Sinesteziye sahip kişiler; “A” harfini kırmızı görebilir, 3 sayısını düşününce yeşil bir ton hissedebilir, piyano sesi duyduğunda mavi ışıklar görebilir, tatlı yerken gitar sesi duyabilir, kedinin miyavlaması, elma kokusunu çağrıştırabilir…
Peki tüm bu akılalmaz durumlar nasıl oluşuyor? Sinestezi dediğimiz fenomen tam olarak ne? Daha yakından bakalım.
Temelden açıklayalım. Sintestezi nedir?
Sinestezi, bir duyusal veya bilişsel duyumun (mesela duyma) uyarılmasının, ikinci bir duyusal ya da bilişsel duyumda (görme gibi) istemsiz deneyimlere yol açtığı nörolojik bir durum. Karışık geldiyse şöyle de açıklayabiliriz:
Sinestezide birden fazla duyu, birbirine karışabiliyor. Örneğin kelimelerin tadını almak veya şarkıların renklerini görmek gibi. Yani bir duyuyu deneyimleyen kişi, diğer organlarında da bir hareketlenme hissedebiliyor.
Nüfusun yaklaşık %3 ila %5’inin sinesteziye sahip olduğu ve kadınların, erkeklere oranla sinesteziye yakalanma ihtimalinin daha yüksek olduğu biliniyor.
Sinestezinin, belirli türleri var.
- İşitsel-dokunsal sinestezi: Bir sesin belli bir bedensel hissi tetiklemesiyle ortaya çıkar.
- Kromestezi: Belirli sesler, belirli renkler görmeyi tetikler.
- Grafem-renk sinestezisi: Harf ve rakamlar, renklerle ilişkilendirilir.
- Sözcük-tat sinestezisi: Belirli kelimeler, farklı tatları canlandırır.
- Ayna dokunuşu sinestezisi: Başkasına dokunulduğunda kendisine dokunuluyormuş gibi hissettirir.
- Sıralı-dilsel kişileştirme: Yılın ayları gibi sıralı diziler, kişiliklerle veya cinsiyetlerle ilişkilendirilir.
- Uzamsal-dizi sinestezisi: Sayıları ya da sayısal diziler, uzayda noktalar olarak görülür.
- Sayı biçimi: Sayılar düşünüldüğünde zihinde sayı haritaları belirir.
Peki sinestezi neden olur?
Beş duyumuzdan her biri, beynimizin farklı bir bölgesini uyarıyor. Mesela yeşil bir duvara baktığımızda beynimizin arka kısmındaki birincil korteks aydınlanıyor. Sinesteziye sahip kişiler duvara bakarken duvarın rengini de tadabiliyor.
Yani sadece birincil görsel korteks, renk tarafından uyarılmakla kalmıyor; tadının nasıl olduğunu söyleyen parietal lob da uyarılıyor. Bu sebeple araştırmacılar, sinestezisi olan kişilerin duyusal uyaranlara bağlı beyin kısımları arasında yüksek düzeyde bağlantı olduğunu düşünüyor.
Sinesteziye sahip kişiler genellikle bunu çocukluktan itibaren deneyimlemeye başlıyor. Araştırmalar, sinestezinin genetik olarak miras alınan bir şey olabileceğini gösteriyor.
Ancak beyni etkileyen bir yaralanma, hastalık ya da diğer değişikliklerden sonra da sinestezi görülebiliyor.
Öte yandan LSD, alkol, esrar ve hatta kafein bazı maddeler, geçici olarak sinesteziye sebep olabiliyor.
Sinesteziye sahio kişiler, çok daha yaratıcı.
Sinesteziye sahip kişiler, normal bir hayat yaşayabilir. Sadece daha eşsiz bir deneyimle yaşarlar. Üstelik sinestezisi olanlar, hafıza ve yaratıcılık açısından avantajlı. Vincent Van Gogh, Pharrell Williams, Wassily Kandinsky gibi sanatçıların sinestezisi olduğu biliniyor.
İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz:
