Sovyetler Birliği’nin 1943’te nükleer teknolojileri geliştirmeye başlamasından bu yana Rusya hükümetleri, erime ve bazı nükleer kazalar hakkında sessiz kalmayı tercih ediyor. Hatta bazı durumlarda 10 yıllar sonra bile bilgiler ortaya çıkmıyor.
Çernobil gibi bazı felaketler nükleer güç ile alakalıyken diğerleri askeri testler ve atom bombalarından oluşuyor. Peki oluşan bu birkaç kazaya dair neler biliniyor?
Çernobil, tüm zamanların en kötü nükleer kazasıydı ancak Sovyet yetkilileri “radyasyon durumunun sabitlenmiş” olduğunu bildirdi
26 Nisan 1986’da Çernobil Nükleer Güç Santrali’ndeki reaktörün çekirdeği açılmış ve havaya radyoaktif materyaller saçmıştı. Zehirli dumanlar bölgedeki bitki örtüsünü ve o zamanlar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan Ukrayna şehri Pripyat’ın yakınlarındaki su kaynağını kirletmişti. Ancak bölgedekilerin bundan haberi yoktu.
Üç günlük sessizlikten sonra Sovyet yetkilileri, kazayı takiben santralin yakınındaki “radyasyon durumunun sabitlendiğini” açıklamıştı. Sivil Havacılık Bakan Yardımcısı Mikhail Timofeev, gazetecilere yaptığı açıklamada “Dedikodular biraz abartılıyor. Bir facia değil. Bir kaza” demişti.
Bugün bilim insanları, on binlerce hatta yüz binlerce insanın Çernobil’den etkilenmiş olabileceğini tahmin ediyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, kazanın sonucu olarak tahmini 4.000 kadar insanın kanser sebebiyle öleceğini söylemiş, Rus yetkililerse ölü sayısının 31’de kaldığını söylemişti.
1957’de Mayak Nükleer Tesisi’ndeki patlamanın detayları on yıllar boyunca ortaya çıkmadı
1957 yılında Rusya’daki Mayak Nükleer Tesisi’ndeki atık tankı patlamış, 2 milyon küri (radyoaktivite birimi) radyoaktif atık havaya saçılmıştı. Patlamada en az 22 köyün radyasyona maruz kalmıştı. Şu an Fukuşima ve Çernobil’den sonra dünyanın en kötü üçüncü nükleer kazası olarak değerlendiriliyor.
1957 yılında yaşanan bu kazanın detaylarına dair, 1992 yılına yani Sovyet Birliği’nin yıkılması ve hükümet kayıtlarının ortaya çıkmasına kadar çok fazla şey bilinmiyordu. 1982 yılına kadar ABD’deki teknik raporlarda bu kazadan “iddia” olarak bahsedilmişti.
Buradaki zehirlenen bölgede 270 bin civarında insanın yaşadığı söyleniyordu ancak kazanın ilk iki yılı içerisinde sadece 11 bin kişi tahliye edildi. 2009 yılında Musluyumovo köyünün yakınındaki insanlar, 1,5 km uzaklıktaki Yew Muslyumovo adındaki yere yerleştirildi. Eski bölgenin büyük bir çoğunluğu yıkıldı, kalıntılar ise kuyulara atılarak gömüldü.
Bilim insanları, 2017 yılında Mayak tesisinin yakınlarında başka bir büyük nükleer salınım olabileceğine dair kanıtlar keşfetti
Temmuz 2019’da “Ring of Five” olarak adlandırılan bir grup bilim insanı, iki yıldan daha kısa bir süre önce gerçekleşmiş, gizli bir nükleer kazaya dair kanıtlar buldu. Sorunun Mayak Nükleer Tesisi olabileceğini söylediler. Yapılan keşifte, Çernobil’den bu yana ilk kez atmosferde rutenyum-106 adı verilen radyoaktif izotop bulundu.
Araştırmanın yazarlarından Georg Steinhauser, tespit ettikleri radyasyon seviyesinin insanların sağlığını mevcut durumda tehlikeye atmadığını ancak radyasyonun toprağa ve suya sızmış olması ihtimaline karşın gıda güvenliğinin gözlemlenmesi gerektiğini söyledi. Rusya, bulgulara karşı bir cevap vermedi.
1954 yılındaki gizli bir nükleer test, 1991 yılına, bir Sovyet gazetesi detayları ortaya çıkartana kadar açıklanmamıştı
1954 yılının Eylül ayında Sovyet ordusu, 45 bin askerin ve binlerce sivilin bulunduğu alanın yaklaşık 3 km ötesinde havada bir atom bombası patlatmıştı. Sovyet gazetesi Pravda, detayları 37 yıl sonra ortaya çıkarmıştı.
O dönem patlamanın gerçekleştiği 160 km’lik alanda bir milyon kadar insan yaşıyordu ancak bu olayın sonucu olarak ortaya çıkan ölümlerin, yaralanmaların ve hastalıkların sayısı bilinmiyor. Bir grup eski asker, kazayı takiben yıllarca radyasyon hastalıklarını deneyimlediklerini söylediler.
Kazanın konu alındığı “Human Nuclear Guinea Pigs” belgeselinin yapımcılarına konuşan bölge sakinleri, birçok kişinin patlamayı izlemek için çatıya çıktığını bazılarının kör olduğunu diğerlerinin ise kansere yakalandığını söyledi.
Bu senenin ağustos ayında meydana gelen gizemli kazada, Rus yetkililer roket test alanında bir yangının meydana geldiğini söyledi ancak günler sonra yedi bilim insanın nükleer patlamada öldüğü öğrenildi
8 Ağustos 2019’da Rusya Savunma Bakanlığı, test alanlarının birinde bir sıvı yakıt motorunun patladığını ve iki bilim insanın öldüğünü açıkladı.
Patlamadan kısa bir süre sonra Severodvinsk şehrindeki yetkililer, bölgedeki radyasyon seviyesine dair kısa bir rapor yayınladılar. Şehrin yakınındaki bölge sakinlerine tahliye edilmeleri söylendi ancak emir, kısa bir süre sonra iptal edildi.
Dünya’nın İlk Yüzen Nükleer Santrali Limana Ulaştı
İki gün sonra Rusya nükleer enerji şirketi Rosatom, kazada radyoaktif materyallerin olduğunu ve yedi kişinin öldüğünü duyurdu. Rus bir yetkili ay sonunda kazanın bir silahın geliştirme aşamasıyla bağlantılı olduğunu söyledi.
