İnsanlar sabunun henüz ortaya çıkmadığı zamanlarda, kendini temizlemek için oldukça farklı maddeler kullanırdı. Bunların bir kısmı temizlemelerine katkı sağlarken bir kısmı hiçbir işe yaramazdı.
Gelin, eski uygarlıklarda insanların temizlenmek için neler kullandığına bakalım.
Sabun ortaya çıkmadan önce insanlar için en yaygın temizlik aracı suydu.
Örneğin İndus Vadisi Uygarlığı’nda (MÖ 2600-1900) kullanılan Büyük Hamam, insanların buhar banyosu yaptığı halka açık olan en eski hamamlardan biriydi. Fakat buhar banyoları, hijyen noktasında yeteri kadar etkili değildi.
Mississippi Eyalet Üniversitesi’nde tarih alanında uzman olan Judith Ridner’ın belirttiği gibi, sabun ortaya çıkmadan önce çoğu insan oldukça kötü kokuyordu.
Öte yandan bugün kullanılan sabunlarda çok sayıda farklı bileşenler olsa da sabunun temel formülü, alkali bir bileşik ve yağ asitlerinden oluşur.
Bu basit formül, eski medeniyetlerde kullanılan sabunların da temelini oluşturuyordu.
O dönemde; hayvansal yağlar, bitkiler, kum ve odun külü gibi doğal maddeler, sabun yapımında kullanılıyordu. Ancak bu formülle sabunlar yapılmadan önce örneğin Sümerler, kendini temizlemek için sodyum karbonat ve su kullanırdı.
Mezopotamya’daki Akad’lar ise sabundan önce; çam kozalağı, tamarisk ve hurma gibi bitkilerden elde edilen karışımları hem kişisel temizlik hem de ev temizliğinde kullanırdı.
Mısırlılar da natron, kil ve talk gibi maddeler kullanarak vücut temizliği yaparlardı.
Eski medeniyetlerin oluşturduğu bu karışımlar modern sabunun; yağ, alkali ve aşındırıcı bileşenlerine benziyordu. Bu tür karışımların kullanımı zaman içinde yaygınlaştı ve hatta sabun, Mısır’da banyo ritüellerinin bir parçası olmaya başladı.
Antik Romalılar ve Yunanlılar banyo yaparken biraz daha farklı bir yol izliyorlardı. Onlar suyla yıkandıktan sonra vücutlarına, kokulu zeytinyağı uygulardı. Ayrıca strigil ismi verilen bir aletle, ciltlerindeki kiri kazıyarak temizliyorlardı.
Fakat bu yöntem daha çok kirin üzerini örtmek için kullanılan bir teknikti ve ayrıca o dönemlerde yağlar, bitki özleriyle karıştırılarak parfüm işlevi de görüyordu.
Tarihçilere göre sabunla banyo yapma alışkanlığı, 1800’lerinden başlarında yaygınlaşmaya başladı.
Bunun sebebi, sabun üretiminde kullanılan ucuz yağların daha yaygın hâle gelmesiydi. Yine sanayi devrimiyle birlikte sabun üretimi, evlerden fabrikalara taşındı ve sabunun kitlesel üretimini mümkün hâle getirdi.
Ayrıca savaşlar esnasında hastanelerde hijyen ve sterilizasyonun önem kazanması, sabunun daha fazla kullanılmasına sebep oldu. Tüm bu gelişmeler sabunun günlük hayata dahil edilmesine olanak sağladı.
İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz:
