Amerikan otomobilleri klasiktir, Alman otomobilleri güçlüdür, Japon otomobilleri kullanışlıdır ama bir de milyonlarca sürücünün gönlünü kazanan İsveç otomobili Saab modelleri vardır. Gerçek otomobilseverler Saab modellerini hatırlayacaktır. İsveçli bir uçak üretim şirketi tarafından geliştirilen ve piyasaya sunulan bu araçların geçmişi İkinci Dünya Savaşı öncesine kadar uzanıyor.
Saab otomobilleri artık üretilmiyor, hatta ikinci el satış pazarlarında bile her zaman karşılaşılan modelleri yok. Yine de bu sıradışı araca gönül vermiş bazı otomobilseverler merak ediyor, Saab otomobillerine ne oldu? Bir dönem dünya otomobil piyasasında fırtınalar estirmiş Saab otomobil modellerinin ortaya çıkış ve ortadan kayboluş hikayesine gelin yakından bakalım ve ilginç detayları görelim.
Uçak mühendisleri tarafından geliştirilen Saab otomobilleri:
Saab, aslında İsveç’te uçak üretim faaliyeti gösteren 1937 yılında kurulmuş bir şirket. Uzun yıllar İsveç Hava Kuvvetleri için uçak üreten Saab, bir zaman sonra üretim hedefini geliştirmiş ve motorlu araçlar üretmeye karar vermiştir. Bu karar sonrası ortaya çıkan ilk otomobil modeli Saab 92 olmuştur.
1949 yılında üretilen bu modele Saab 92 adının verilmesinin nedeni, şirketin bu araçtan önce ürettiği tek motorlu eğitim uçağına Saab 91 adının verilmiş olmasıdır. Yani şirket, otomobil üretimini ayrı bir alan olarak görmemiş ve bu otomobillere tıpkı bir uçak üretiyor hassasiyetiyle yaklaşmıştı.
Saab otomobillerinin öne çıkan noktası da tam olarak bu. Saab otomobillerinin ilk üreticileri, aynı zamanda uçak üretimine de katkı sağlayan mühendisler oldukları için tüm modellerde uçak aerodinamik yapısını esas almışlar ve böylece ortaya hızıyla rüzgarı güvenli bir şekilde delip geçen Saab otomobilleri çıkmıştı.
Saab otomobilleri uzun yıllar otomobil piyasasının tozunu attırdı:
Saab 92, 1950’li yıllarda 200 bin adet satmıştı. Aracın ana iskeleti o kadar güçlüydü ki uzun süre yeni bir model üretilmedi, yalnızca mevcut model üzerinde değişiklikler yapıldı. Saab 93 modelinde silindir sayısı ikiden üçe çıkarıldı. Saab 94 ve Saab 95 modelleri de Saab 92 ile benzer ama gelişmiş özellikler sundular.
1960’lı yıllarda üretilen Saab 96 modeli, Saab şirketinin İsveç dışına gönderdiği ilk modeldi. Toplamda 550 bin adet satılan Saab 96, şirkete büyük kazanç sağlamıştı. 1968 yılında üretilen Saab 99 modeli ise Saab için benzersiz bir dönemin kapılarını açtı çünkü artık Saab 92 tasarımı tamamen kenara bırakılmıştı.
Saab, farklı şirketlerle ortak çalışmalara başlıyor:
Saab ile Scania-Vanis şirketinin birleşmesi sonrası 1973 yılında Saab 99 modeli üzerinde bazı değişiklikler yapıldı. Yıl 1976 olduğunda ise tam 1 milyon Saab otomobil modeli satılmıştı. 1978 yılında yapılan anlaşmaya göre Saab, Fiat şirketi ile birlikte ortak geliştirdiği Saab-Lancia 600 modelini piyasaya sundu.
Saab-Lancia 600 ve Saab 99 modellerinin piyasada yakalamış olduğu başarı sonrası Saab, 1978 yılında Saab 900 modelini piyasaya sürdü. İnanılır gibi değil ama bu modelden tam 1 milyon adet üretilmişti. Saab hayranlarının bu otomobil markasına tutkuyla bağlanmalarının en büyük nedeni Saab 900 modelidir.
Fiat ile yapılan aynı anlaşma gereğince üretilen Saab 6000, Alfa Romeo164, Fiat Croma ve Lancia Thema modellerinin kardeş aracı olarak 1985 piyasaya sunulmuştu. Tüm bu modeller tip 4 şasi kullanmalarıyla öne çıkıyorlardı. Yapılan bu tür çalışmalarla adını tüm dünyaya duyuran Saab, büyük şirketlerin dikkatini çekmeye başladı.
General Motors devreye giriyor:
Amerika Birleşik Devletleri merkezli otomobil devi General Motors, hızlı bir ivme yakalamış olan İsveçli Saab şirketini görmezden gelememiş ve 1989 yılında 50 milyon dolarlık bir yatırım yaparak Saab şirketinin %50’sini satın almıştı. Bu ortaklık sonrası yeni 900 olarak da adlandırılan Saab 900 NG modeli üretildi ancak orijinal Saab 900’ün başarısına yaklaşamadı.
2000 yılına geldiğimizde ise General Motors 125 milyon dolar ödeyerek Saab’ın tüm hisselerini satın aldı ve Saab’ın sahibi oldu. 2003 yılında üretilen 9-3 ve sonrasında üretilen 9-2X ve 9-7X modelleri Saab adı altında piyasaya sunulsalar da sürücülerin sevdiği Saab ile uzaktan yakından ilişkileri yoktu ve başarısız oldular.
ve Saab macerası biter:
General Motors, güzelim Saab arabalarının tasarımını değiştirmeye kalkınca büyük bir başarısızlığa uğradı ve sonunda 2008 yılında şirketi satmaya çalıştı ancak satamadı. Yıllar boyunca General Motors, yan şirketi olan Saab’tan iyice elini ayağını çekti ve şirket giderek maddi zorluklarla boğuşur hale geldi.
2010 yılında Saab, Hollandalı Spyker N.V. şirketine satıldı ancak Spyker N.V. de artık sonu gelmiş Saab’ı kurtaramadı. Son bir çabayla Saab’ı Çinlilere satmaya çalışan şirket, General Motors’un bazı telif haklarının Çinlilerin eline geçmesini kabul etmemesi nedeniyle bu satışı da gerçekleştiremedi.
2012 yılında Çinli ortaklara sahip National Electric Vehicle Sweden şirketi, General Motors lisanslarına dokunmadan elektrikli araba üretmek için Saab’ı satın aldı. Elektrikli araç fikrinden vazgeçip motorlu araç üretmeye karar verdiklerinde ise karşılarına yine lisans sorunları çıktı ve şirket sonunda Saab adını tamamen ortadan kaldırarak 2017 yılında VENS markası ile araç üretmeye başladı. Yani Saab macerası tam olarak bitmiş oldu.
Saab bugün ne yapıyor?
Saab’ın aslında bir otomobil şirketi değil, bir uçak üretim şirketi olduğunu söylemiştik. Yani Saab için otomobil üretmek yalnızca bir yan iş koluydu. Ancak Saab otomobillerinin dünya çapında ün kazanması bu şirkete de yaradı.
İsveçli Saab şirketi bugün başta İsveç hükümeti olmak üzere hala dünyanın farklı noktalarında ürettiği savunma ve güvenlik hizmetlerini sunmaya devam ediyor. Saab otomobilleri ise şirketin geçmişinde ve sürücülerin hatıralarında tatlı bir anı olarak yerini koruyor.
Bir dönem dünya otomobil piyasasında fırtınalar estiren ve milyonlarca sürücünün gönlünü kazanan Saab otomobillerinin ortaya çıkış ve ortadan kayboluş hikayesini anlattık. Şirketler gelir geçer, kubbede kalan hoş bir motor sesi olur.
