpü çözmek için (3 8 x 8!)(2 12 x 12!) yani 519024039293878272000 farklı kombinasyon var. Bunları küpün dönüş imkanlarına göre elediğimiz zaman bile elimizde 43252003274489856000 yani 43 kentilyondan fazla kombinasyon kalıyor. 7 milyon insanı bir araya getirip hadi şunu çözelim derseniz yaklaşık 200 yıl sonra belki rubik küp eski haline gelebilir.
Tabi aklı başında hiç kimse böyle bir şeyle uğraşmayacağı için bazı algoritmalar geliştirildi. Ne kadar karışık olursa olsun bir rubik küp en fazla 20 hamlede çözülebilir. Karışık bir rubik küpü en hızlı eski haline getirme rekoru Çinli Yusheng Du’ya aittir. Du, rubik küpü 3.47 saniyede çözmüştür. Du’nun kullandığı algoritma, Dr. Jessica Fridrich tarafından geliştirilmiş olan Fridrich Yöntemidir. Bugün pek çok oyuncu bu algoritmanın benzerlerini kullanmaktadır.
Rubik küp nasıl yapılır? İşte en kolay çözüm yöntemi:
- Adım #1: Bir yüzü üst yüzey kabul edin.
- Adım #2: Ortasındaki rengi tespit edin.
- Adım #3: Ortadakini merkeze alarak bir artı işareti oluşturun.
- Adım #4: Köşeleri düzelterek artı işaretinin rengiyle tüm yüzeyi oluşturun.
- Adım #5: Küpü baş aşağı çevirin.
- Adım #6: Üst yüzeyde yine bir artı oluşturun.
- Adım #7: Sol üst köşede L oluşturmaya çalışın.
- Adım #8: Üst köşeler düzeltin.
- Adım #9: Ardından sağ yüzü tamamlayın.
- Adım #10: Alt yüzü tamamlayın.
- Adım #11: Kalan son köşeleri düzeltin.
- Adım #12: Rubik küp tamamlandı.
Rubik küp nasıl yapılır, nasıl çözülür sorusunun yanıtı olarak uygulayabileceğiniz en basit çözüm yöntemi bu şekilde. Eğer daha önce hiç rubik küp çözmeye çalışmadıysanız çıldırtacak kadar karışık görünebilir ancak acele etmeyin. Rubik küpü elinize alın, iyice tanıyın, sonra da başlayın adım adım ilerlemeye. Merak etmeyin kimse sizden ilk seferde birkaç saniye içinde çözmenizi beklemez. Tabii belki bir dahisinizdir ve ilk seferde olur.
Yahu alt tarafı bir oyuncak, çözsek ne olur çözmesek ne olur?
Aslında pek de haksız sayılmazsınız. Sonuçta bu bir oyuncak ve günlük hayatında matematik kullanmayan ya da problem çözme becerisini sayısal anlamda kullanmayan biri için rubik küp tamamen anlamsızdır. Ancak işin bilimsel, özellikle de matematiksel yönüne baktığımız zaman durum hiç de öyle değil.
Matematik tamamen soyut bir bilimdir. Kağıtlar üzerine bir şeyler yazılır çizilir ve kuantum teorisini ispatlasanız bile ortada elle tutulur bir kanıt olmadığı için açıkçası sıradan bir insanı pek de ilgilendirmez. İşte rubik küp tam da bu noktada devreye giriyor. Soyut bir bilim olan matematiği en basit haliyle elle tutulur bir nesne haline getiriyor.
Rubik küp çözümleri için geliştirilen algoritmalarda grup teorisi ve geometri bir arada kullanılıyor. Dikkat ettiyseniz algoritma dediğimiz kavramı bilgisayarlarda da kullanıyoruz. Şöyle özetleyebiliriz; rubik küp, sayısal değerler kullanarak somut bir sonuç elde edebileceğimizin en basit ve en eğlenceli kanıtıdır.
Dünyanın en popüler yapboz oyuncaklarından bir tanesi olan rubik küp nasıl yapılır, nasıl çözülür sorularını yanıtlayarak tarihinden ve günlük hayatımızdaki yerinden bahsettik. Instagram keşfet sayfasında saatlerinizi harcamak yerine bir rubik küp alıp podcast dinlerken onun üzerinde bir şeyler denemek emin olun beyninizde uykuda olan pek nöronu bir anda harekete geçirecektir.
İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz:
