İçinde yaşadığımız coğrafya gerçekten muhteşem bir yer. Yalnızca bu bölgede yaşayan canlılar hakkında bile binlerce cilt kitap yazılabilir. İşte bu canlılardan biri sazlık kedisi olarak da anılan saz kedisidir. Saz kedisi vaşaktan biraz daha büyük ama evimizde beslediğimiz evcil kedilerden biraz daha büyüktür. Çalılar arasında gizlenmeden görme şansınız olursa ne kadar sevimli olduğunu fark edersiniz.
Saz kedisi sevimlidir ancak vahşi bir hayvandır ve son derece güçlü bir avcıdır. Ufak avlar dışında bulunduğu bölgeye ve o bölgede yaşayan insanlara hiçbir zararı olmamasına rağmen maalesef bu ilginç canlının soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Evet, suçlu yine biziz. Gelin belki kısa zaman sonra bir daha göremeyeceğimiz saz kedisi hakkında bilinmesi gereken ilginç bilgilere yakından bakalım.
Saz kedisi hakkında ilginç bilgiler:
- Bildiğimiz kedi gibi ama asla bildiğimiz gibi değil.
- Yalnız avlanır, elinden kaçan olmaz.
- Saz kedisi muhteşem bir yüzücüdür.
- Çok geniş bir coğrafyada yaşar.
- Saz kedisi, avlandığı bölgenin kaderini değiştirir.
- Yalnızca üremek için iletişim kurar.
- Son saz kedisi görüleli epey oluyor.
Bildiğimiz kedi gibi ama asla bildiğimiz gibi değil:
Vahşi olduğu kadar sevimli de olan saz kedilerinin yatay uzunluğu 70 - 120 cm, dikey uzunluğu ise 35 - 38 cm olabilir. Ağırlıkları 4 - 16 kilogram arasında olabilir. Erkek saz kedileri, dişilerden daha büyüktür. İnce uzun bacakları vardır, boz renge sahiptir, her bireyin bacaklarında farklı çizgiler bulunur, kulakları uzundur ve ucu püsküllüdür, kuyruğu görece kısadır, gözleri ise sarı ya da yeşil renkli olabilir.
Saz kedilerinin görüntüleri, ağırlıkları ve boyları yaşadıkları bölgeye göre değişiklik göstermektedir. Ortalama 12 - 14 yıl yaşayan bir saz kedisi, eğer yaşadığı bölgede rahatsa 20 yıl bile hayatta kalabilir. Av olma tehlikesi olmadan rahatça yaşayıp avlanabiliyorsa epey irileşebilir. Saz kedisi genel olarak boz renkli ve siyah çizgilidir ancak bazı alt türlerde gri renkler de görülmüştür.
Yalnız avlanır, elinden kaçan olmaz:
Peki çok kedigil gibi saz kedisi de yalnız avlanmayı ve hatta yalnız yaşamayı tercih eder. Geceleri avlanmayı tercih etse de özellikle kış aylarında güneşlenmek için gündüz saatlerinde aktif olmayı seçer. Avlanma konusunda oldukça geniş bir menüsü vardır.
Saz kedileri genel olarak 1 kilogramdan hafif ne varsa avlayabilir. Bu nedenle ilk tercihleri kemirgenlerdir. Ancak kertenkele, yılan, kurbağa, tavşan, kuş, böcek ve çiftlik hayvanlarıyla da beslendiği görülmüştür. İhtiyacına göre meyve yediği de olmuştur ancak en ilginç olan, saz kedilerinin kendilerinden çok daha büyük yaban domuzlarını bile avlayabilmeleridir. Sık olmasa da görülmüş bir durumdur.
Saz kedisi muhteşem bir yüzücüdür:
Saz kedisinin Latince ismi Felis chaus, İngilizce adı ise Jungle cat olarak geçer. Yani saz kedisi bir orman canlısıdır ve buna göre adapte olmuştur. Sazlıkların ve çalılıkların arasına gizlenme becerisi buradan gelir. Ancak saz kedisinin şüphesiz en ilginç özelliği suyu seviyor olmasıdır.
Dünyanın farklı noktalarında yaşayan ve suyu seven pek çok kedigil türü vardır ancak saz kedisi, ülkemizde suyu seven tek vahşi kedi türüdür. Öyle ki bir saz kedisi korkmadan suya atlar, harika bir şekilde yüzer ve suda bile avlanabilir. Bilinmiyor ama belki balık bile avlayabilir.
Çok geniş bir coğrafyada yaşar:
Saz kedisi; sulak alanları, bataklıkları, çok yağış alan alanları, ormana dönüştürülen alanları ve sazlıkları çok sever. Ülkemizde Isparta Eğirdir Gölü’nde, Ankara Nallıhan’da, Manavgat Çayı çevresinde, Porsuk Çayı çevresinde ve Adana Akyatan Gölü’nde yaşadığı kaydedilmiştir. Dünyada ise Güney Asya, Nil Deltası, Hazar ve Aral Gölü çevresi, Kafkaslar, İran, Güney Lübnan,Hindistan, Pakistan, Ürdün, İsrail, Irak, Suriye’de yaşadığı kaydedilmiştir.
Saz kedisi; sıkı çalılıklarda, ağaç kovuklarında, diğer hayvanlar tarafından yapılarak sonradan terk edilen yuvalarda yaşar. Koku alma ve görme duyusu geliştiği için tehlike anında hemen bir çalılık ya da sazlık arkasında saklanarak uzun süre hareketsiz durabilir. Bu nedenle göl ve nehir çevresindeki çalılık ve sazlık alanları tercih eder.
Saz kedisi, avlandığı bölgenin kaderini değiştirir:
Başlık garip ama okuyunca anlayacaksınız. Saz kedisinin küçük hayvanlarla beslendiğini ama denk gelirse büyük hayvanları da avlayabildiğini söylemiştik. İşte bu denk gelen hayvanlar, sürüdeki yaşlı, hasta ve sakat olanlardır. Yani av kedisi, neslin sağlığını bozacak hayvanları avlayarak popülasyonun çok daha sağlıklı gelişmesini ve sayılarının dengede kalmasını sağlıyor.
Yalnızca üremek için iletişim kurar:
Saz kedileri yalnız yaşar, yalnız avlanır ve yalnız ölürler. Bir saz kedisi yalnızca yılda iki kez başka bir saz kedisi ile iletişime geçer, o da çiftleşmek için. Çiftleşme dönemi geldiği zaman saz kedileri idrar ve tükürük yoluyla koku bırakırlar ve tüm kedigillere benzer mırıltılı sesler çıkarırlar. Benzer ve bazen daha korkunç sesleri, rakiplerini kaçırmak için de çıkardıkları olur.
Dişi saz kedilerinin gebelik süresi ortalama 66 gündür. Çok eşli olan saz kedileri, bir gebelik sonunda 3 - 5 tane yavru dünyaya getirirler. Bu canlıların çiftleşme dönemi genel olarak Şubat - Mart aylarındadır. Çiftleşme sonrası dişi ve erkek saz kedileri kendi yoluna gider. Ortalama 130 gram doğan yavrular 15 hafta kadar süt emerler. 8 -9 aylıkken annelerinden ayrılan yavru saz kedileri, 11 - 18 aylık oldukları zaman üreme için hazırdırlar.
Son saz kedisi görüleli epey oluyor:
World Wide Fund for Nature, kısaca WWF tarafından ülkemizde yürütülen çalışmalar kapsamında 2011 yılında fotokapan ve videokapanlar 44 farklı saz kedisi, 2012 yılında ise 33 farklı saz kedisi tespit etmişlerdir. Yani en son 2012 yılında Akyatan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nda 77 tane saz kedisi tespit edilmiştir.
Son yıllarda durum nasıl bilinmiyor. Ancak aynı kalsa bile bu sayı oldukça kötü. Saz kedilerinin nesli tükeniyor. Maddi bir değerleri olmasa bile avlanıyorlar, habitat alanları daralıyor, bataklıklar tarım arazisine çevrildiği için yaşayacak yer bulamıyorlar ve kemirgenler, insanlar tarafından yok edildiği için avlanamıyorlar. Doğal yaşamda böyle önemli role sahip bir canlının korunması için destek bekleniyor.
Vahşi olduğu kadar sevimli de görünen saz kedisi hakkında bilmeniz gereken ilginç bilgilerden bahsettik ve maalesef soyu tükenmekte olan bu canlıyı biraz daha yakından tanımaya çalıştık. Gelecek nesillere yalnızca saz kedisinin fotoğraflarını göstermek istemiyorsak mutlaka bu konuda önlem alınması gerekiyor.
